Brief regering : Stand van zaken van de integrale aanpak rijden onder invloed

Nr. 1061
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 mei 2023

Rijden onder invloed van alcohol, drugs en/of rijgevaarlijke medicijnen (hierna: ROI)
vermindert de rijgeschiktheid waardoor het risico op een verkeersongeval wordt vergroot.
ROI is daarom een van de negen risicothema’s in het Strategisch Plan Verkeersveiligheid
20301 (hierna: SPV) en een van de vijf hoofdthema’s uit het Landelijk Actieplan Verkeersveiligheid
2022–2025.2 Vorig jaar bleek uit het ROI-onderzoek3 dat het percentage bestuurders dat rijdt onder invloed van alcohol tijdens weekendnachten
in vijf jaar bijna is verdubbeld. Gelet op de recente cijfers van het CBS4 en de motie van het lid Geurts5 over een halvering van het aantal verkeersslachtoffers in 2030 is het noodzaak nog
meer in te zetten op een effectieve aanpak van ROI.

In deze brief wordt u, mede namens de Minister van JenV, geïnformeerd over de stand
van zaken ten aanzien van de integrale aanpak van ROI en als onderdeel daarvan de
stand van zaken van het wetsvoorstel verbetering aanpak rijden onder invloed.

Noodzaak tot samenwerking

De integrale aanpak ROI richt zich op het verbeteren van de verkeersveiligheid door
middelengebruik in het verkeer te verminderen. Om dit doel te bereiken zetten we in
op meer weten, meer samenwerken en een effectievere aanpak van (zware) overtreders.
Dit doen we in samenwerking met meerdere departementen, mede-overheden, kennisinstituten,
uitvoeringsorganisaties en andere maatschappelijke organisaties.

Aan de totstandkoming van de integrale aanpak dragen vertegenwoordigers van deze partijen
bij, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid en deskundigheid. Juist het bij elkaar
brengen van de verschillende invalshoeken op ROI of middelengebruik in het algemeen
kan leiden tot nieuwe inzichten of een andere aanpak.

Aanzet programmaplan integrale aanpak ROI: vier pijlers

Het programmaplan wordt uitgewerkt langs vier pijlers: werken aan integraal beleid,
prevalentie en onderzoek, het verbeteren van communicatie en voorlichting en het versterken
van bestuurs- en strafrechtelijke handhaving. Elke pijler bevatdoelstellingen, nieuwe
en/of doorlopende maatregelen, verantwoordelijkheden en randvoorwaarden. De pijlers
vullen elkaar aan en op alle pijlers wordt tegelijk ingezet om de impact van de integrale
aanpak van ROI te vergroten.

Werken aan integraal beleid

Middelengebruik in het verkeer kan worden gezien als een symptoom van een breder maatschappelijk
probleem; problematisch middelengebruik. De aanpak van ROI vraagt inzet van meerdere
ministeries. Deze pijler richt zich op het verbreden van de aanpak van ROI door het
ondersteunen van medeoverheden bij de aanpak van ROI en het samenwerken met partijen
(op andere beleidsterreinen) tegen ROI. Tegen ROI moet zowel landelijk, regionaal
als lokaal preventief worden ingezet alsook handhavend opgetreden. Niet alleen door
partijen die zich bezighouden met verkeersveiligheid maar ook partijen die zich richten
op bijvoorbeeld jeugd, ouderen, (verslavings)zorg, horeca en evenementen of openbare
orde.

Voorbeelden van maatregelen binnen deze pijler die in uitvoering zijn:

Ambtelijke klankbordgroep ROI

– delen van kennis en inzichten

– meedenken met andere partijen

– samenwerking bevorderen

Doorlopend

Handreiking ROI voor gemeenten

– rollen en verantwoordelijkheden ROI

– delen van kennis en inzichten

Eind 2023

Prevalentie en onderzoek

Deze pijler richt zich op het monitoren van de omvang van ROI in het verkeer en het
gevaar van middelengebruik in het verkeer en de uitwerking van een risicogestuurde
aanpak van ROI. Het streven is te komen tot een meerjarige onderzoeksagenda die ondersteunend
is aan het ontwikkelen van beleid op de aanpak van ROI en de evaluatie van beleidsmaatregelen.

Voorbeelden van maatregelen binnen deze pijler die in uitvoering zijn:

Aanbesteding nieuw tweejaarlijks prevalentieonderzoek

Aselect testen van bestuurders met blaastest (alcohol) en speekseltest (drugs)

Eind 2023 aanbesteding

2025 eerste resultaten over 2024

Aanbesteding onderzoek naar middelengebruik bij verkeersslachtoffers op de Spoedeisende
Hulp (SEH)

Speekseltest en vragenlijst bij verkeersslachtoffers op de SEH

Start onderzoek eind 2023

Vragenlijst risicoindicatoren SPV

Terugkerende vragenlijst, ook over alcohol, drugs en/of medicijnen in het verkeer

Is in ontwikkeling

ZonMw subsidie op gebied van alcohol en preventie

Het Ministerie van VWS zet via ZonMw in op het opbouwen van kennis over recentelijk
geïdentificeerde vraagstukken op het gebied van alcohol en preventie. Een van de mogelijke
onderzoeksthema's betreft alcohol en verkeer.

2023 en verder

Verbeteren van communicatie en voorlichting

Deze pijler richt zich op het stellen en versterken van de sociale norm dat bestuurders
niet onder invloed deel moeten nemen aan het verkeer. Dit onder meer door het geven
van informatie over de risico’s aan middelengebruikers, maar ook aan de sociale omgeving
of professionals van de middelengebruikers. In 2022 is een Communicatie Activatie
Strategie Instrument (CASI-) traject doorlopen om te kijken of een brede campagne
vergelijkbaar met BOB mogelijk is en effectief zou kunnen zijn voor ROI (dus inclusief
drugs en rijgevaarlijke medicijnen). Hieruit is het advies gekomen dat één campagne
vermoedelijk niet effectief is. Hiervoor is te veel verschil tussen de doelgroepen
die verschillende middelen gebruiken en de context waarin het wordt gebruikt. Bovendien
is een overheidscampagne over drugs niet wenselijk aangezien deze verboden zijn en
vanwege mogelijke neveneffecten van de campagne (denk aan het opwekken van interesse
voor drugsgebruik). Daarom wordt op het gebied van drugs eerst onderzocht wie de specifieke
doelgroep is en daarna eventueel ingezet op doelgerichte interventies. Wel wordt geadviseerd
in te zetten op het communiceren over de wettelijke normen en de gevolgen van ROI
binnen het bestuurs- en strafrecht. De adviezen uit het CASI-traject worden meegenomen
in de ontwikkeling van een communicatiestrategie.

Voorbeelden van maatregelen binnen deze pijler die in uitvoering zijn:

Communicatiehandout ROI

– Handout voor mede-overheden en andere partijen die willen communiceren over ROI

– Laatste inzichten in effectieve communicatie over ROI

3e kwartaal 2023

Verbreding communicatieoverleg BOB naar ROI

– Er is nu uitvoeringsoverleg BOB met betrokken partijen

– Gekeken wordt of dit overleg kan worden verbreed naar ROI, wellicht ook met meer
partijen

Startoverleg 2e kwartaal 2023

Campagne «Rij ballonvrij»

Bijgevoegd vindt u ook een effect- en waarderingsonderzoek dat TeamAlert heeft uitgevoerd
voor de derde ronde van de campagne «Rij ballonvrij» (zie bijlage). In deze ronde
lag de focus op de passagiers van lachgasgebruikers achter het stuur. Zij worden gestimuleerd
de bestuurder aan te spreken op hun lachgasgebruik in het verkeer. Uit het onderzoek
blijkt dat de campagne wordt gewaardeerd. Bovendien is er een klein effect op de korte
termijn op de intentie om de bestuurder aan te spreken op hun lachgasgebruik na het
zien van de campagne. Verder blijkt uit de lage respons tijdens het onderzoek weer
hoe lastig het is de doelgroep betrokken te houden. De campagne moet vaak worden herhaald
om het effect op de korte termijn vast te houden. Verder worden suggesties meegenomen
in de ontwikkeling van de volgende ronde waarin ook rekening wordt gehouden met het
lachgasverbod. De Kamer wordt tegen einde 2023 nader geïnformeerd.

Versterken van bestuurs- en strafrechtelijke handhaving

Deze pijler richt zich op een effectieve aanpak van (zware) overtreders. ROI is een
misdrijf. Het vergroten van de objectieve en subjectieve pakkans is hierbij belangrijk.
In het Nederlandse duale stelsel is sprake van bestuursrechtelijke maatregelen gericht
op het voorkomen van recidive en strafrechtelijke sancties gericht op het bestraffen
van bestuurders die in overtreding zijn. In 2022 zien we een forse stijging van zowel
het aantal opgemaakte proces-verbalen voor ROI, als van het aantal bestuursrechtelijke
mededelingen voor ROI.

Voorbeelden van maatregelen die binnen deze pijler die in uitvoering zijn:

Verbeteren mededelingenproces door CBR en politie

– Automatisering van drugsmededelingen

– Informatiebijeenkomsten over mededelingenproces en nieuwe educatieve maatregel drugs
(EMD)

Doorlopend

Eerste verkenning (her)invoering Alcoholslot(programma)

– Verkenning naar mogelijkheden voor (her)invoering alcoholslot(programma)

Start verkenning 2e kwartaal 2023.

Kamer wordt eind 2023 geïnformeerd

Het wetsvoorstel verbetering aanpak rijden onder invloed wordt door de Minister van
JenV verder in procedure gebracht nu de benodigde middelen voor de implementatie beschikbaar
zijn. Met het wetsvoorstel wordt voorgesteld de recidiveregeling ernstige verkeersdelicten
te schrappen omdat deze onvoldoende effectief is en drie nieuwe maatregelen te introduceren:
1) Dadelijke uitvoerbaarheid van de ontzegging van de rijbevoegdheid tot het besturen
van een motorrijtuig (hierna OBM). Hierdoor kan een OBM direct in werking treden,
ook in afwachting van een eventueel hoger beroep. 2) Mogelijkheid van vervangende
hechtenis bij schending van een OBM. 3) Mogelijkheid voor de rechter om in aanvulling
op een OBM het rijbewijs ongeldig te verklaren. De betrokkene moet dan na afloop van
de OBM opnieuw zijn rijgeschiktheid en rijvaardigheid aantonen om weer te mogen rijden.

Hoe nu verder

In deze brief is gemeld op welke wijze het kabinet ROI aan wil pakken met medeoverheden
en een rijke schakering aan uitvoeringsorganisaties en maatschappelijke organisaties.
Op dit moment wordt nagegaan welke maatregelen het meest kansrijk zijn en het meeste
effect opleveren in het terugdringen van ROI. Naast de al genoemde maatregelen ontwikkelt
IenW dit jaar samen met betrokken partijen onder meer een meerjarige onderzoeksagenda
en een communicatiestrategie. Beiden dragen bij aan de verdere vormgeving van de integrale
aanpak.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers