Brief regering : Beveiligd vertrek treinen naar Verenigd Koninkrijk

Nr. 1104
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 juni 2023

Vanaf 2024 wordt station Amsterdam Centraal grootschalig verbouwd. Bruggen aan de
oostzijde van het station worden vervangen en er vinden grootschalige bouw- en renovatiewerken
plaats. Deze werkzaamheden zijn van belang voor de groei van nationale en internationale
reizigers en goederen. Daarbij zijn de werkzaamheden noodzakelijk, omdat uitstel van
renovatiewerkzaamheden vanwege veiligheid niet verantwoord is. Vanwege de beperkte
ruimte op Amsterdam Centraal leek het lange tijd niet mogelijk om een alternatieve
locatie te vinden voor de noodzakelijke security- en paspoortcontrolevoorzieningen
voor de directe treinverbinding vanaf Amsterdam Centraal naar Londen, die sinds 2020
gereden wordt door Eurostar in samenwerking met NS. Hiermee dreigde het niet mogelijk
te zijn voor reizigers om gedurende een periode van meer dan 10 jaar beveiligd te
vertrekken vanaf Amsterdam Centraal naar Londen. Daarom zijn ProRail en NS aan de
slag gegaan om te onderzoeken hoe dit voorkomen kan worden.

Alhoewel het is gelukt om voor het overgrote deel van de periode een oplossing te
vinden, blijft een periode aanwezig van 7 tot 11 maanden waarin het niet mogelijk
is om beveiligd te vertrekken van Amsterdam Centraal naar het Verenigd Koninkrijk.
Ik vind het heel erg teleurstellend dat er geen oplossing voor de gehele periode te
vinden is. Daarmee kunnen tussen juni 2024 en uiterlijk mei 2025 tijdelijk geen treinen
vanuit Amsterdam beveiligd vertrekken naar Londen. In deze brief leg ik uit wat ik
heb laten onderzoeken om deze verbinding wel te kunnen handhaven en hoe we nu verder
gaan.

Context bij de situatie

Voor de trein tussen Amsterdam en Londen is het noodzakelijk dat reizigers beveiligd
kunnen vertrekken. Dat houdt in dat de bagage gecontroleerd moet worden en dat er
paspoortcontroles zijn. Na deze controles moeten reizigers in een afgeschermde ruimte
wachten totdat de trein vertrekt. Omdat de huidige terminal moet worden verwijderd
om ruimte te creëren voor de werkzaamheden aan Amsterdam Centraal zal er in de Amstelpassage
een nieuwe terminal worden gerealiseerd. Die verbouwing is ingrijpend en het kost
tijd om alle benodigde faciliteiten in de Amstelpassage aan te leggen. Daardoor ontstaat
er een periode dat de terminal op het perron al moet worden afgebroken, maar de terminal
in de Amstelpassage nog niet klaar is.

Onderzochte varianten

In mijn brief van 4 november 2022 (Kamerstuk 29 984, nr. 1057) heb ik aan uw Kamer gemeld dat voor de periode van uiterlijk 2027 tot gereedkomen
Amsterdam Zuid in, op zijn vroegst 2036, een oplossing is gevonden. In de bestaande
Amstelpassage op station Amsterdam Centraal worden voorzieningen gerealiseerd die
gedurende deze periode een beveiligd vertrek naar het Verenigd Koninkrijk mogelijk
maken. Deze uitkomst is positief voor reizigers en draagt bij aan de ambitie om internationaal
reizen per trein te stimuleren. Ook heb ik in de brief aangegeven dat voor de periode
2024 tot uiterlijk 2027 nog oplossingen onderzocht worden.

De afgelopen periode is onderzocht of er mogelijkheden zijn om de periode van niet
beveiligd vertrek te voorkomen of verder te verkleinen. Het is gelukt om het gebruik
van de huidige terminal te verlengen tot juni 2024. Verdere verlenging van gebruik
van de huidige terminal is niet mogelijk vanwege de combinatie van meerdere noodzakelijke
werkzaamheden die daar uitgevoerd worden. Er ontstaan risico’s op veiligheid omdat
reizigersstromen in dat geval het bouwterrein en de bouwlogistiek moeten kruisen.
Ook is wegens de werkzaamheden niet voldoende ruimte beschikbaar op het perron zelf
voor de afwikkeling van reizigersstromen.

Ook kunnen de voorzieningen in de Amstelpassage eerder dan in 2027 worden opgeleverd.
Daarmee is de periode dat er geen rechtstreekse trein met beveiligd vertrek van Amsterdam
naar Londen kan rijden verder verkleind. In de nadere uitwerking van de planning is
het gelukt om de Amstelpassage in het voorjaar van 2025 gereed te hebben. Hierdoor
is er maximaal 11 maanden geen rechtstreekse treinverbinding met beveiligd vertrek
mogelijk. Om dit verder te verkleinen wordt ingezet op een extra versnelling. Deze
extra versnelling heeft de potentie om, in het meest positieve scenario, de Amstelpassage
rond de jaarwisseling gedeeltelijk operationeel te hebben (er is dan 7 maanden geen
beveiligd vertrek mogelijk).

In mijn brief van 4 november 2022 heb ik ook aangegeven een terugvaloptie te onderzoeken
waarbij wordt gekeken of tussen de huidige voorzieningen en de Amstelpassage tijdelijk,
maximaal 2 jaar, gebruikgemaakt kan worden van nieuw te maken voorzieningen op een
andere locatie op het station. Helaas is dit niet mogelijk gebleken; het afbouwen
van de Amstelpassage is sneller dan het maken van nieuwe voorzieningen.

Ik heb in samenwerking met ProRail en NS een externe review laten uitvoeren op de
ontstane situatie. Deze review had als doel om feit, mening en belang zoveel mogelijk
te scheiden en zo tot beslisinformatie te komen. Deze review heeft de inzichten bevestigd
en helaas niet tot nieuwe uitkomsten geleid.

Impact op reizigers

Ik ben mij ervan bewust dat deze uitkomst negatieve gevolgen heeft voor de reizigers
en de ambitie om korte afstandsvluchten te vervangen door de trein. Voor 250 reizigers
per trein (4 treinen per dag en in de toekomst 5) zal het niet mogelijk zijn om vanaf
Amsterdam Centraal rechtstreeks beveiligd te vertrekken naar het Verenigd Koninkrijk.
Wat de exacte gevolgen zijn voor reizigers vanaf Rotterdam Centraal en vanuit het
Verenigd Koninkrijk is op dit moment nog niet bekend. De komende maanden vraag ik
aan NS en ProRail om de gevolgen en planning van de uitkomst verder uit te werken,
om te bezien hoe de dienstverlening in de tussentijd het best kan worden vormgegeven.
Ik bekijk ook of mijn ministerie een rol kan spelen om de negatieve gevolgen zo klein
mogelijk te houden, uiteraard in gesprek met Eurostar.

Ook als de extra versnelling van het gereed maken van de Amstelpassage (van voorjaar
2025 naar jaarwisseling 2024/25) succesvol blijkt, ontstaat er impact op de reizigers.
Tot circa april 2025 is het alleen mogelijk om met een vaste trap bij de Amstelpassage
en het perron te komen. Ik realiseer me dat daarmee de toegankelijkheid van de verbinding,
voor maximaal enkele maanden, van onvoldoende niveau zal zijn en dat vind ik extra
vervelend. Ik wil samen met ProRail en NS kijken welke oplossingen we kunnen bieden
om de toegankelijkheid te waarborgen voor alle reizigers die vanuit Nederland naar
het Verenigd Koninkrijk willen vertrekken.

Tot slot

Wanneer de Amstelpassage in 2025 de hogere capaciteit kan benutten, betekent dit circa
een verdubbeling in de reizigers die beveiligd kunnen vertrekken naar het Verenigd
Koninkrijk ten opzichte van de huidige situatie. In de daaropvolgende jaren zal ook
Amsterdam Centraal verder worden verbouwd met als doel meer comfort, veiligheid en
mogelijkheden voor de nationale en internationale reizigers. Ten slotte verwacht ik
na 2036 op station Amsterdam Zuid een nieuwe internationale terminal en een extra
perron te openen. Hiermee blijf ik stapsgewijs werken aan verbeteringen voor reizigers
in het internationaal treinvervoer. Ik ben in overleg met Eurostar om te bekijken
wat dit betekent voor de dienstregeling. Daarnaast heb ik overleg met de consumentenorganisaties.
Daarbij blijf ik kijken naar een oplossing in het belang van de reiziger.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
V.L.W.A. Heijnen