Brief regering : Antwoorden op vragen gesteld tijdens commissiedebat inzake het vreemdelingen- en asielbeleid van 10 mei 202

Nr. 3107
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 mei 2023

Bij het commissiedebat «Vreemdelingen- en asielbeleid» van 10 mei jl. ontstond de
situatie dat er beperkt tijd was voor mijn beantwoording van de door de commissie
gestelde vragen. De commissie verzocht mij daarop om de vragen die door tijdgebrek
niet mondeling aan de orde zijn gekomen, schriftelijk te beantwoorden. Hieronder treft
u die beantwoording aan. Gelet op de gewenste snelheid en mijn toezegging om binnen
een week uw Kamer te informeren betreft dit (behoudens de vraag over artikel 4 Definitie
Richtlijn) de beantwoording zoals deze tijdens het debat reeds opgesteld en beschikbaar
was.

De volgende onderwerpen en thema’s zijn tijdens het commissiedebat reeds mondeling
door mij behandeld en komen daarom niet terug in deze schriftelijke set:

− LVV

− Opvang

− Landenbeleid

Podt (D66)

Kan het hele proces inclusief volgordelijkheid van de procedure nog een keer onder
de loep worden genomen zodat wachttijden bij bijvoorbeeld de medische screening niet
meer zorgen voor vertraging in het hele proces?

Het onder de loep nemen van het hele proces zit in het lopend traject fundamentele
heroriëntatie.

Podt (D66)

Is de Staatssecretaris bereid om te komen met een schriftelijke toelichting over het
Nederlandse beleid ten aanzien van de groep ongedocumenteerde kinderen (dus kinderen
zonder asielverleden), en met een vergelijking van het beleid in Duitsland, Frankrijk
en Spanje zodat we een en ander kunnen vergelijken?

Ik ben bereid dit te doen, maar wil daarbij wel aangeven dat het maken van een internationale
vergelijking niet eenvoudig en arbeidsintensief is. Het gaat niet om het enkel sturen
van een mail naar een paar lidstaten. Ik probeer dit voor het zomerreces te doen,
maar kan dat niet hard toezeggen.

Piri (PVDA) en Podt (D66)

Met betrekking tot de aangekondigde maatregelen inzake de bewijslastverdeling en groepenbeleid.
Hoe verhoudt zich dat tot artikel 4 Definitie Richtlijn en de EHRM uitspraak Salah
Sheek? Zijn deze maatregelen juridisch houdbaar?

Voor de maatregelen zoals ik die heb aangekondigd in mijn brief aan uw Kamer van 28 april
jl. (Kamerstuk 19 637, nr. 3100) geldt dat deze moeten passen binnen de internationale verdragen en ook uitvoerbaar
moeten zijn. Dat geldt ook voor de maatregelen die zien op de bewijslastverdeling,
de geloofwaardigheidsbeoordeling en het groepenbeleid.

Zoals aangegeven zal ook worden bezien of een en ander in lijn is met het internationaal
recht en dan met name het Unierecht. Nederland is niet gehouden verder te gaan dan
waartoe dit recht de lidstaten verplicht.

De beoordeling van de geloofwaardigheid volgens EU standaard is nader uitgewerkt in
artikel 4 van de Kwalificatierichtlijn. In artikel 4 lid 5 van deze richtlijn is de
toepassing van het principe van voordeel van de twijfel neergelegd welke is geïmplementeerd
in Artikel 31, zesde lid van de Vreemdelingenwet. De inzet van mijn maatregel is om
de uitvoering meer in lijn te brengen met het EU-kader en specifiek dit artikel, waar
het lid Piri ook naar verwijst, als uitgangspunt te nemen voor de beslispraktijk.
Ten aanzien van de maatregel inzake het groepenbeleid wil ik allereerst aangeven dat
de inzet niet is om de mogelijkheid tot het voeren van groepenbeleid af te schaffen.
Wel wordt dit beleid herijkt, waarbij meer gewicht wordt toegekend aan de risicobeoordeling
in het individuele geval. Voor asielzoekers die behoren tot een groep die zich in
een zorgwekkende positie in het land van herkomst bevindt geldt thans op grond van
nationaal beleid een verminderde individuele bewijslast: zij kunnen met beperkte indicaties,
die niet enkel hoeven te zien op hun persoonlijke situatie aannemelijk maken dat zij
een risico lopen. Deze werkwijze wijkt af van de manier waarop ander lidstaten en
het agentschap European Union Agency for Asylum (EUAA) omgaan met de beoordeling van
de risico’s. Uit EU Hof van Justitie en EHRM jurisprudentie, waaronder de genoemde
uitspraak van het EHRM inzake Salah Sheekh tegen Nederland1 volgt dat bij bepaalde groepen individuele omstandigheden in meer of mindere mate
doorslaggevend hoeven te zijn. In het uiterste geval kan dat betekenen dat het geloofwaardig
behoren tot een specifieke groep op zichzelf al reden kan om voor asielbescherming
in aanmerking te komen. Dat kader geldt ook in de Nederlandse asielpraktijk. Hier
zal niet aan getornd worden. Wel wordt bezien of de wijze waarop nu invulling wordt
gegeven aan dit uitganspunt meer in lijn kan worden gebracht met EU-regelgeving en
meer maatwerk kan worden geboden.

Piri (PvdA)

Klopt het dat de instroom tot nu toe niet hoger is dan vorig jaar op dezelfde peildatum?
En kan de Staatssecretaris uitleggen hoe de verkiezingen in Turkije een rol spelen
in de asielaanvragen? Klopt het dat de stijging komt door instroom Oekraïners die
opeens mee worden geteld vanaf september?

Het aantal eerste asielaanvragen in 2023 t/m week 14 is ca. 4% hoger dan in dezelfde
weken in 2022. Komende week zullen er in Turkije verkiezingen worden gehouden. De
uitkomst daarvan zal mede bepalen of en zo ja op welke manier de situatie van de miljoenen
vluchtelingen in Turkije zal veranderen. In de prognoses is rekening gehouden met
de instroom van asielaanvragen van derdelanders uit Oekraïne voor dit jaar. Dit is
slechts één van de factoren die de stijging verklaart.

Piri (PvdA)

Vanaf september derdelanders oproepen voor asiel: hoe doen andere landen dit? Er zijn
veel mensen met werk of een opleiding, wordt dit meegewogen?

Dit is afhankelijk van de implementatie van de Richtlijn tijdelijke bescherming. Die
verschilt per land. De Nederlandse wetgever heeft ervoor gekozen de tijdelijke bescherming
te implementeren via de asielprocedure. Vanaf 4 september geldt de reguliere toegang
voor de arbeidsmarkt voor asielzoekers. Als derdelanders staan ingeschreven kunnen
zij het collegejaar afmaken. Mochten zij hun studie aan een Nederlands onderwijsinstituut
willen voortzetten dan kunnen zij een reguliere verblijfsvergunning hiertoe aanvragen.

Ephraim (Groep Van Haga)

Wat gaat de Staatssecretaris concreet doen nu de rechter heeft geoordeeld dat asielzoekers
niet mogen worden teruggestuurd naar Italië?

Zonder de bijzondere migratiesituatie van Italië te willen nuanceren, mag ook van
dat land worden verwacht dat zij haar afspraken nakomt. Het kabinet verwacht daarnaast
van de Europese Commissie dat het de naleving van de Dublinregels monitort en handhaaft.
Het kabinet is met zowel Italië als de Commissie hierover in gesprek, op diverse niveaus,
zowel bilateraal als met gelijkgezinde lidstaten.

Futselaar (SP) en Groep van Haga

Is de Staatssecretaris bereid ons een geactualiseerd overzicht te sturen wanneer de
bulk declaraties binnen is? Worden tegenvallers opgevangen binnen de JenV begroting?

Ja, daar ben ik toe bereid. Het COA is uitstel verleend voor het indienen van haar
jaarverslag doordat niet alle declaraties van gemeenten en veiligheidsregio’s binnen
zijn. Dat is op dit moment (11-05) nog niet het geval, er zijn nog declaraties onderweg
naar het COA. Het jaarverslag biedt inzicht in de kosten van opvang in het jaar 2022.
De verwachting is dat het jaarverslag in september gereed is en wordt gepubliceerd.
Eerder delen van het overzicht brengt het risico met zich mee dat we onjuiste/onvolledige
informatie met de Kamer delen.

Dassen (Volt)

Waarom zijn er geen veilige toegankelijke routes om asiel aan te vragen? Heeft de
Staatssecretaris onderzoek gedaan naar hoe legale migratie zou kunnen bijdragen aan
het verlagen van de instroom?

Dit is geen onderdeel van het asiel- en migratiepact waar thans over wordt onderhandeld.
Ik zie een aanvullend systeem ook zo snel niet voor me. Zou het bijvoorbeeld betekenen
dat we een aanmeldcentrum openen in Jordanië, Libanon en Turkije, waar de daar verblijvende
Syriërs asiel kunnen aanvragen voor Nederland? Wat zou dat betekenen voor de aantallen?
Het instrument dat wij wel kennen als veilige route is hervestiging.

Dassen (Volt)

Welke aanwijzingen heeft de Staatssecretaris dat een deal met Tunesië asielinstroom
zou kunnen verlagen? Hoe worden mensenrechten gegarandeerd?

De recent toegenomen irreguliere migratie vanuit en via Tunesië is zorgelijk.

Allereerst is stabiliteit van het land van belang. Nederland steunt dan ook de brede
benadering van Von der Leyen dat Tunesië stabiliteit moet bewaken.

EU zet zich ook op migratiegebied in om vertrek vanuit Tunesië te beperken: brede
agenda van bevorderen terugkeer, aanpak handel/smokkel en versterken grensmanagement
tot investeren in grondoorzaken. Concreet wil Nederland zelf ook meer doen: bijdrage
leveren aan door CIE aangekondigde anti-smokkelpartnerschap, terugkeer vanuit Tunesië
en vanuit Europa, versterken van opvangcapaciteit van TUN en bescherming van migranten,
o.a. door in te zetten op registratie van migranten. We moeten stap-voor-stap bekijken
wat mogelijk en wenselijk is, natuurlijk ook met inachtneming van bredere context
en ontwikkelingen in Tunesië.

Peters (CDA)

Is de Staatssecretaris inmiddels klaar met onderzoeken hoe het tweestatusstelsel ingevoerd
kan worden?

Uit de toegezonden kostenbesparing van de nareismaatregel kan worden afgeleid dat
die op onderdelen efficiënt was. De maatregel was echter juridisch niet houdbaar.
Bij loslaten van het één status stelsel zou er meer ruimte zijn. Het kabinet beziet
of de voordelen opwegen tegen o.a. de extra kosten die gepaard gaan met het loslaten
van dat stelsel. Dit als onderdeel van het bredere pakket om meer grip te krijgen
op migratie.

Peters (CDA)

Fundamentele heroriëntatie: wanneer gaan we hier eindelijk iets van zien?

De term zegt al voldoende: er wordt fundamenteel geheroriënteerd op het huidige asielbeleid
en de inrichting van het asielstelsel. Dat gaat niet over een nacht ijs.

Op dit moment wordt kennis en expertise ingewonnen over ervaren knelpunten.

Bovendien ligt er al een hoop waardevol (onderzoeks)materiaal om te betrekken.

In een volgende fase worden oplossingsrichtingen uitgewerkt. Een gedragen en gedegen
uitkomst neemt tijd in beslag. Naast het traject van de heroriëntatie worden binnen
het kabinet gesprekken gevoerd voor een breder pakket aan maatregelen om meer grip
te krijgen op migratie. Dit moet op korter termijn tot besluitvorming leiden.

Ceder (CU)

In de zomer zijn er afspraken gemaakt over verbetering binnen de keten: hoe staat
het hiermee? hoeveel flexwoningen zijn er nu? wat is de uitstroom van mensen die al
statushouder zijn?

Er wordt continue gewerkt aan de verbetering van de keten. Zoals aangegeven bij de
vraag van Lid Futselaar heeft mijn collega, Minister de Jonge voor Volkshuisvesting
en Ruimtelijke Ordening, op 2 mei een voortgangsbrief verstuurd over de tijdelijke
huisvesting. Daarin vermeldt hij dat er in 2022 circa 3.400 flexwoningen zijn gerealiseerd.
In de tweede helft van 2022 zijn er 17.130 statushouders gehuisvest (taakstelling
13.500). Van 1 januari 2023 t/m 7 mei zijn er 11.400 (inclusief de voorsprong 2022)
gehuisvest (taakstelling 2023-1 is 21.200). Ondanks de huisvesting zijn er nog steeds
veel statushouders bij het COA die daar langer dan de afgesproken 14 weken zitten.

Brekelmans (VVD)

Hoge inwilligingspercentages, wanneer gaat de Staatssecretaris de maatregelen concreet
implementeren, graag zie ik dit voor de zomer. Kan hij hier een toezegging op doen?

Ik onderschrijf de urgentie, zoals die ook door de heer Brekelmans is verwoord.

Van enkele van de maatregelen kan de implementatie direct ter hand worden genomen,
voor andere maatregelen zal dit meer tijd vragen. Zo loopt al de pilot op ambtsberichten
en wordt informatie van andere lidstaten betrokken bij de duiding van het landenbeleid.
Ook is bij de IND het traject ter versterking van de kwaliteitscontrole van de inwilligende
besluitvorming in gang gezet. Een eventuele wijziging inzake de geloofwaardigheidsbeoordeling
daarentegen raakt de kern van het werk van de IND. Dit heeft meer tijd en een zorgvuldig
proces nodig. Voor alles geldt dat het moet passen binnen de internationale verdragen,
de rechtsstatelijkheid en uitvoerbaar moet zijn.

Brekelmans (VVD)

Wanneer verwacht de Staatssecretaris de scenario-analyse te maken van de kosten en
baten van meer grenstoezicht in Nederland om de instroom te beperken?

Ik zal de Kamer hier zo snel mogelijk over informeren, voornemen is om dat nog in
mei te doen.

Brekelmans (VVD)

Welke voortgang is afgelopen maanden geboekt op niveau Europese Raad?

EU Interne domein

Het kabinet zet zich in voor nieuwe wetgeving – het Pact, dat is middellange en lange
termijn. Daarnaast zijn er acties waarmee we nu al aan de slag moeten.

De Premier zette zich daarvoor in tijdens de Europese Raad met alle regeringsleiders
in februari. Daar zijn goede Europese acties geformuleerd, mede op Nederlands initiatief:
zoals het versterken van de buitengrenzen met meer geld, naleven huidige Dublin regels,
intensivering migratiepartnerschappen.

Als het gaat om de uitvoering hiervan zitten we daar bovenop richting de Commissie.
Er zijn inmiddels ook stappen gezet. De Commissie heeft bijv. 600 mln. extra vrijgemaakt
voor grensbewaking, 200 mln. voor opvang ondersteuning, zichtbare stappen vooruitgezet
met Tunesië. Maar we zijn er nog niet. We wachten bijvoorbeeld op een rapport van
de Commissie over Dublin-implementatie, en op opzetten asielgrensprocedurepilots.

Daar blijven we richting de Commissie op inzetten. In juni zullen de regeringsleiders
hier weer op terugkomen tijdens de Europese Raad.

EU Externe domein

De focus van Nederland ligt ook op meer actie en ambitie m.b.t. de migratiepartnerschappen.
Een goed voorbeeld hiervan is de Europese samenwerking m.b.t. Tunesië. Recent toegenomen
irreguliere migratie vanuit en via Tunesië is zorgelijk. Recent heeft een bezoek van
Commissaris Johansson aan Tunesië plaatsgevonden. Dat is een goede eerste stap, maar
we moeten doorpakken op dit momentum, ook richting de Europese Raad van juni. De Commissie
bereidt een breed pakket voor waar migratie een onderdeel van is.

Concreet wil Nederland zelf ook meer doen, zoals een bijdrage leveren aan door Commissie
aangekondigde anti-smokkelpartnerschap, aan terugkeer vanuit Tunesië en vanuit Europa,
versterken van opvangcapaciteit van Tunesië en bescherming van migranten, o.a. door
in te zetten op registratie van migranten.

Eerdmans (JA21)

Reactie motie van het lid Eerdmans – verplaatsen asielopvang in derde land? Ref. reactie
Koopmans

We moeten proberen te voorkomen dat migranten de levensgevaarlijke routes afleggen.
Daar zet het kabinet zich voor in. Daarom ondersteunen we partnerlanden in Noord-Afrika
bij asielprocedures, opvang terugkeer en tegengaan mensensmokkel. De motie van JA21
gaat over een specifieke vorm daarvan; het verplaatsen van asielopvang en -procedures
naar partnerlanden (Kamerstuk 32 317, nr. 813).

De motie interpreteren wij als kabinet op zo’n manier dat we bij de uitvoering ervan
binnen de internationale verdragen en EU-recht blijven. Het uitbesteden van asielprocedures-
en opvang brengt risico’s en complexe uitdagingen met zich mee, ook op juridisch gebied.
Zo is de EU-wetgeving hier nu niet op geschreven.

Nederland zet zich er tijdens huidige onderhandelingen wel voor in dat het zogeheten
banden criterium, de voorwaarde dat een afgewezen asielzoeker een band moet hebben
met het betreffende veilig geachte derde land, wordt versoepeld. Eveneens is er een
verschil tussen Denemarken en Nederland. Zo is Denemarken niet aan dezelfde EU-regels
gebonden als wij. We praten intensief over dit onderwerp met Denemarken. En trekken
samen op binnen de EU waar dat kan.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg