Brief regering : FinTech-onderzoek 2023

Nr. 285
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 juli 2023

Nederland staat bekend als een land waarin het gemakkelijk en efficiënt is voor consumenten
om financiële diensten digitaal af te nemen en te gebruiken. Zonder dat we er bij
stilstaan hebben technologische innovaties hun weg gevonden naar ons dagelijks leven.
Denk bijvoorbeeld aan geldoverboekingen die direct op de rekening van de ontvanger
staan of het gemak van het kunnen betalen van een kopje koffie met je mobiele telefoon.
Ook bedrijven benutten de voordelen van technologische innovaties. Dankzij deze innovaties
vinden bijvoorbeeld start-ups en kleine ondernemingen makkelijker hun weg naar kapitaal voor investeringen zonder
afhankelijk te zijn van traditionele financieringskanalen.

Een hoge mate van digitalisering en innovatie draagt bij aan een diverse en concurrerende
financiële sector en in het verlengde daarvan aan meer keuzevrijheid voor consumenten
en een goed functionerende, competitieve en toekomstbestendige financiële sector.
Nederlandse FinTechs hebben een belangrijke rol gespeeld in vooruitstrevende oplossingen
in de financiële sector en daarmee internationaal erkenning gekregen. Daarmee zijn
wij als Nederland op internationaal niveau een belangrijke speler geworden in de FinTech-sector,
en heeft het ook bijgedragen aan de efficiënte, robuuste en innovatieve financiële
sector die wij in Nederland hebben. Het is om die reden dat een financiële sector
die innovatief en toekomstgericht is één van de vier ambities is in mijn beleidsagenda
voor de financiële sector.1 Mijn streven is om Nederland aantrekkelijk te behouden voor FinTechs en de positie
van Nederland als innovatieland verder te versterken.

In 2020 heeft mijn ambtsvoorganger het FinTech-actieplan opgesteld. Het actieplan
beschrijft aan de hand van drie pijlers verschillende acties om innovatie in de financiële
sector verder te bevorderen. Zoals aangekondigd in de voortgangsbrief FinTech-actieplan
van 13 oktober 20212 heb ik een nieuw onderzoek uit laten voeren om de positie van Nederland als FinTech-land
te blijven monitoren. Dit onderzoek is in opdracht van het Ministerie van Financiën
door EY uitgevoerd. Naar aanleiding van dit onderzoek heb ik vervolgstappen opgesteld
om de FinTech-sector ook in de toekomst ruimte te bieden voor verdere groei. Als bijlage
bij deze brief bied ik uw Kamer het nieuwe onderzoek naar de FinTech-sector in Nederland
aan. In deze brief ga ik in op de aanleiding en context van het FinTech-onderzoek,
bespreek ik de belangrijkste bevindingen en geef ik mijn appreciatie van het rapport
met daarbij de vervolgstappen die ik wil nemen.

Aanleiding en context

In 2019 heeft het Ministerie van Financiën een onderzoek uit laten voeren naar de
FinTech-sector in Nederland. Uit het onderzoek bleek dat Nederland een sterke uitgangspositie
heeft voor de ontwikkeling van FinTech. Zo kwam uit het FinTech-onderzoek uit 2019
naar voren dat er sprake was van een gezonde groei in het aantal FinTech-ondernemingen
in Nederland en het relatief hoge aantal FinTech-ondernemingen dat hier gevestigd
is ten opzichte van landen om ons heen. De unieke kenmerken van Nederland, zoals onze
hoogwaardige digitale infrastructuur, aantrekkelijke cultuur, goede beheersing van
de Engelse taal, de centrale ligging in de EU en de betrouwbare reputatie van de financieel
toezichthouders waren factoren die bijdroegen aan een gunstig vestigingsklimaat van
Nederland voor innovatieve financiële diensten. Dit eerste onderzoek gaf een aantal
richtingen voor initiatieven om de FinTech-sector beter te ondersteunen en om deze
reden heeft mijn ambtsvoorganger het FinTech-actieplan opgesteld3. Zoals ook beschreven in de voortgangsbrief FinTech-actieplan van 13 oktober 2021,
is op een groot deel van de aangekondigde acties voortgang geboekt en is een groot
aantal acties afgerond. De FinTech-sector wordt gekenmerkt als een dynamische sector
en heeft daarom mijn voortdurende aandacht. Gezien het belang dat we aan innovatie
hechten heb ik een nieuw onderzoek uit laten voeren naar deze sector.

Het hernieuwde onderzoek naar de FinTech-sector stelt ons in staat om de positie van
Nederland als FinTech-land te monitoren. Drie onderzoeksvragen stonden centraal in
dit onderzoek:

1. Wat is de aard en omvang van de FinTech sector in Nederland?

2. Welke factoren, waaronder factoren op het gebied van financiële regelgeving, achten
FinTech bevorderlijk, of juist belemmerend bij toetreding en/of ontwikkeling van innovatieve
producten en diensten in Nederland?

3. Hoe presteert Nederland op het gebied van FinTech ten opzichte van andere landen?

De onderzoekers hebben enquêtes uitgezet onder Nederlandse FinTech-ondernemingen,
interviews en focusgroepen gehouden met Fintechs, toezichthouders, brancheorganisaties,
beleidsmakers en bureauonderzoek uitgevoerd. Daarnaast is een inspiratiesessie gehouden
met betrokkenen bij het FinTech-beleid in het Verenigd Koninkrijk.

Bevindingen FinTech onderzoek 2023

Uit het FinTech onderzoek blijkt dat Nederland nog steeds een sterke uitgangspositie
heeft voor de ontwikkeling van FinTech. Waar de sector in 2019 nog uit ongeveer 645
partijen bestond, is het aantal geïdentificeerde FinTechs in 2023 gegroeid naar 861.
De digitale infrastructuur en ligging van Nederland, de internationale cultuur en
beheersing van de Engelse taal en de betrouwbare reputatie van de toezichthouders
in Nederland worden ook in 2023 als belangrijke factoren genoemd voor een gunstig
vestigingsklimaat voor FinTechs. Een andere belangrijke bevinding is dat FinTechs
de COVID-19-pandemie goed hebben doorstaan en dat dit als katalysator voor innovatie
diende. De kwaliteit van de Nederlandse digitale infrastructuur heeft daaraan bijgedragen.
Ondanks de krappe arbeidsmarkt en macro-economische en geopolitieke uitdagingen, zoals
de stijgende rente en de oorlog in Oekraïne, geeft 60% van de FinTechs aan te groeien
in omzet in 2022 en 41% in winst. Ook vergeleken met andere landen in Europa (Frankrijk,
Litouwen, Duitsland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Italië) en in de wereld (Singapore
en Australië) biedt Nederland een vruchtbare voedingsbodem voor de groei en vestiging
van FinTechs. Uit het rapport komt ook een aantal uitdagingen naar voren die FinTechs
ervaren. Het aantrekken en behouden van gekwalificeerd personeel wordt genoemd als
een van de grootste uitdagingen. Daarnaast zijn de bovengenoemde geopolitieke ontwikkelingen
en het algemeen economisch klimaat uitdagingen waarmee FinTechs te kampen hebben.
Wel zijn er, buiten dit onderzoek, recente signalen vanuit FinTech-partijen dat bedrijfsonderdelen
waarvoor het lastiger is om personeel aan te trekken soms naar het buitenland worden
verplaatst.

Appreciatie en vervolgstappen

Het onderzoek heeft belangrijke inzichten gebracht in de FinTech-sector in Nederland.
Ik vind het positief dat Nederland nog altijd een uitermate geschikt land is voor
de ontwikkeling van FinTech. Innovatie in de financiële sector is essentieel voor
een dynamische en toekomstgerichte financiële sector en daar dragen FinTech-partijen
aan bij. Ik vind het belangrijk om de gunstige positie van Nederland te behouden.
In het eindrapport doet EY verschillende aanbevelingen voor de verdere ontwikkeling
van de FinTech-sector. Aanbevelingen over de verdere ontwikkeling van de FinTech-sector
en het wegnemen van barrières zijn niet alleen gericht aan de overheid. De onderzoekers
doen ook aanbevelingen aan de sector zelf om lessen te trekken en verbeteringen door
te voeren, bijvoorbeeld op het gebied van onderlinge samenwerking. Een aantal aanbevelingen
zien op acties die in het vorige actieplan zijn opgenomen maar niet tot de gewenste
resultaten hebben geleid. Andere aanbevelingen vragen een bredere politiek-maatschappelijke
weging. Het aanpassen van het beloningenbeleid is hierbij een voorbeeld van regelgeving
waarvoor er juist ook maatschappelijke overwegingen zijn om deze te handhaven. Daarnaast
onderschrijf ik de notie dat de sector zelf ook actie moeten ondernemen. Ik zie daarom
drie speerpunten voor het FinTech-beleid waar ik me op wil concentreren en waarmee
ik samen met de toezichthouders, de FinTech-sector en het Ministerie van Economische
Zaken en Klimaat (EZK) mee aan de slag ga. Dit zijn: verbinding, Nederland op de kaart zetten en een toekomstgericht regelgevend kader. Hieronder ga ik nader in op deze drie speerpunten.

Speerpunt 1: Verbinding

Het FinTech onderzoek behandelt een breed scala aan onderwerpen (onder andere vraag,
talent, beleid en kapitaal) die momenteel onder de verantwoordelijkheid vallen van
verschillende stakeholders (waaronder ministeries, toezichthouders en marktpartijen).
De onderzoekers leggen de nadruk op aandacht voor betere samenwerking en markttoenadering.
De aanbevelingen focussen zich op het bieden van ondersteuning op onderwerpen als
FinTech-adoptie door consumenten en bedrijven, beschikbaarheid van geschikt talent,
toepasselijke wet- en regelgeving en toegang tot kapitaal.

Vanuit de overheid en toezichthouders is er met het FinTech Actieplan uit 2019 geprobeerd
de verbinding met de sector te verbeteren door het opzetten van verschillende overlegorganen,
zoals het iPanel en rondetafelsessies. In het iPanel werd onder andere op strategisch
niveau de markttrends en ontwikkelingen waar technologische innovatie en toezicht
samenkomen besproken. In algemene zin investeren de toezichthouders al jaren met diverse
initiatieven in een constructieve dialoog met de sector en zetten de toezichthouders
erop in om informatie uit de sector op te halen en open te staan voor vragen. Van
deze open uitnodiging is niet altijd gebruikgemaakt en, zo blijkt uit het rapport,
zijn dergelijke initiatieven daarmee niet altijd effectief gebleken. Ik wil daarom
samen met het Ministerie van EZK, de sector en toezichthouders bezien in hoeverre
de verbinding onderling verbeterd kan worden. Ik vind het belangrijk om in nauw contact
te blijven met FinTech-partijen en te horen wat er speelt in de sector. Dat geeft
de overheid, de toezichthouders en de sector de mogelijkheid om snel in te spelen
op actualiteiten. Hiertoe heeft mijn ministerie een eerste gesprek gehad met FinTech-partijen
en zal ik de komende tijd nader in gesprek gaan met individuele FinTech-partijen,
brancheverenigingen en andere belanghebbende partijen om te bekijken hoe we dit zo
effectief als mogelijk kunnen organiseren. Uit het eerste gesprek heb ik een aantal
signalen ontvangen op het gebied van harmonisatie van Europese regelgeving, beloningsbeleid
en het aantrekken van talent. Dit zijn voorbeelden van onderwerpen die ik in de komende
tijd wil bespreken met relevante stakeholders, waarbij ik wil bespreken waar de sector
behoefte aan heeft en wat er mogelijk is. Andersom moet de sector zelf ook actie ondernemen
– de aanbevelingen uit het onderzoek roepen de sector op om zichzelf beter te organiseren
en onderling de samenwerking te verbeteren, met als doel om met een duidelijkere agenda
te komen voor de toezichthouders en overheid over waar de FinTech-sector behoefte
aan heeft en welke rol zij hierbij verwachten van de publieke sector. Ik zal dit ook
aankaarten in de gesprekken die ik ga voeren.

Speerpunt 2: Nederland op de kaart zetten

Nederland is een aantrekkelijk vestigingsland voor FinTechs, heeft een sterk FinTech
ecosysteem en heeft succesvolle ondernemingen voortgebracht. Uit het onderzoek blijkt
daarnaast dat het inhoudelijke beleid dat Nederland voert ten aanzien van FinTech
in lijn is met landen die bekend staan om hun FinTech-sectoren, zoals het VK, Singapore
en grote EU-landen. Wel lijken deze landen meer in te zetten op het internationaal
op de kaart zetten van hun FinTech-sectoren. Het (internationaal) communiceren over
onze FinTech-sector kan de reputatie van Nederland verder versterken als vestigingsland
voor andere FinTech-partijen. Ik wil daarom samen met NFIA bespreken hoe we door middel
van informatievoorziening en begeleiding FinTechs beter kunnen ondersteunen bij het
vestigen en verder ontwikkelen in Nederland. Daarnaast wil ik samen met de FinTech-sector
bezien hoe Nederlandse FinTech successen meer gecommuniceerd kunnen worden om Nederland
als FinTech land beter op de kaart te zetten. Ook hier geldt dat dit niet kan zonder
input en een duidelijke agenda en ambitie vanuit de Nederlandse FinTech-sector zelf.
Hiermee wil ik voortbouwen op de internationale agenda uit het FinTech Actieplan uit
2019, die helaas vanwege de COVID-pandemie niet volledig uitgerold kon worden.

Daarnaast is er een grote vraag naar talent vanuit de sector, met name met een achtergrond
en vaardigheden op ICT-gebied. De uitdaging hierbij is dat er in onze economie in
het algemeen veel vraag is naar werknemers met deze vaardigheden. Het kabinet heeft,
onder coördinatie van de Minister van EZK, het Actieplan groene en digitale banen
begin dit jaar gelanceerd. In dit Actieplan wordt nauw samengewerkt met het bedrijfsleven
in de technische en ICT sector om de instroom en behoud van werknemers te vergroten.
Samen met het Ministerie van EZK zal ik met de FinTech-sector bespreken hoe de sector
kan aansluiten en betrokken kan zijn bij dit Actieplan.

Speerpunt 3: Toekomstgericht regelgevend kader

Ten slotte blijf ik inzetten op een regelgevend kader voor de financiële sector dat
rekening houdt met nieuwe en toekomstige ontwikkelingen. De komende maanden en jaren
komen er nieuwe Europese kaders voor bijvoorbeeld betaaldiensten, open finance, crypto’s en cyberveiligheid. Ik zal nieuwe ontwikkelingen op het terrein van FinTech
blijven monitoren en, waar nodig, op nationaal of EU-niveau bekijken of wet- en regelgeving
voldoende ruimte voor innovatie laat, zonder afbreuk te doen aan consumentenbescherming
en financiële stabiliteit. Het uitgangspunt is hier dat innovatie altijd in het belang
van de klant moet zijn. In mijn agenda voor de financiële sector heb ik bijvoorbeeld
al aangekondigd nader onderzoek te doen naar de kansen en risico’s van decentralised finance. Daarnaast wil ik bekijken hoe experimentele wetgevingsregimes, zoals het zogenaamde
DLT Pilot Regime en de European Blockchain Sandbox, waarbij financiële instellingen onder bepaalde
voorwaarden mogen afwijken van bestaande regels bij de handel en settlement van financiële
instrumenten, ook ingezet zouden kunnen worden op andere gebieden. Ik ga hier ook
nader over in gesprek met de private sector.

Tot slot

Het hernieuwde onderzoek naar de FinTech-sector heeft waardevolle inzichten geboden
voor de stand van zaken van de sector in Nederland. De FinTech-sector kenmerkt zich
door een dynamische aard en ontwikkelingen die snel plaatsvinden. Ik wil met mijn
speerpunten erop inzetten om Nederland ook in de toekomst een groeibodem te laten
zijn voor duurzame, verantwoorde en innovatieve ontwikkeling van financiële dienstverlening,
en een bloeiende financiële en FinTech-sector. Ik verwacht uw Kamer medio volgend
jaar te kunnen informeren over de gezette stappen.

De Minister van Financiën,
S.A.M. Kaag