Brief regering : Fiche: Verordening Plantaardig uitgangsmateriaal

Nr. 3771
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 september 2023

Overeenkomstig de bestaande afspraken ontvangt u hierbij 5 fiches die werden opgesteld
door de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissie voorstellen (BNC).

Fiche: Verordening handhaving AVG in grensoverschrijdende zaken (Kamerstuk 22 112, nr. 3769)

Fiche: Herziening Kaderrichtlijn afvalstoffen (Kamerstuk 22 112, nr. 3770)

Fiche: Verordening Plantaardig uitgangsmateriaal

Fiche: Verordening Bosbouwkundig teeltmateriaal en mededeling natuurlijke hulpbronnen
(Kamerstuk 22 112, nr. 3772)

Fiche: Verordening Nieuwe Genomische Technieken (Kamerstuk 22 112, nr. 3773)

De Minister van Buitenlandse Zaken,
H.G.J. Bruins Slot

Fiche: Verordening Plantaardig uitgangsmateriaal

1. Algemene gegevens

a) Titel voorstel

Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council

on the production and marketing of plant reproductive material in the Union, amending

Regulations (EU) 2016/2031, 2017/625 and 2018/848 of the European Parliament and of
the Council, and repealing Council Directives 66/401/EEC, 66/402/EEC, 68/193/EEC,

2002/53/EC, 2002/54/EC, 2002/55/EC, 2002/56/EC, 2002/57/EC, 2008/72/EC and

2008/90/EC (Regulation on plant reproductive material)

b) Datum ontvangst Commissiedocument

5 juli 2023

c) Nr. Commissiedocument

2023/0227 (COD)

d) EUR-Lex

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52023PC0414…

e) Nr. impact assessment Commissie en Opinie Raad voor Regelgevingstoetsing

Nr. Impact-assessment: COM(2023)231

Nr. Opinie Impact-assessment Board: SEC(2023) 414

f) Behandelingstraject Raad

Landbouw- en Visserijraad

g) Eerstverantwoordelijk ministerie

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

h) Rechtsbasis

Artikel 43 lid 2 VWEU

i) Besluitvormingsprocedure Raad

Gekwalificeerde meerderheid

j) Rol Europees Parlement

Medebeslissing

2. Essentie voorstel

a) Inhoud voorstel

Het voorstel voor een verordening plantaardig uitgangsmateriaal (PRM) beoogt tien
bestaande richtlijnen voor diverse soorten plantaardig teeltmateriaal1 bij elkaar te brengen in één nieuwe verordening. Het betreft het zaaizaad van groenvoedergewassen,
zaaigranen, vegetatief teeltmateriaal voor wijnstokken, bietenzaad, groentezaad, pootaardappelen,
oliehoudende planten en vezelgewassen, teeltmateriaal en plantgoed van groentegewassen
(niet zijnde zaad), teeltmateriaal van fruitgewassen en fruitgewassen die voor de
fruitteelt worden gebruikt en de gemeenschappelijke rassenlijst van landbouwgewassen.
Voor teeltmateriaal voor siergewassen blijft de bestaande richtlijn ongewijzigd. Daarnaast
worden ook drie verordeningen gewijzigd, de Plantgezondheidsverordening2, de Biologische verordening3 en de Officiële Controleverordening.4

Het voorstel is uitgebracht onder de EU Green Deal5 en is onderdeel van het «duurzaam gebruik van de natuurlijke hulpbronnen van de EU»-pakket,
waar de voorliggende mededeling ook bij hoort. De mededeling is een samenvatting van
de voorstellen van dit pakket, te weten die over bodemmonitoring6, nieuwe genomische technieken (NGT)7, de herziening van de Kaderrichtlijn afvalstoffen8, bosbouwkundig uitgangsmateriaal (FRM)9 en het bovenstaande voorstel. Los van het voorstel over plantaardig uitgangsmateriaal
zullen de andere voorstellen in afzonderlijke fiches behandeld worden. Gelet op de
aard en de inhoud van de mededeling zal deze in dit fiche niet separaat worden behandeld.
Er ligt een duidelijk verband tussen het NGT en het PRM-voorstel. De registratie van
gewassen die met behulp van NGT zijn ontwikkeld is een van de aspecten die opgenomen
worden in de registratie van plantenrassen. Daarnaast is in het PRM voorstel de invulling
van voorwaarden voor het telen van herbicide tolerante gewassen opgenomen.

Het voorstel kent de volgende doelstellingen. Ten eerste het verzekeren van de kwaliteit
en beschikbaarheid van goed en divers teeltmateriaal in de EU voor zowel professionele
gebruikers als voor burgers. Daarnaast zorgdragen voor gelijke marktomstandigheden
voor deelnemers aan de Europese markt voor teeltmateriaal. Ten derde bevorderen van
innovatie en concurrentiekracht van de zaadsector in de EU. Ook bijdragen aan het
behoud en het duurzaam gebruik van genetische bronnen en bijdragen aan duurzame landbouw.
Tot slot aanpassing van landbouw aan de gevolgen van klimaatverandering en bijdragen
aan voedselzekerheid. Deze doelen passen binnen de Boer-tot-Bord-strategie10 en de Green Deal11, dragen bij aan de Klimaat-12 en de Biodiversiteitsstrategie13 en aan de Digitaliseringsstrategie14 van de Commissie.

Het huidige stelsel, gebaseerd op de richtlijnen, heeft een aantal onduidelijkheden
en tekortkomingen die in het voorstel worden geadresseerd. Om de huidige onduidelijkheden
en tekortkomingen te verbeteren wordt een aantal definities uit de verschillende bestaande
richtlijnen geüniformeerd en wordt het gebruik van moderne biomoleculaire technieken
in het onderzoek naar rassen geïntroduceerd. In belangrijke mate zijn de door de Commissie
voorgestelde aanpassingen een voortzetting van het bestaande beleid, maar op enkele
onderdelen worden wijzigingen voorgesteld. Dit geldt met name op het gebied van duurzaamheid
en ten aanzien van het bevorderen van meer biodiversiteit op de markt voor zaden.
Doel van de verordening is om de duurzaamheid, productiviteit, flexibiliteit en diversiteit
van de productie te verzekeren en de handel in zaden te vergemakkelijken.

Het voorstel introduceert nieuwe aanvullende duurzaamheidseisen voor de registratie
van nieuwe rassen van groenten, fruit en wijnstokken, neergelegd in het duurzame cultuur-
en gebruikswaarde-onderzoek15. Deze eisen hebben betrekking op opbrengst, tolerantie/resistentie tegen biotische
stress als ziekten en plagen, tolerantie/resistentie tegen abiotische stress als warmte
en droogte, efficiënt gebruik van natuurlijke hulpbronnen, lagere behoefte aan externe
stoffen als bemesting of gewasbeschermingsmiddelen, kwaliteitskenmerken met betrekking
tot voedingswaarde of bewaarbaarheid. Op één of meer van deze aspecten moet een nieuw
ras beter scoren dan de reeds op de markt beschikbare rassen.

Voor herbicidetolerante plantenrassen en andere rassen met specifieke eigenschappen,
die de Commissie in het voorstel nog niet verder omschrijft, wordt voorgesteld dat
zij alleen onder aanvullende voorwaarden op de markt mogen worden gebracht en geteeld.
De aanvullende voorwaarden houden onder meer in dat de Commissie teeltvoorschriften
kan opleggen, waaronder teeltrotatie en monitoringsmaatregelen.

Voorts komt er, ter bevordering van meer divers teeltmateriaal, meer ruimte op de
markt voor teeltmateriaal dat niet aan de klassieke eisen van uniformiteit voldoet16. De eisen voor de registratie van landrassen («conservation varieties») worden aangepast en ook voor heterogeen materiaal en biologisch uitgangsmateriaal
worden de mogelijkheden verruimd. Daarnaast worden ook de kaders voor groepen of netwerken
die zich bezig houden met het behoud van genetisch erfgoed minder strikt. Ook worden
de mogelijkheden van de uitwisseling van zaden tussen boeren die door henzelf zijn
geproduceerd vergemakkelijkt. Deze maatregelen tezamen zullen het aanbod van meer
(bio)divers teeltmateriaal bevorderen.

Een andere vernieuwing is dat voor alle soorten teeltmateriaal de mogelijkheid wordt
geschapen dat een bedrijf onder voorwaarden zijn eigen producten mag certificeren,
mits onder toezicht van een keuringsdienst. Momenteel is deze mogelijkheid alleen
opengesteld voor landbouwzaden.

Een aantal definities uit de verschillende bestaande richtlijnen wordt geüniformeerd
en het gebruik van moderne biomoleculaire technieken in het onderzoek van rassen wordt
geïntroduceerd. Met deze technieken – gebaseerd op DNA – kan op onderdelen (bijvoorbeeld
identiteit of ziekteresistentie) sneller en/of goedkoper onderzoek gedaan worden dan
middels een klassieke veldproef.

Het voorstel wordt ook in lijn gebracht met de digitaliseringsstrategie van de Commissie.
Hierbij wordt gedacht aan de introductie van het digitaal registreren van keuring
en certificering, het elektronisch aanleveren van rasgegevens door de lidstaten via
het EU-portaal voor plantenrassen en de mogelijkheid om in een later stadium elektronische
officiële labels uit te geven. Tot slot worden de specifieke eisen ten aanzien van
plantenziekten die nu nog in de bestaande richtlijnen staan verlegd naar de Plantgezondheidsverordening17. Hiermee worden alle plantenziekten op één plek gereguleerd.

b) Impact assessment Commissie

De Commissie heeft een impact assessment opgesteld. Op verschillende onderdelen heeft
de Commissie een inschatting gemaakt van het (netto) effect van de maatregelen. Om
de duurzaamheid te verbeteren, worden zwaardere eisen gesteld aan de registratie van
nieuwe rassen. De Commissie schat dat deze verzwaring van eisen in de gehele EU jaarlijks
tussen 6 en 8 miljoen euro zal kosten en dat hierdoor 3 – 10% minder rassen op de
markt zullen worden gebracht. Deze kosten zullen door het bedrijfsleven moeten worden
opgebracht. Verder wordt ingeschat dat de nieuwe regelgeving zal zorgen voor licht
hogere kosten voor boer en tuinder (door duurdere zaden), maar dat dit zal worden
gecompenseerd door betere prestaties door de betere plantenrassen, die bijvoorbeeld
minder gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben.

De impact op het milieu wordt daarom positief ingeschat. Daarnaast verwacht de Commissie
ook positieve sociale impact, onder meer doordat er een nieuw marktsegment wordt gecreëerd
dat met name voor kleinschaligere landbouw aantrekkelijk is. Naar aanleiding van de
impact assesment heeft de Commissie de inschatting gemaakt dat de positieve impact
op de lange termijn groter is dan de negatieve. In de verordening wordt voorgesteld
periodiek (om de 5 jaar) de impact van de regelgeving te volgen.

3. Nederlandse positie ten aanzien van het voorstel

a) Essentie Nederlands beleid op dit terrein

De Nederlandse zaaizaadsector is toonaangevend in Europa en de wereld, met name op
het gebied van groenten, siergewassen, aardappels en grassen. Het kabinetsbeleid is
erop gericht in Nederland en in Europa een open markt en een innovatief klimaat te
houden, waarbij de rassenregistratie en de certificering van zaden een belangrijke
rol spelen

b) Beoordeling + inzet ten aanzien van dit voorstel

Nieuwe, verbeterde plantenrassen zijn van groot belang voor het verduurzamen van de
landbouw en het aanpassen van landbouw aan de gevolgen van klimaatverandering. Een
goed functionerende markt is daarom van groot belang. Het huidige stelsel, gebaseerd
op richtlijnen, werkt goed maar kent een aantal onduidelijkheden en tekortkomingen
die met dit voorstel worden geadresseerd. De introductie van het kunnen gebruiken
van moderne biomoleculaire technieken in het onderzoek naar rassen is een positieve
stap. Met deze technieken – gebaseerd op DNA – kan op onderdelen (bijvoorbeeld identiteit
of ziekteresistentie) sneller en/of goedkoper onderzoek gedaan worden dan middels
een klassieke veldproef.

Ook wordt de regelgeving in lijn gebracht met doelen op het gebied van de Europese
Farm to Fork strategie, de Biodiversiteitsstrategie en de Digitaliseringsstrategie.
Voor sierteeltgewassen geldt dat er geen veranderingen worden voorgesteld; de huidige
richtlijn blijft in stand. Het kabinet is positief over het behoud van de belangrijkste
pijlers van de regelgeving, de registratie van rassen en de certificering van uitgangsmateriaal.
Daarnaast is het kabinet positief over het behoud van de sierteeltgewassenrichtlijn.
Voor de tien richtlijnen die zullen worden vervangen door de nieuwe verordening is
in belangrijke mate sprake van consolidatie van de regelgeving.

De specifieke eisen ten aanzien van plantenziekten in de huidige richtlijnen zijn
nu verlegd naar de Plantgezondheidswetgeving. In de praktijk zal deze wijziging geen
bijzondere impact op uitvoering of regeldruk hebben, omdat controle en toezicht op
deze normen gehandhaafd blijven. Het kabinet is hier dan ook positief over. Wel zal
de samenhang tussen deze nieuwe verordening en de Plantgezondheidsverordening goed
geborgd moeten worden.

Nieuw is dat voorgesteld wordt om voor groenten-, fruit- en wijnrassen nieuwe aanvullende
duurzaamheidseisen op te stellen. Hiermee wil de Commissie de regelgeving in lijn
brengen met de doelen uit de Green Deal. Het kabinet ziet de logische verbinding tussen
duurzaamheid en nieuwe rassen. Het voorstel gaat niet in op de toepassing van de specifieke
duurzaamheidseisen bij de registratie van nieuwe rassen. Dit moet nog nader worden
uitgewerkt. Het kabinet beschouwt het als een risico dat voor kleine bedrijven de
extra duurzaamheidseisen een belemmering vormen voor het op de markt brengen van nieuwe
rassen. Inzet van het kabinet is dat deze nieuwe eisen geen grote drempel mogen vormen
voor het op de markt kunnen brengen van nieuwe rassen.

En andere vernieuwing is dat voor alle soorten teeltmateriaal de mogelijkheid wordt
geschapen dat een bedrijf onder voorwaarden zijn eigen producten mag certificeren
– mits onder toezicht van een keuringsdienst. Momenteel is deze mogelijkheid alleen
opengesteld voor landbouwzaden, waar deze met succes wordt toegepast. Omdat deze mogelijkheid
anders kan uitpakken voor kleine bedrijven dan voor grotere bedrijven, zal het kabinet
er in de onderhandelingen op inzetten dat de mogelijkheid behouden blijft om als lidstaat
zelf te kunnen beslissen voor welke deelsectoren deze mogelijkheid in ons land wordt
geschapen, om zo het gelijke speelveld voor zowel grote als kleine bedrijven te waarborgen.
Het voorstel is daar niet helder over.

Verder wordt voorgesteld dat plantenrassen, die herbicidetolerant zijn en andere rassen
met specifieke eigenschappen, alleen onder aanvullende voorwaarden op de markt mogen
worden gebracht. Die aanvullende voorwaarden houden onder meer in, dat de Commissie
onder andere teeltvoorschriften kan opleggen, waaronder een verplichte vruchtwisseling.
Dat betekent dat bijvoorbeeld een dergelijk ras niet jaarlijks op hetzelfde perceel
mag worden geteeld. Hoewel dit soort voorschriften agronomisch relevant kunnen zijn,
is het kabinet kritisch over het instemmen met deze bevoegdheden voor de Commissie.
Het kabinet is van mening dat een lidstaat zelf het best in staat is om te beslissen
welke beperkende voorwaarden passend zijn, gelet op de agro-klimatologische omstandigheden,
grondsoort en doelstellingen van de Green Deal. Daarnaast staat het kabinet kritisch
ten opzichte van herbicide-tolerante gewassen. Inzet van het kabinet zal zijn om helderheid
te verkrijgen over de reikwijdte en randvoorwaarden van deze voorgestelde bevoegdheid
en om de mogelijkheid te behouden om beslissingen op dit gebied aan de lidstaten zelf
te houden op een manier dat een gelijk Europees speelveld gehandhaafd blijft. Vanuit
het oogpunt van bodem- en waterkwaliteit is het daarbij wenselijk om belasting van
de bodem en grond- en oppervlaktewater door het gebruik van herbiciden te minimaliseren,
zodat het behalen van de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW)18 niet verder wordt gecompliceerd en de waarde van de bodem ook voor toekomstige generaties
behouden blijft.

Voorts komt er meer ruimte dan onder het huidig kader voor teeltmateriaal dat niet
aan de «»klassieke»» eisen voor uniformiteit voldoet. Dit biedt ruimte op het gebied
van landrassen en biodiversiteit. Dit juicht het kabinet toe. De bestaande regelgeving
voor het op de markt brengen van deze producten is volgens het kabinet te restrictief.
Het nieuwe ontwerp brengt hier verbeteringen in aan; de regels voor het in de handel
brengen van zaden en ander plantaardig teeltmateriaal worden eenvoudiger en flexibeler.
De gebruiker heeft straks de keuze tussen nieuwe, geteste rassen, heterogeen materiaal,
landrassen en materiaal bestemd voor nichemarkten. Ook wordt specifiek ruimte gemaakt
voor rassen die bestemd zijn voor de biologische landbouw. Deze bredere keuze van
teeltmateriaal draagt bij aan de bescherming van de biodiversiteit en een veredeling
die gericht is op duurzame landbouw. Het kabinet is positief over deze voornemens.

De Commissie schat in dat de nieuwe regelgeving voor hogere kosten voor boer en tuinder
(door duurdere zaden) zal zorgen, maar dat dit effect wordt gecompenseerd door betere
prestaties door de nieuwe plantenrassen, bijvoorbeeld weerbaardere rassen die minder
gewasbeschermingsmiddelen nodig hebben. De impact op het milieu wordt daarom positief
ingeschat. Daarnaast verwacht de Commissie ook positieve sociale impact, onder meer
doordat er een nieuw marktsegment wordt gecreëerd dat met name voor kleinschaligere
landbouw aantrekkelijk is. Al met al schat de Commissie in dat de positieve impact
groter is dan de negatieve. Wat het kabinet betreft is dit wel afhankelijk van de
mate waarin tijdens de onderhandelingen over het voorstel de negatieve impact zo goed
mogelijk wordt geminimaliseerd; dit zal dan ook de inzet van het kabinet zijn.

Het voorstel wordt in lijn gebracht met de Digitaliseringsstrategie van de Commissie.
De digitalisering binnen de landbouw is niet nieuw en al eerder ingezet. Het kabinet
heeft hierin een positieve grondhouding en zal vooral naar de praktische toepassingen
hiervan kijken.

Gevolgen voor de brede welvaart

De Tweede Kamer verzoekt met de Motie van het lid Van Raan19 om bij voorstellen voortkomend uit de EU Green Deal rekening te houden met welvaart
in brede zin. Het kabinet kijkt bij welvaart in brede zin naar vier aspecten: kwaliteit
van leven voor huidige generaties, kapitaalvoorraden voor latere generaties, grensoverschrijdende
effecten en de verdeling van kosten en baten.

Goed uitgangsmateriaal, dat ook bestand is tegen de klimaatverandering en beter bestand
is tegen ziekten en plagen ligt aan de basis van voedselzekerheid en is daarmee van
groot belang voor huidige en toekomstige generaties. Er worden geen grensoverschrijdende
effecten verwacht voor derde landen, omdat het voorstel specifiek op de EU-markt is
gericht en daarnaast grotendeels een voortzetting is van de huidige situatie. In de
verdeling van de kosten en baten zal weinig verandering optreden. In Nederland is
het grootste deel van de kosten van het stelsel op dit moment voor het bedrijfsleven
en dit zal in de toekomst niet veranderen. Omdat bijvoorbeeld het milieu (minder gewasbeschermingsmiddelen)
en voedselzekerheid gebaat zijn bij het voorstel kan worden geconcludeerd dat het
voorstel positief uitwerkt voor de brede welvaart.

c) Eerste inschatting van krachtenveld

Naar verwachting zal er een meerderheid van de lidstaten zijn die op de voor het kabinet
belangrijke punten een vergelijkbare appreciatie van het voorstel zullen hebben. Van
het Europees Parlement is nog geen standpunt bekend. Het voorstel is op 30 augustus
besproken in de Commissie AGRI, waar de Commissie het voorstel heeft toegelicht. Er
is nog geen rapporteur bekend.

4. Beoordeling bevoegdheid, subsidiariteit en proportionaliteit

a) Bevoegdheid

Het oordeel van het kabinet is positief. Het voorstel tot de verordening is gebaseerd
op artikel 43, lid 2, van de VWEU. Artikel 43, lid 2, van de VWEU geeft de EU de bevoegdheid
om bepalingen vast te stellen die nodig zijn om de doestellingen van het gemeenschappelijk
landbouwbeleid na te streven. Het kabinet kan zich vinden in deze rechtsgrondslag.
Op het terrein van landbouwbeleid is sprake van een gedeelde bevoegdheid tussen de
EU en de lidstaten (zie artikel 4, lid 2 onder d, van het VWEU).

b) Subsidiariteit

Het oordeel over de subsidiariteit van het voorstel is positief. Het voorstel heeft
als doel uniformering van de regelgeving voor het in de handel brengen van plantaardig
uitgangsmateriaal binnen Europa en daarnaast borgen dat duurzaamheid een belangrijker
rol gaat spelen in de toelating van nieuwe plantenrassen op de markt (in lijn met
de Green Deal). Sinds de vaststelling van de eerste richtlijnen in 1966 voor het in
de handel brengen van plantaardig teeltmateriaal zijn alle gebieden waarop plantaardig
teeltmateriaal in de handel worden gebracht, op EU-niveau geregeld. Versnippering
van de markt voor plantaardig teeltmateriaal in verschillende nationale systemen zou
belemmeringen opwerpen op de interne markt. Ook zou het de financiële lasten in verband
met de registratie van rassen en de noodzakelijke kwaliteitscontroles ervan verhogen.
Een wijziging van bestaande EU-regelgeving kan bovendien slechts op EU-niveau plaatsvinden.
Gelet op het voorgaande kunnen de doelstellingen van het voorstel daarom onvoldoende
door de lidstaten op centraal, regionaal of lokaal niveau worden verwezenlijkt, en
is optreden op EU-niveau op zijn plaats.

c) Proportionaliteit

Het oordeel over de proportionaliteit is positief. Het voorstel heeft als doel uniformering
van de regelgeving voor het in de handel brengen van plantaardig uitgangsmateriaal
binnen Europa en daarnaast borgen dat duurzaamheid opnemen een belangrijker rol gaat
spelen in de toelating van nieuwe plantenrassen op de markt.

Het voorgestelde optreden is geschikt om deze doelstelling te bereiken, omdat hiermee
de voorgestelde maatregelen bijdragen aan verdere uniformering tussen de lidstaten
en er binnen de Europese Unie een gelijk speelveld ontstaat. Daarnaast biedt het voorstel
ook verruiming voor diversificatie van teeltmateriaal, door aangepaste eisen voor
landrassen, heterogeen materiaal en biologisch uitgangsmateriaal, aangepaste kaders
voor behoud van genetisch erfgoed en de mogelijkheid van uitwisseling van zaden tussen
boeren. Ook deze maatregelen dragen bij aan het gelijke speelveld binnen Europa en
aan de gestelde doelen van de Green Deal. Bovendien gaat het voorgestelde optreden
niet verder dan noodzakelijk, omdat het voorstel voor het grootste deel ook een voortzetting
is van de huidige, goed werkende richtlijnen en dus enkel nieuwe onderdelen introduceert
die nodig zijn om het doel van het voorgestelde optreden te bereiken. Wel zijn er
een aantal zaken waar het voorstel verder gaat dan de huidige richtlijnen, zoals de
extra duurzaamheidseisen voor nieuwe rassen voor groenten, fruit en wijnstokken. Voor
deze nieuwe eisen is van belang dat de regulatoire en administratieve lasten voor
de bedrijven niet zodanig toenemen dat het aanbod van nieuwe rassen op de markt wordt
ontmoedigd. Het kabinet zet zich in om dit te voorkomen, zodat het voorstel op dit
punt niet verder gaat dan nodig om het doel van het voorgestelde optreden te bereiken.

Daarnaast signaleert het kabinet nog een ander aandachtspunt. De Commissie stelt voor
om teeltvoorschriften te kunnen opleggen bij gebruik van specifieke soorten teeltmateriaal
om zo eventuele nadelige bijeffecten van deze teelt tegen te gaan. Inzet van het kabinet
is om op dit punt helderheid te verkrijgen over de bedoelingen van dit voorstel en
om de vrijheid te behouden om beslissingen op dit gebied aan de lidstaten te houden.
Het kabinet meent dat deze maatregel daarom verder gaat dan nodig om het doel van
het voorgestelde optreden te bereiken. Indien deze bevoegdheid wel bij de Commissie
komt te liggen, zal het kabinet erop inzetten dat deze scherp begrensd wordt tot specifieke
situaties.

5. Financiële consequenties, gevolgen voor regeldruk, concurrentiekracht en geopolitieke
aspecten

a) Consequenties EU-begroting

Er worden geen consequenties voor de EU begroting verwacht, omdat de meerkosten door
het bedrijfsleven zullen worden gedragen. De implementatie en de uitvoering van deze
regelgeving vinden op nationaal niveau plaats. Het kabinet is van mening dat eventueel
benodigde middelen gevonden dienen te worden binnen de in de Raad afgesproken financiële
kaders van de EU-begroting 2021–2027 en dat deze moeten passen bij een prudente ontwikkeling
van de jaarbegroting.

b) Financiële consequenties (incl. personele) voor Rijksoverheid en/ of medeoverheden

Op het niveau van de Rijksoverheid zullen de financiële consequenties beperkt zijn.
Momenteel bedragen in Nederland de kosten voor de uitvoering van deze regelgeving
(zowel keuring als toelating van rassen) – gebaseerd op de bestaande richtlijnen –
jaarlijks ongeveer 42 miljoen euro. Deze lasten worden volledig door het bedrijfsleven
gedragen. Wel zullen er eenmalige kosten zijn voor de aanpassingen in handelwijze,
automatisering en opleiding van de uitvoerende diensten (Raad voor Plantenrassen,
NAK en Naktuinbouw) zijn. Het voorstel is niet gedetailleerd genoeg om hier een realistische
kosteninschatting van te maken. Een nieuwe verplichting wordt de uitgebreide 5-jaarlijkse
rapportageplicht. Een eerste voorzichtige inschatting van de kosten van de 5-jaarlijkse
rapportage is 0,5 miljoen euro per jaar, maar dit kan nog afwijken. Eventuele budgettaire
gevolgen worden ingepast op de begroting van het beleidsverantwoordelijke departement,
conform de regels van de budgetdiscipline.

c) Financiële consequenties en gevolgen voor regeldruk voor bedrijfsleven en burger

Voor het Nederlands bedrijfsleven zullen de aangescherpte eisen voor de registratie
van rassen in de groentesector en in de fruitsector op termijn hogere kosten met zich
meebrengen. Naar verwachting zullen deze kosten met maximaal 10% toenemen, zijnde
jaarlijks ruim 4 miljoen euro.

In beginsel zal de totstandkoming van één verordening in plaats van tien richtlijnen
zorgen voor een beperkte vermindering van regeldruk – al is deze lastig te kwantificeren.
Ten opzichte van de bestaande regeldruk (42 miljoen euro jaarlijks) is de toename
in regeldruk op termijn, na implementatie van de verordening in Nederlandse wetgeving
en bij de uitvoerende diensten, met jaarlijks ca. 4 miljoen euro beperkt.

Tegenover de toename in regeldruk worden ook mogelijkheden geboden tot lastenvermindering
waarbij bedrijven sommige taken van de keuringsdiensten kunnen overnemen. Voor de
Rijksoverheid heeft dit geen langdurig effect, omdat de uitvoering van de keuringen
onder verantwoordelijkheid van de keuringsdiensten blijven vallen. Voor de keuringsdiensten
betekent dit mogelijk, na inregelen ervan, minder inkomsten, maar ook een ander takenpakket.
Voor het bedrijfsleven betekent dit mogelijk op langere termijn minder kosten aan
de keuringsdienst, maar ook meer verantwoordelijkheid rondom de keuring. Voor zowel
de individuele keuringsdiensten als het bedrijfsleven is het lastig te kwantificeren
hoe de financiële consequenties eruit zullen zien.

d) Gevolgen voor concurrentiekracht en geopolitieke aspecten

Het kabinet verwacht niet dat dit voorstel de concurrentiekracht van Nederland binnen
de EU zal veranderen, omdat een groot deel van de bestaande richtlijnen wordt overgenomen
in de verordening zonder inhoudelijke wijziging. De nieuwe aspecten van het voorstel
zullen waarschijnlijk een kostenstijging met zich mee brengen, maar deze zal naar
verwachting evenredig zijn binnen de EU. Ook wijzigt de verhouding met derde landen
niet. Mochten zij plantaardig uitgangsmateriaal willen verhandelen binnen Europa,
dan is nodig dat zij een equivalent systeem van registreren en certificeren hebben.
Ook dit is vergelijkbaar met het huidige systeem dat WTO (de Wereldhandelsorganisatie)
conform is. Het kabinet verwacht daarom dat er geen tot beperkte gevolgen zijn voor
de concurrentiekrachten de geopolitieke aspecten.

6. Implicaties juridisch

a) Consequenties voor nationale en decentrale regelgeving en/of sanctionering beleid
(inclusief toepassing van de lex silencio positivo)

Het voorstel vervangt tien richtlijnen inzake het in de handel brengen van plantaardig
teeltmateriaal. Deze huidige richtlijnen zijn geïmplementeerd in de Zaaizaad en Plantgoedwet
2005 (ZPW 2005), Besluit verhandeling teeltmateriaal, Regeling verhandeling teelmateriaal
en de Regeling teelt. Deze Nederlandse regelgeving dient te worden aangepast aan de
EU-verordening. 20. Ook zal op onderdelen de werkwijze van de Raad voor Plantenrassen en de keuringsreglementen
van uitvoerende diensten NAK en Naktuinbouw moeten worden aangepast.

b) Gedelegeerde en/of uitvoeringshandelingen, incl. NL-beoordeling daarvan

Het voorstel stelt kaders voor het op de markt aanbieden van teeltmateriaal.

Het voorstel bevat bevoegdheden voor de Commissie om gedelegeerde handelingen vast
te stellen. Dit betreft allereerst de bevoegdheden om bijlagen I tot en met VII te
wijzigen:

Bijlage I: lijst van soorten waarop de verordening van toepassing is;

Bijlage II: voorschriften voor de productie en het in de handel brengen van prebasis-,
basis en gecertificeerd zaad en materiaal;

Bijlage III: voorschriften voor de productie en het in de handel brengen van standaardzaad
en materiaal;

Bijlage IV: lijst PRM dat alleen mag worden geproduceerd en in de handel gebracht
als prebasis, basis of gecertificeerd zaad of materiaal;

Bijlage V: voorwaarden conserveringsmengsels;

Bijlage VI: voorschriften PRM heterogeen materiaal;

Bijlage VII: inhoud van nationale rassenregisters en rassenregisters van de Unie

Het toekennen van deze bevoegdheden is mogelijk, omdat het geen essentiële onderdelen
van de basishandeling betreft. Toekenning van deze bevoegdheid acht het kabinet wenselijk,
omdat hiermee de huidige normen en voorschriften sneller kunnen worden bijgesteld
indien de noodzaak daartoe is gebleken. De keuze voor delegatie ligt bij deze bevoegdheden
voor de hand, omdat het gaat om de bevoegdheid tot wijziging van de bijlagen bij de
wetgevingshandeling.

Verder heeft de commissie de bevoegdheid om gedelegeerde handelingen vast te stellen
over:

– bepaalde elementen van de machtiging van professionele exploitanten om certificering
onder officieel toezicht uit te voeren (artikel 10, lid 2);

– bepaalde etiketteringsvoorschriften (digitale registratie) (artikel 15, lid 5);

– de controles op de waarnemingspunten van zaden per geslacht of soort (artikel 24,
lid 4).

– minimum teeltvoorwaarden (artikel 47, lid 3);

– duurzame teelt en gebruik (artikel 52, lid 3);

– geschiktheid van rasbenamingen (artikel 54 lid 4);

– uitvoering technisch onderzoek naar de waarde duurzame teelt en gebruik (artikel 61,
lid 3);

– voorschriften over het technisch onderzoek (artikel 62, lid 1).

Het toekennen van deze bevoegdheden is mogelijk, omdat deze geen essentiële onderdelen
van de basishandeling betreffen. De keuze voor delegatie ligt voor de hand, omdat
de bevoegdheden zien op de vaststelling van regels ter aanvulling van deze basishandeling.
Toekenning van deze bevoegdheden acht het kabinet wenselijk. Het kabinet acht deze
bevoegdheden voldoende afgebakend.

Artikel 75 bakent de gedelegeerde bevoegdheden procedureel af overeenkomstig de afspraken
uit het Interinstitutionaal Akkoord tussen het Europees Parlement, de Raad van de
Europese Unie en de Commissie over beter wetgeven. De gedelegeerde bevoegdheden gelden
voor een periode van vijf jaar, waarbij het Europees Parlement en de Raad een intrekkingsrecht
hebben, een recht van bezwaar hebben, en de Commissie verplicht is tot het raadplegen
van door elke lidstaat aangewezen deskundigen. De bevoegdheidsdelegatie wordt stilzwijgend
met vijf jaar verlengd, tenzij het Europees Parlement of de Raad zich hiertegen verzet.

Het voorstel bevat tevens bevoegdheden voor de Commissie om uitvoeringshandelingen
vast te stellen. Dit betreft de bevoegdheden om uitvoeringshandelingen vast te stellen:

– tot nadere bepaling van de productie- en afzetvoorschriften voor bepaalde soorten
of categorieën materiaal (bijlage II, delen A en B);

– tot nadere bepaling van productie- en handelsvoorschriften voor bepaalde soorten standaardzaad
of standaardmateriaal (bijlage III, deel A en deel B);

– om voorschriften te specificeren voor het officieel toezicht (artikel 12, lid 3);

– om specifieke voorschriften vast te stellen voor alle of bepaalde soorten PRM, met
betrekking tot de maximumgrootte van partijen, de identificatie en etikettering ervan
en het registreren van die bewerkingen en het etiketteren na samenvoeging of splitsing
(artikel 13, lid 4);

– over voorschriften met betrekking tot de sluiting, de grootte en de vorm van verpakkingen,
bundels en recipiënten van specifieke soorten PRM, en voorwaarden specificeren voor
het in de handel brengen van zaaizaad in bulk (artikel 14, lid 6);

– om de inhoud, de grootte, de kleur en de vorm van het officiële of exploitantenetiket,
naargelang het geval te specificeren (artikel 17, lid 4);

– om regels vast te stellen op basis van technische en wetenschappelijke ontwikkelingen
betreffende: a) de mengapparatuur en -procedure; b) de maximale partijgrootten voor
bepaalde soorten en rassen (artikel 21, lid 4);

– om regels vast te stellen betreffende de afmetingen, de vorm, de verzegeling en de
hanteringsvoorschriften voor kleine verpakkingen (artikel 28, lid 2);

– om bij tijdelijke moeilijkheden bij de algemene voorziening van PRM als gevolg van
ongunstige klimatologische omstandigheden of andere onvoorziene omstandigheden weg
te nemen, de lidstaten voor een periode van maximaal 1 jaar te machtigen (en intrekken
of wijzigen van de machtiging als dit niet langer nodig is) om het in de handel brengen
van prebasismateriaal, basismateriaal of gecertificeerd materiaal of zaad toe te staan
(artikel 33 lid 1 en 3);

– om lidstaten te machtigen (en om deze machtiging in te trekken of te wijzigen) om
met betrekking tot de productie en het in de handel brengen van PRM op het gehele
grondgebied of een deel daarvan strengere productie- of afzetvoorschriften op te leggen
(artikel 36 lid 1 en 4);

– om te besluiten tot de organisatie van tijdelijke experimenten om betere alternatieven
te zoeken voor de bepalingen van deze verordening (artikel 38);

– om te erkennen dat PRM van specifieke soorten of categorieën die in een derde land
of bepaalde gebieden van een derde land zijn geproduceerd, voldoet aan voorschriften
die gelijkwaardig zijn aan die welke gelden voor in de Unie geproduceerde en in de
handel gebrachte PRM (artikel 39, lid 2);

– specifieke voorschriften vaststellen met betrekking tot onderscheidbaarheid, homogeniteit
en stabiliteit per geslacht of rassensoort (ook voor biologische rassen) (artikel
47, lid 2);

– een besluit vaststellen waarbij een lidstaat wordt verzocht die voorschriften in te
trekken of te wijzigen, indien zij op basis van de beschikbare wetenschappelijke en
technische gegevens ongeschikt worden geacht voor het onderzoek van de waarde voor
duurzame teelt en het duurzame gebruik van een ras (artikel 52, lid 3)

– de kenmerken en informatie specificeren die die beschrijving moet omvatten, indien
dit passend is voor specifieke soorten (registratie van instandhoudingsrassen) (artikel
53, lid 4).

Vrijwel al deze uitvoeringshandelingen bestaan ook in een of meer van de huidige 10
richtlijnen en zijn dus niet nieuw. Art 38 (tijdelijke experimenten om betere alternatieven
voor de uitvoering te zoeken) is als uitvoeringshandeling nieuw en acht het kabinet
wenselijk om sneller nieuwe onderzoeksmethoden te kunnen invoeren. Art 52 is ook nieuw,
gelet op de wens te komen tot meer duurzame rassen op de markt. Deze uitvoeringshandelingen
regelen geen essentiële onderdelen van de verordening. De toekenning van uitvoeringsbevoegdheden
is daarmee mogelijk. De keuze voor uitvoeringsbevoegdheden ligt voor de hand, omdat
het gaat om handelingen die ertoe leiden dat de verordening volgens eenvormige voorwaarden
wordt uitgevoerd. De toekenning van deze uitvoeringsbevoegdheden is ook wenselijk,
omdat hiermee niet de gewone wetgevingsprocedure hoeft te worden belast, waardoor
de benodigde snelheid voor de uitvoering van de verordening wordt gewaarborgd. Het
kabinet kan daarom instemmen met de toekenning van deze uitvoeringsbevoegdheden.

Artikel 76 bepaalt dat bovengenoemde uitvoeringshandelingen worden vastgesteld overeenkomstig
de onderzoeksprocedure zoals neergelegd in artikel 5 van Verordening 182/2011 (comitologieverordening).
De keuze voor de onderzoeksprocedure bij de vaststelling van uitvoeringshandelingen
acht het kabinet op zijn plaats, omdat het hier gaat om handelingen van algemene strekking
en uitvoeringshandelingen met betrekking tot het gemeenschappelijk landbouwbeleid
(zie artikel 2, lid 2, onder a, en onder b ii) van de comitologieverordening.

De Commissie kan gelet op artikel 37 door middel van uitvoeringshandelingen voorlopige
noodmaatregelen nemen wanneer de productie of het in de handel brengen van PRM waarschijnlijk
een ernstig risico vormt voor de gezondheid van mensen, dieren, planten het milieu
of de teelt van andere soorten. Om een ernstig risico voor de gezondheid van de mens
snel aan te pakken, kan de Commissie volgens de in artikel 76, lid 3, bedoelde procedure
onmiddellijk toepasselijke uitvoeringshandelingen vaststellen. Artikel 76 lid 3 bepaalt
dat een uitvoeringshandeling, waarbij wordt verwezen naar dit artikel, wordt vastgesteld
overeenkomstig artikel 5 en 8 van de comitologieverordening. Op grond van artikel
8 van de comitologieverordening kan in afwijking van artikel 5 in een basishandeling
worden vastgesteld dat, om naar behoren gemotiveerde redenen van urgentie, dit artikel
van toepassing is. De Commissie stelt dan een uitvoeringshandeling vast die onmiddellijk
van toepassing is zonder voorafgaande voorlegging aan een comité en die gedurende
ten hoogste zes maanden van kracht blijft, behoudens andersluidende bepaling in de
basishandeling. De voorzitter legt de bedoelde handeling uiterlijk veertien dagen
nadat deze is vastgesteld, voor advies aan het desbetreffende comité voor. Indien
de onderzoeksprocedure van toepassing is en het comité een negatief advies uitbrengt,
trekt de Commissie de overeenkomstig lid 2 vastgestelde uitvoeringshandeling onmiddellijk
in. De keuze voor deze spoedprocedure acht het kabinet op zijn plaats omdat het gaat
om ernstig risico voor de volksgezondheid en snel ingrijpen nodig kan zijn.

c) Voorgestelde implementatietermijn (bij richtlijnen), dan wel voorgestelde datum
inwerkingtreding (bij verordeningen en besluiten) met commentaar t.a.v. haalbaarheid

De voorgestelde termijn van inwerkingtreding van 36 maanden na aanvaarding van het
voorstel is ambitieus, maar haalbaar. Voor het meest «nieuwe» onderdeel, de extra
toets op duurzaamheid van nieuwe groenten- en fruitrassen, is een termijn van 5 jaar
na aanvaarding van het voorstel bepaald.

d) Wenselijkheid evaluatie-/horizonbepaling

Voorzien is dat de lidstaten elke 5 jaar rapporteren over de stand van zaken in hun
land met betrekking tot een aantal aspecten die in deze verordening worden geregeld,
zoals: statistische informatie over de verschillende soorten teeltmateriaal en de
aantallen gebruikers ervan, gegevens over nationaal toegestane uitzonderingen, over
import van zaden, het aantal professionele actoren in de markt en over het aantal
opgelegde straffen in het kader van handhaving. De termijn van de evaluatie acht het
kabinet redelijk evenals de genoemde indicatoren. In principe zijn de indicatoren
niet nieuw, maar de plicht tot het opstellen van de rapportage voor de EU-Commissie
wel.

e) Constitutionele toets

N.v.t.

7. Implicaties voor uitvoering en/of handhaving

a) Uitvoerbaarheid

De praktische uitvoering ligt bij diverse Zelfstandige Bestuursorganen (ZBO’s), te
weten de Raad voor Plantenrassen, de Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor zaaizaad
en pootgoed van landbouwgewassen (NAK) en Naktuinbouw, de Nederlandse keuringsdienst
voor teeltmateriaal in de tuinbouw. De genoemde diensten worden daarom ook betrokken
in het proces. Een eerste inschatting is dat de voorgestelde regelgeving uitvoerbaar
lijkt. Het kabinet zal zich er tijdens de onderhandelingen voor inzetten dat de nieuwe
regelgeving praktisch goed uitvoerbaar is zonder teveel lasten bij midden- en kleinbedrijf.

b) Handhaafbaarheid

De handhaving wordt bij de lidstaten neergelegd en is in Nederland geregeld in de
ZPW 2005. De bestaande uitvoerende diensten zien op de handhaving, ook dit is een
voortzetting van de huidige situatie. Het kabinet zet zich in voor goed handhaafbare
regelgeving voor uitvoerende diensten en het bedrijfsleven.

8. Implicaties voor ontwikkelingslanden

Er worden geen implicaties voor ontwikkelingslanden voorzien.