Brief regering : Eindevaluatie Citrienfonds 2019-2022

Nr. 795 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 augustus 2023

Sinds 2014 werken universitair medische centra (umc’s) binnen het Citrienfonds samen
met als doel om een duurzame gezondheidszorg te bevorderen. Binnen het Citrienfonds
1 (2014–2018) hebben de umc’s gewerkt aan duurzame en breed inzetbare zorg en als
vervolg daarop is het Citrienfonds 2 (2019–2022) gestart waarbij de focus lag bij
de implementatie en borging van de programmaresultaten in de praktijk.

Met deze brief bied ik uw Kamer de «eindevaluatie van het Citrienfonds 2019–2022 »
aan, die is uitgevoerd door SeederDeBoer. Ik zal in deze brief een toelichting geven
op het Citrienfonds 2, inclusief de verschillende programma’s daarbinnen. Vervolgens
zal ik de belangrijkste uitkomsten uit de evaluatie benoemen en mijn beleidsreactie
daarop. Tot slot ga ik in op het vervolg van het Citrienfonds.

Citrienfonds 2 (2019–2022)

De uitvoering van het Citrienfonds 2 heeft plaatsgevonden via vier programma’s die
vanuit het Citrienfonds 1 zijn gestart, namelijk:

– Doen of laten?

Binnen dit programma was de ambitie om te komen tot betere kwaliteit van zorg door
het reduceren van niet-gepaste zorg. Hiertoe zijn 13 nieuwe projecten opgestart en
zijn 5 projecten uit Citrien 1 opgeschaald.

– Naar regionale oncologienetwerken

Via projecten en proeftuinen is een bijdrage geleverd aan de doorontwikkeling van
goed georganiseerde (regionale) oncologienetwerken.

– E-Health

Binnen dit programma zijn drie landelijke telemonitoringprojecten uit Citrien 1 opgeschaald
met als doel het aantoonbaar bevorderen van duurzame en toekomstgerichte zorg op de
juiste plek.

– Registratie aan de Bron

Binnen dit programma zijn pilots en projecten uitgevoerd die bijdragen aan een breder
gebruik van standaarden en verspreiding en borging van eenheid van taal, verbetering
in systemen en andere manieren van werken met als doel betere zorg door eenduidig
registreren voor meervoudig gebruik.

De implementatie en borging van de programmaresultaten uit het Citrienfonds 1 waren
de uitgangspunten bij het Citrienfonds 2. De Nederlandse federatie van universitaire
medische centra (NFU) en de zeven umc’s hebben samen de coördinatie van het Citrienfonds
2 verzorgd. ZonMw heeft, op mijn verzoek, de beoordeling, monitoring en evaluatie
uitgevoerd.

Belangrijkste punten eindevaluatie Citrienfonds 2019–2022

De evaluatie, die in opdracht van ZonMw door SeederDeBoer is uitgevoerd, heeft als
doel om inzicht te krijgen in welke mate de doelstellingen van het programma zijn
behaald. Op basis van de bevindingen zijn de volgende hoofdconclusies geformuleerd:

1. De resultaten van het Citrienfonds 2 leggen een veelbelovende basis voor landelijke
implementatie en opschaling in de toekomst;

2. De meer resultaatgerichte en – sturende programma-aanpak draagt bij aan waardevolle
resultaten;

3. Het Citrienfonds 2 kenmerkt zich door toegenomen samenwerking en betrokkenheid op
koepelniveau en tussen de umc’s. Tegelijkertijd blijft verankering van de programmaresultaten
op de zorgbrede werkvloer uit;

4. De doelstellingen van het Citrienfonds 2 blijken te ambitieus en sluiten onvoldoende
aan bij de uitgangspositie, fase van innovatie en invloedssfeer van de programma's;

5. Er is een grote mate van vrijblijvendheid en afhankelijkheid van in-kind investeringen
van betrokken partijen;

6. Partijen onderkennen dat programmaresultaten breder moeten worden opgevolgd, vanuit
meer samenhang, regie en kaders.

Op basis van deze hoofdconclusies worden enkele aanbevelingen gedaan die samen met
de begeleidingscommissie zijn opgesteld.

1. Stel vooraf, vanuit brede betrokkenheid, realistische doelstellingen op voor landelijke
innovatie- en implementatieprogramma’s passend bij de fase van innovatie en h(erken)
de uitgangssituatie en de brede context.

2. Organiseer implementatie en landelijke opschaling vanuit brede betrokkenheid en een
gedeelde ambitie. Werk vanuit de plek waar, en de schaal waarop, het in de toekomst
moet landen. Kies van daaruit de meest passende gezamenlijke route. De opgebouwde
kennis, netwerkenverbindingen en resultaten van het Citrienfonds 2 kunnen worden benut
om de ambities van het Integraal Zorgakkoord (IZA) te realiseren.

3. Zorg voor de juiste, toereikende middelen en prikkels zodat de werkvloer betrokken
is en zich kan committeren aan het opstellen en realiseren van de implementatiedoelstellingen.

Beleidsreactie

Allereerst wil ik de betrokken partijen binnen het Citrienfonds danken voor hun inspanningen
en behaalde resultaten. ZonMw voor de regie op het Citrienfonds, de beoordelingscommissie
die onder andere de kwaliteit van de programma’s heeft beoordeeld, de NFU, de umc’s
en projectgroepen voor hun inzet bij de verschillende programma’s.

Ik onderschrijf op hoofdlijnen de conclusies en de aanbevelingen van de eindevaluatie.
Het Citrienfonds 2 heeft een positieve bijdrage geleverd aan het bevorderen van een
duurzame gezondheidszorg. De onderliggende programma’s zijn erin geslaagd om de innovatie
die zijn geïnitieerd tijden Citrienfonds 1, mede door toegenomen samenwerking, verder
door te ontwikkelen.

Ik constateer ook dat de doelen die bij de start van dit programma zijn gesteld maar
ten dele zijn bereikt. Zo blijkt uit de eindevaluatie dat de gedane inspanningen nog
niet hebben geleid tot de gewenste landelijke implementatie en opschaling en dat de
impact voor zorgprofessionals, patiënten en bestuurders daarmee minder groot is dan
was beoogd.

Verder wil ik een oproep doen aan de NFU en de overig betrokken partijen om de inspanningen
die zijn gedaan in Citrienfonds 1 en 2 niet verloren te laten gaan en in te zetten
voor goede borging van de bestaande programma’s. Het is belangrijk om de basis die
is opgebouwd door te zetten naar verdere implementatie en opschaling zodat de innovaties
daadwerkelijk meer impact kunnen toevoegen aan de praktijk.

Citrien 3.0

In het IZA is afgesproken dat onderzocht wordt op welke wijze het Citrienfonds samen
met de programma’s topzorg en doelmatigheidsonderzoek doorgang kan vinden. Voor deze
programma’s is € 25 miljoen per jaar beschikbaar uit de sectorspecifieke, geoormerkte
transformatiemiddelen voor medisch specialistische zorg. Op dit moment vindt in overleg
met de betrokken partijen uitwerking van deze programma’s plaats. ZonMw zal in afstemming
met deze partijen een programmaplan uitwerken. Zoals aangegeven neem ik de aanbevelingen
uit de eindevaluatie ter harte en zal deze betrekken bij het vervolg. Als onderdeel
van het programmaplan vraag ik ZonMw- concreet op te nemen op welke wijze de implementatie
en opschaling van ontwikkelde innovaties zal worden bereikt. Daarbij verwacht ik dat
verdergaande samenwerking hier een grote impuls aan kan geven. Met het IZA worden
hier inmiddels stappen in gezet. Bij de uitwerking van het programma dient nadrukkelijk
te worden aangesloten bij de doelen van het IZA. Zodra meer bekend is over de inhoud
en inrichting van het programma zal ik uw Kamer hier nader over informeren.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E.J. Kuipers