Brief regering : Achtste Voortgangsrapportage Programma Hoogfrequent Spoorvervoer over de tweede helft van 2022

Nr. 117 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 31 maart 2023

Bijgaand bied ik u de voortgangsrapportage Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS)
over de tweede helft van 2022 met het bijbehorende accountantsrapport aan. Dit is
de achtste voortgangsrapportage (VGR8) gebaseerd op de basisrapportage die op 26 april
2019 aan uw Kamer is aangeboden.1

PHS heeft tot doel op zeven corridors te komen tot hoogfrequent spoorvervoer voor
reizigers en extra ruimte voor goederenvervoer. De extra capaciteit die de komende
jaren stap voor stap beschikbaar komt, is van groot belang om de reizigers en het
goederenvervoer ook in de toekomst te kunnen accommoderen. PHS legt zo de basis voor
de ontsluiting van de 17 woningbouwgebieden en de doorontwikkeling naar het Toekomstbeeld
OV.

Relevante ontwikkelingen

Het programma is in volle realisatie. In deze verslagperiode zijn de volgende stappen
gezet:

• Op 19 september jl. heb ik het startschot gegeven voor de verbouwing Amsterdam Centraal,
een belangrijk onderdeel van het programma.

• Ook is in de afgelopen periode de projectbeslissing voor project Nijmegen genomen,
waarmee de realisatie is gestart.

• Verder zijn het contract voor de aanleg van het geluidsscherm Bloemendalerpolder en
de contracten voor de Oostertoegang en de Westknoop van Amsterdam CS gegund.

• De projecten Haarlemsporen van project Sloterdijk, het emplacement Eindhoven, de onderstations
Riekerpolder en Driebergen/ Austerlitz zijn in gebruik genomen, evenals het PHS-deel
van het project spoorzone Ede.

• Daarnaast is het Tracébesluit (TB) voor Meteren-Boxtel (nagenoeg) onherroepelijk geworden.
Dit is een belangrijke voorwaarde om te kunnen starten met de aanleg van de Meterenboog
en de verdiepte ligging in Vught, eveneens een belangrijk onderdeel van het programma.

Daarnaast wil ik – ondanks dat het buiten de verslagperiode van deze voortgangsrapportage
valt – u alvast melden dat de Raad van State een tussenuitspraak heeft gedaan inzake
het Tracébesluit PHS Amsterdam. ProRail en mijn ministerie zijn druk bezig om binnen
26 weken het geconstateerde gebrek (geluid van twee bruggen op het tracé waar als
gevolg van het project een toename verwacht wordt) te herstellen.

Eerder heb ik uw Kamer aangegeven internationaal spoorverkeer erg belangrijk te vinden.
Gezien de grootschalige verbouwing van Amsterdam Centraal is er gezocht naar een alternatieve
locatie voor de noodzakelijke security- en paspoortcontrolevoorzieningen voor de directe
treinverbinding naar Londen vanaf Amsterdam Centraal. Zoals ik uw Kamer heb gemeld
per brief op 4 november 2022 is samen met NS en ProRail de keuze gemaakt om de Amstelpassage
op het station aan te wijzen als tijdelijke locatie voor de voorzieningen voor de
UK Terminal zodat ook tijdens de verbouwing beveiligd vertrek van treinen mogelijk
is vanaf uiterlijk 2027. Daarmee is beveiligd vertrek op de lange termijn geborgd.
Het onderzoek naar de korte termijn (vanaf de start van de werkzaamheden op Amsterdam
Centraal tot het moment waarop de Amstelpassage klaar kan zijn) loopt nog.2

De noodzaak voor maatregelen voor baanstabiliteit op de corridor Delft Campus-Schiedam
is de afgelopen periode vastgesteld. Hiervoor is financiering gekomen uit de middelen
voor mobiliteit en woningbouw.3 De maatregelen aan de baan kunnen echter niet voor 2025 gereed zijn vanwege noodzakelijke
procedures en grondverwerving. Voor de extra sprinters tussen Den Haag en Rotterdam
is een oplossing gevonden in de logistiek door het verlagen van de baanvaksnelheid
(naar 120 km/ uur) en een daarop gebaseerde dienstregeling.

In 2022 bleek afschaling van de dienstregeling noodzakelijk door personeelstekorten
bij NS. Met de dienstregeling 2023 is in ieder geval de eerste tienminutentrein – tussen
Amsterdam en Eindhoven – op maandag t/m donderdag weer in ere hersteld. NS heeft in
de recente adviesaanvraag aangegeven voor de dienstregeling 2024 in ieder geval van
maandag t/m donderdag de eerder ingevoerde tienminutentreinen tussen Rotterdam-Schiphol-Utrecht-Arnhem
(IC) en Rotterdam-Dordrecht (sprinter) weer te gaan rijden.

Financiële stand van zaken

Het potentieel tekort is in deze verslagperiode gestegen met bijna € 20 mln. Hiermee
is het potentieel tekort – na een periode van dalingen – nu toegenomen van ruim € 205 mln.
in de vorige VGR naar € 225 mln. in de achtste VGR.

In deze periode is een eerste beeld ontstaan over de aard en omvang van de kostenstijgingen
door de huidige marktontwikkelingen. Op basis van dit beeld is het aannemelijk dat
het potentiële tekort de komende tijd (fors) zal gaan toenemen. Ik zal op basis van
het beeld over heel 2022 mijn verwachtingen in de volgende VGR weergeven en aangeven
welke consequenties dit heeft. Daarbij is PHS ook niet het enige project dat met deze
uitdagingen wordt geconfronteerd. Ik blijf inzetten op het behoud van doelstellingen
van PHS en het beheersbaar houden van het tekort. Verdere besluitvorming hangt daarbij
af van de prijsontwikkelingen en de voortgang van het Tracébesluit op de laatste grote
corridor Alkmaar-Amsterdam. Dit jaar kunnen keuzes nodig blijken om scope en budget
in overeenstemming te brengen. Het is daarbij een realiteit dat de keuzeopties beperkt zijn, omdat het programma grotendeels in uitvoering is.

De huidige marktontwikkelingen hebben niet alleen invloed op de ontwikkeling van het
potentieel tekort. Het vinden van aannemers binnen het gegeven budget is een steeds
lastigere opgave. Zelfs met geslaagde aanbesteding komen problemen door materiaal-
en arbeidsschaarste steeds vaker voor waardoor werkzaamheden vertragen en de kosten
oplopen. De schaarste aan personeel kan bijvoorbeeld de haalbaarheid van de werkzaamheden
in geplande treinvrije periodes bedreigen. In sommige gevallen kan dit direct impact
hebben op de voorziene planning.

Tenslotte heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie besloten dat ProRail kwartsloze ballast
moet gaan gebruiken. Dit moet voor 27 april 2023 bij infrastructurele projecten in
tunnels, aan kunstwerken en in de directe omgeving van stations (emplacementen) en
vervolgens binnen twee jaar ook bij alle overige infraprojecten. ProRail onderzoekt
nog de precieze impact hiervan op onder andere PHS. Mogelijk leidt dit tot vertraging
in de realisatie en kunnen de kosten toenemen. Ik heb u hierover per brief op 16 maart
jl. geïnformeerd.4

Tot slot

De uitvoering van PHS gaat onverminderd door en via een stapsgewijze verhoging van
de treinfrequenties wordt de voorziene vervoersvraag in goede banen geleid.

Voor meer dan 85% van de werkzaamheden is de planstudiefase doorlopen en werkt ProRail
buiten aan het spoor. Op drie van de zeven corridors (Amsterdam-Eindhoven, Schiphol-Utrecht-Nijmegen,
Den Haag-Breda) zijn hogere treinfrequenties mogelijk gemaakt.

Samen met ProRail en NS zet ik alles op alles om voor de treindienst per eind 2024
(dienstregeling 2025) belangrijke verbeteringen mogelijk te maken tussen Breda-Eindhoven
(3e en 4e intercity per uur en richting) en tussen Den Haag-Rotterdam (5e en 6e sprinter
per uur).

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, V.L.W.A. Heijnen