Brief regering : Toezeggingen gedaan tijdens het commissiedebat van 24 november 2022, over terrorisme/extremisme

Nr. 681 BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 juni 2023

Het is zorgelijk en kwalijk dat extremistische en terroristische boodschappen en ideologie
breed verspreid worden. Dit geldt voor alle vormen van extremisme en terrorisme, met
name wanneer deze boodschappen een aantrekkingskracht uitoefenen op met name vatbare
jonge mannen, niet zelden minderjarig. Het kabinet is er alles aan gelegen om jongeren
hiertegen te beschermen en weerbaar te maken, niet alleen vanwege de dreiging van
extremistisch en/of terroristisch geweld, maar ook voor de kansen en toekomst van
deze jongeren.

In het commissiedebat van 24 november jl. heb ik uw Kamer toegezegd1 te kijken naar de mogelijkheden om bij de gemeenten een uitvraag te doen naar de
persoonsgerichte aanpak bij jongeren in het kader van rechts-extremisme. Rechts-extremisme
en rechts-terrorisme hebben de volle aandacht van onze veiligheidspartners. De rechts-terroristische
dreiging is onveranderd zorgelijk met het accelerationisme als voornaamste dreiging.
In het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 58 (Kamerstuk 29 754, nr. 678) wordt, net als in het jaarverslag van de AIVD, beschreven dat het gaat om groepen
die terroristisch geweld verheerlijken.

Ik deel de zorgen van uw Kamer over jongeren die in online chatgroepen rechts-extremistische
boodschappen meekrijgen en/of zelf ook actief delen. Via onder andere strafrechtelijk
onderzoek komen personen, waaronder ook jongeren, met rechts-extremistisch gedachtegoed
in beeld bij gemeenten en door heel Nederland zijn zij opgenomen in de persoonsgerichte
aanpak. Gemeenten geven echter aan dat zij het niet wenselijk achten, om het aantal
jongeren dat op dit moment is opgenomen in de lokale persoonsgerichte aanpak te vermelden,
om mogelijke herleidbaarheid te voorkomen. Dit zou extra beschadigend kunnen zijn
voor deze jongeren. Zij rapporteren deze gegevens ook niet aan hun gemeenteraden.

Wel hebben de Nederlandse inlichtingen-en veiligheidsdiensten het afgelopen jaar beter
zicht gekregen op de dreiging die uitgaat van aanhangers van rechts-terroristisch
gedachtegoed en ik geef graag nadere toelichting op de inspanningen, ook op lokaal
niveau, om deze dreiging het hoofd te bieden. Landelijk begeven een paar honderd Nederlandse
(jonge) mannen zich op online communicatieplatforms waar rechts-terroristisch gedachtegoed
wordt gepropageerd, gedeeld en besproken. Deze aanhangers staan internationaal online
in contact met anderen. Het is daarbij moeilijk om te voorspellen van welke aanhangers
daadwerkelijk een terroristische geweldsdreiging uitgaat.

Beter zicht op de dreiging helpt om de lokale aanpak nog preciezer te richten en aan
te scherpen. Als er signalen zijn van radicalisering of zelfs mogelijk terroristische
activiteitenkunnen kunnen, zoals hiervoor genoemd, ook jongeren worden opgenomen in
de lokale persoonsgerichte aanpak. In Nederland is hiermee inmiddels jarenlange ervaring.
Waar nodig, passend bij de leeftijd van betrokkene, kan het bestaande instrumentarium
uit de contraterrorisme aanpak ingezet worden met interventies die hun effect inmiddels
hebben bewezen. Het aan gemeenten, organisaties en professionals die met extremisme
te maken krijgen, in dit geval rechts-extremisme. Tevens kan het Landelijk Steunpunt
Extremisme individuele begeleiding bieden aan personen met extremistische overtuigingen,
die betrokken zijn (geweest) bij extremistische netwerken of verdacht worden van strafbare
feiten. Onderdelen van de trajectbegeleiding kunnen bijvoorbeeld zijn: weerbaarheid,
traumaverwerking, kritische reflectie, (her)opbouwen van een sociaal netwerk, relaties
met familie en maatschappelijke participatie (o.a. opleiding en werk). Ook heeft het
Landelijk Steunpunt Extremisme de mogelijkheid van familieondersteuning wanneer familieleden
zich over iemand zorgen maken.

Om radicalisering beter te herkennen en vanwege de aantrekkingskracht van het rechts-extremistisch
gedachtegoed op vatbare jongeren, wordt aansluiting gezocht met partners in het sociale-
en zorgdomein. Daarnaast wordt binnen gemeenten ingezet op het voorkomen van radicalisering,
ook richting rechts-extremisme. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
(SZW) heeft, onder meer via de Expertise-unit Sociale Stabiliteit, een belangrijke
rol in de brede preventie van radicalisering. SZW zet in op het ondersteunen van professionals
en gemeenten in hun lokale aanpak. Uitgangspunt binnen deze aanpak is het versterken
van de veerkracht en (digitale) weerbaarheid van onder andere jongeren in een vatbare
omgeving voor radicalisering. Ter bevordering van de kennisopbouw en -deling organiseert
SZW voor gemeenten en professionals kennisbijeenkomsten over onder meer extreemrechtse
radicalisering. Ook ontwikkelt zij kennisproducten, waaronder de handreiking «voorkomen
van radicalisering door vergroten van veerkracht». Naast deze inzet voert SZW de Agenda
Veerkrachtige & Weerbare Samenleving uit. Die heeft als doel om gemeenten, professionals
en maatschappelijke organisaties meer kennis en instrumenten in handen te geven om
de veerkracht en weerbaarheid te vergroten.

Naast de gerichte interventies binnen de lokale aanpak zijn vroegsignalering en informatie-uitwisseling
op lokaal niveau onmisbaar. Ten behoeve van informatie-uitwisseling is het wetsvoorstel
gegevensdeling persoonsgerichte aanpak radicalisering en meldingen over radicalisering
en terroristische activiteiten essentieel. Dit wetsvoorstel ziet toe op het verstevigen
van de wettelijke basis van het lokale casusoverleg binnen gemeenten. De nota naar
aanleiding van het verslag is op 22 maart 2023 naar uw Kamer verstuurd2. Ik hoop op een spoedige behandeling van dit wetsvoorstel in Uw Kamer.

Ook zijn enkele honderden lokale professionals het afgelopen jaar getraind door het
Rijksopleidingsinstituut tegengaan Radicalisering, onder andere in het herkennen van
rechts-extremisme en hoe daar mee om te gaan. U bent reeds geïnformeerd over de symbolenbank
met rechts-extremistische en rechts-terroristische symbolen die dit voorjaar is uitgerold
voor veiligheidspartners en lokale professionals om signalen van radicalisering richting
terrorisme beter te onderkennen. Juist omdat deze extremistische en terroristische
boodschappen regelmatig verpakt worden in memes en «grappen» zijn ze niet altijd direct
op juiste waarde te schatten en dit kan bijdragen aan de normalisering van extremistische
ideologie en uitingen.

Rechts-extremistische en rechts-terroristische aanhangers blijven vaak lang buiten
het zicht van de reguliere lokale signaleringsstructuren (school, wijkagent, gemeente),
juist omdat radicalisering bij deze groep jongeren veelal online plaatsvind. Daarom
zijn gemeenten voor een flink deel aangewezen op de online signalering door daartoe
bevoegde diensten (AIVD, politie). Ik heb uw Kamer daarnaast op 23 december 2022 per
brief geïnformeerd over de bevoegdheden van burgemeesters ten aanzien van het tegengaan
van (online) radicalisering en extremisme.3 Hierin heb ik onder meer het ontwikkelen van een handreiking voor gemeenten ten aanzien
van welke bevoegdheden zij kunnen inzetten om content op sociale media te bekijken
ter handhaving van de openbare orde genoemd.

De zorgen om vatbare jongeren en de aantrekkingskracht die rechts-extremistische en
rechts-terroristische boodschappen op hen heeft, neem ik zeer serieus. Waar nodig
zullen we gemeenten en lokale professionals blijven ondersteunen met expertise, versterkingsgelden
voor preventieve initiatieven en uitwisseling van good practices.

De Minister van Justitie en Veiligheid, D. Yeşilgöz-Zegerius