Brief regering : Monitor stapeling eigen bijdragen

Nr. 1226
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 september 2023

In mijn brieven van 23 december 20221en 14 juni 20232is u de stand van zaken rond de monitor stapeling eigen bijdragen toegelicht. Aanleiding
voor de ontwikkeling van de monitor stapeling eigen bijdragen is de afspraak in het
Coalitieakkoord 2021–20253 om de stapeling van eigen bijdragen te monitoren en tegen te gaan. Zoals in voorgaande
brieven vermeld, is het CBS daarom gevraagd de monitor vorm te geven en te publiceren
in het kader van de Monitor Langdurige Zorg. Ik ben verheugd u, mede namens de Minister
voor Langdurige Zorg en Sport en de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport, te kunnen melden dat het CBS de monitor stapeling eigen bijdragen op 21 september
2023 heeft gepubliceerd.4

In deze brief wordt nader toegelicht welke informatie in deze monitor is opgenomen.
Gegeven de omvang van de data, de complexiteit en de benodigde analyse hiervan vergt
een inhoudelijke reactie meer tijd. Zoals in de brief van 14 juni aangegeven, streef
ik ernaar u uiterlijk in het eerste kwartaal van 2024 een inhoudelijke reactie op
de monitor te sturen.

De monitor geeft inzicht in de gemiddelde hoogte van eigen bijdragen en in welke mate
verzekerden c.q. cliënten en huishoudens te maken hebben met een stapeling van eigen
bijdragen over de verschillende zorgdomeinen heen. Per soort eigen bijdrage en combinatie
van soorten eigen bijdragen is inzichtelijk gemaakt hoeveel verzekerden c.q. cliënten
en huishoudens deze eigen bijdrage betalen en hoe hoog de gemiddelde eigen bijdrage
is. Ook kunnen er uitsplitsingen gemaakt worden naar achtergrondkenmerken als leeftijd,
geslacht, huishoudsamenstelling en huishoudinkomen. Op dit moment bevat de monitor
informatie over de jaren 2015 t/m 2020.

In de monitor zijn eigen bijdragen meegenomen die verzekerden moeten betalen uit hoofde
van het tot het basispakket behorende verzekerde zorg (Zorgverzekeringswet (Zvw) en
Wet Langdurige Zorg (Wlz)) en/of voor ondersteuning vanuit de Wet Maatschappelijke
Ondersteuning (Wmo 2015). Het gaat om de volgende eigen bijdragen: verplicht eigen
risico (Zvw); eigen bijdragen in de Zvw voor extramurale farmacie, ziekenvervoer,
kraamzorg en mondzorg; eigen bijdragen voor maatwerkvoorzieningen5en beschermd wonen in de Wmo 2015; en eigen bijdragen in de Wlz. Andere kosten zoals
de nominale premie voor de basisverzekering, zorgkosten buiten het basispakket – zoals
een premie voor een aanvullende verzekering – of andere eventuele bijkomende kosten
die voortvloeien uit een zorg- of ondersteuningsbehoefte, zijn niet meegenomen in
de monitor.

In bovenstaande opsomming ontbreken de eigen bijdragen in de Zvw voor hulpmiddelen,
waarover ik in mijn brief van 23 december jl. heb opgemerkt dat deze wel onderdeel
zouden zijn van de monitor. Afgelopen tijd is echter duidelijk geworden dat er verschillen
bestaan tussen zorgverzekeraars bij het gebruik van declaratiecodes van hulpmiddelen.
Dit wordt mede veroorzaakt door verschillen in inkoopafspraken en heeft bijvoorbeeld
als gevolg dat de leverancier – op basis van bundelafspraken met de verzekeraar –
kan bepalen welk hulpmiddel in het concrete geval het meest passend is. Daardoor is
niet altijd met zekerheid te zeggen welk hulpmiddel exact is geleverd en is het op
dit moment helaas niet mogelijk om de eigen bijdragen voor hulpmiddelen in de Zvw
met voldoende zekerheid op te nemen. Momenteel wordt deze problematiek nog nader onderzocht,
waardoor de eigen bijdragen voor hulpmiddelen pas in een later stadium in de monitor
kunnen worden meegenomen. In de aangekondigde brief voor het eerste kwartaal van 2024
bericht ik u hier nader over.

Nadere toelichting bij de monitor

De monitor stapeling eigen bijdragen bestaat uit de volgende 4 tabellen:

1. Eigen risico en eigen bijdrage van personen in de Zvw, Wmo en/of Wlz, in maand.6 Deze tabel toont informatie over personen en op stelselwetniveau, waarbij uitsplitsingen
gemaakt kunnen worden naar verschillende persoonskenmerken.

2. Eigen risico en eigen bijdrage van particuliere huishoudens in de Zvw, Wmo en/of Wlz,
in maand.7 Deze tabel geeft informatie over particuliere huishoudens en op stelselwetniveau,
waarbij uitsplitsingen gemaakt kunnen worden naar verschillende huishoudenskenmerken.

3. Eigen risico en eigen bijdrage personen in de Zvw, Wmo en/of Wlz, type, in maand.8 Deze tabel toont informatie over personen waarbij uitsplitsingen gemaakt kunnen worden
naar verschillende persoonskenmerken. Per stelselwet zijn ook uitsplitsingen mogelijk
naar zorgtype/leveringsvorm.

4. Eigen risico en eigen bijdrage particuliere huishoudens in de Zvw, Wmo en/of Wlz,
type, in maand.9 Deze tabel geeft informatie over particuliere huishoudens waarbij uitsplitsingen
gemaakt kunnen worden naar verschillende huishoudenskenmerken. Per stelselwet zijn
ook uitsplitsingen mogelijk naar zorgtype/leveringsvorm.

Aandachtspunten

– De data hebben betrekking op de maand waarin de peildatum valt. Dat wil zeggen dat
er voor de maand waarin een specifieke datum (in dit geval de tweede vrijdag van november10) valt, is gekeken hoeveel personen of huishoudens een specifieke eigen bijdrage betalen
en hoe hoog deze eigen bijdrage is. Voor kosten onder het verplicht eigen risico en
de eigen bijdragen Zvw wordt gekeken naar 1/12e deel van het jaarbedrag. Door de data op deze manier te presenteren kan inzichtelijk
worden gemaakt hoe de gemiddelde eigen bijdrage van een specifieke combinatie van
eigen bijdragen er voor een maand uitziet. Hoewel de tabellen dus geen informatie
tonen over de totale gemiddelde eigen bijdrage op jaarbasis, is dit wel te berekenen
of te benaderen met de gegevens uit de monitor. Dit geldt ook als er sprake is van
een verandering van de zorg- en/of ondersteuningsvraag waardoor de stapeling van eigen
bijdragen verandert.

○ Voorbeeld: een persoon ontvangt bij aanvang van het jaar ondersteuning vanuit de Wmo
2015. Ook maakt hij kosten onder het verplicht eigen risico. De gemiddelde eigen bijdrage
per maand voor de stapeling van het verplicht eigen risico en een eigen bijdrage Wmo
2015 is inzichtelijk in de monitor (€ 60,75 in 2020). Indien de zorg- en ondersteuningsvraag
gelijk blijft gedurende de rest van het jaar, is de verwachting dat deze persoon over
het gehele jaar 12 maal de gemiddelde eigen bijdrage per maand moet betalen.

○ Mocht de persoon gedurende het jaar een zwaardere zorgvraag ontwikkelen, waardoor
er vanaf september behoefte is aan Wlz-zorg, dan verandert hiermee ook de gemiddelde
eigen bijdrage per maand. De gemiddelde eigen bijdrage per maand van het verplicht
eigen risico en de eigen bijdrage Wlz is inzichtelijk in de monitor (€ 509,29 in 2020).
De schatting van de totale eigen bijdrage per jaar bestaat dan voor de eerste acht
maanden uit de gemiddelde eigen bijdrage per maand van het verplicht eigen risico
en de eigen bijdrage Wmo 2015 (€ 60,75) en de laatste vier maanden uit de gemiddelde
eigen bijdrage per maand van het verplicht eigen risico en eigen bijdrage Wlz (€ 509,29).11

– De cijfers in de monitor voor de eigen bijdragen in de Zvw betreffen schattingen van
de verwachte eigen bijdrage. Deze schattingen zijn gebaseerd op de declaratiedata
van zorgverzekeraars, omdat er geen data beschikbaar zijn over de daadwerkelijk betaalde
eigen bijdrage. Deze schattingen kunnen afwijken van de daadwerkelijk betaalde eigen
bijdrage, bijvoorbeeld als bepaalde zorg wordt gedekt door een aanvullende verzekering.

– Institutionele huishoudens, waar onder andere verpleeg- en verzorgingshuizen toe behoren,
zijn niet meegenomen in de tabellen over huishoudens. Door de veelal grote aantallen
cliënten die voor kunnen komen per institutioneel huishouden, zouden de data slecht
te interpreteren zijn. Cliënten die in een institutioneel huishouden wonen, zijn wel
meegenomen in de tabellen over personen.

– De aantallen personen en huishoudens zijn afgerond op 100-tallen. Als het afgeronde
aantal personen of huishoudens minder dan 100 is, wordt zowel het aantal personen
of huishoudens als de gemiddelde eigen bijdrage onderdrukt (dit is weergeven middels
een punt), vanwege waarborgen op het gebied van privacy en betrouwbaarheid van de
registerdata.12 Ook kan het voorkomen dat een bepaald gegeven op logische gronden niet voor kan komen
(dit is weergeven middels een lege cel). Een voorbeeld hiervan is de combinatie van
een eigen bijdrage voor ondersteuning thuis vanuit de Wmo 2015 en een eigen bijdrage
Wlz die niet voor kan komen vanwege anti-cumulatie.

– Tabellen 1 en 2 kennen minder detailniveau dan tabellen 3 en 4 en zijn hierdoor beter
leesbaar. Tabellen 1 en 2 zijn direct af te lezen binnen StatLine op de Monitor Langdurige
Zorg. Tabellen 3 en 4 zijn te downloaden als maatwerktabel van de Monitor Langdurige
Zorg.

– De tabellen worden elk najaar van een update voorzien waarbij er een nieuw jaar wordt
toegevoegd. Daarbij zij opgemerkt dat data over het verplicht eigen risico pas in
het najaar van T+2 beschikbaar zijn. Hierdoor kunnen gegevens over een nieuw jaar
pas twee jaar later toegevoegd worden. Data over 2021 wordt dus in het najaar van
2023 toegevoegd.

Om de monitor goed te kunnen lezen, heeft het CBS een toelichting gemaakt. Hierin
staat onder andere uitgebreid beschreven welke eigen bijdragen zijn meegenomen in
de monitor, welke over- en onderschattingen er eventueel zijn en wat de definities
zijn van verschillende begrippen. Deze toelichting is te vinden via het informatie-icoon
(«i») bij tabellen 1 en 2 en in het tabblad «toelichting» bij tabellen 3 en 4 die
gepubliceerd zijn op de Monitor Langdurige Zorg.

Tot slot

Deze brief bevatte een technische toelichting op welke informatie in de monitor is
opgenomen. Gegeven de omvang en de complexiteit van de data en de benodigde analyse
hiervan, streef ik ernaar u uiterlijk in het eerste kwartaal van 2024 een inhoudelijke
duiding en reactie op de monitor toe te sturen.

De monitor stapeling eigen bijdragen is samen met het CBS in een nauwkeurig proces
vormgegeven. Ook het Zorginstituut Nederland heeft daaraan een belangrijke bijdrage
geleverd. Ik ben hen hiervoor zeer erkentelijk. De monitor is een nieuw product en
het is mogelijk dat de vormgeving de komende jaren zal worden aangepast, bijvoorbeeld
omdat er aanvullende gegevens wenselijk zijn of een andere wijze van presenteren beter
aansluit bij de vraag. Uitbreiding van de monitor stapeling eigen bijdragen is echter
alleen mogelijk mits er registerdata beschikbaar zijn over hetgeen dat toegevoegd
dient te worden.

De kern van de tabel over de stapeling van eigen bijdragen op persoonsniveau en per
stelselwet is ook toegevoegd aan de Staat van Volksgezondheid en Zorg.13 Hierin wordt de kern van de monitor op een overzichtelijke manier gepresenteerd.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
E.J. Kuipers