Brief regering : Verslag van de Raad Buitenlandse Zaken (Jumbo) van 20 maart 2023

Nr. 2639
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 maart 2023

Hierbij bieden wij u het verslag aan van de Raad Buitenlandse Zaken (Jumbo) van 20 maart
2023.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra

De Minister van Defensie,
K.H. Ollongren

VERSLAG VAN DE RAAD BUITENLANDSE ZAKEN (JUMBO) VAN 20 MAART 2023

Op 20 maart jl. vond de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) in «jumbo-format» (hierna: jumbo-RBZ)
plaats, waaraan de Ministers van Buitenlandse Zaken en de Ministers van Defensie gezamenlijk
deelnamen. De jumbo-RBZ sprak over het EU Strategisch Kompas en de EU-steun aan Oekraïne.
En marge van de jumbo-RBZ vond het Schuman Forum plaats. Daarnaast wordt via deze
brief teruggekomen op toezeggingen tijdens het Commissiedebat RBZ Defensie van 9 maart
jl. (kamerstuk 21 501-02, nr. 2628) en het Commissiedebat RBZ van 16 maart jl. (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2632)

EU Strategisch Kompas

Tijdens deze jumbo-RBZ bespraken de Ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie
de implementatie van het EU Strategisch Kompas. De Hoge Vertegenwoordiger (HV) heeft
in aanloop naar de Raad zijn eerste voortgangsrapport gepresenteerd. De HV en veel
lidstaten, waaronder Nederland, stelden dat het afgelopen jaar veel voortgang is geboekt
met de uitvoering van het Strategisch Kompas, en verwelkomden daarbij onder andere
het belang van het werk aan de hybride-, cyber-, en Foreign Information Manipulation and Interference (FIMI)-toolboxen, alsook de samenwerking met de NAVO. Tegelijkertijd werd gesteld
dat de EU-instellingen en lidstaten vaart moeten blijven maken met de verdere uitvoering.
De urgentie hiervan is met de Russische oorlog in Oekraïne alleen maar groter geworden.
Daarbij noemden de HV en veel lidstaten, waaronder Nederland, met name de versterking
van het EU militaire hoofdkwartier (Military Planning and Conduct Capacity, MPCC) en de operationalisering van de snelle interventiecapaciteit (Rapid Deployment Capacity, RDC), als dossiers die de komende tijd extra prioriteit moeten krijgen.

EU-steun aan Oekraïne

Tijdens de jumbo-RBZ heeft de Raad een politiek akkoord bereikt over de voorstellen
van de HV en de Europese Commissie om de levering van met name artilleriemunitie aan
Oekraïne te vergroten en te versnellen, en de productiecapaciteit van de Europese
defensie-industrie op te schalen. De urgentie om op korte termijn meer munitie te
leveren aan Oekraïne is groot. Dit zal van groot belang zijn voor het Oekraïense voortzettingsvermogen.
De voorstellen van de HV richten zich op het stimuleren van gezamenlijke aanschaf
en leveringen door middel van vergoedingen uit de Europese Vredesfaciliteit (EPF)
en het ondersteunen van de industrie bij het opschalen van de productiecapaciteit.
Vanuit de EPF wordt EUR 1 miljard beschikbaar gesteld om lidstaten te compenseren
voor het leveren van meer munitie aan Oekraïne uit eigen voorraden en uit lopende
bestellingen bij de industrie. Nog eens EUR 1 miljard wordt beschikbaar gesteld om
lidstaten te compenseren voor het gezamenlijk aanschaffen van munitie via de Europese
defensie-industrie om deze vervolgens aan Oekraïne te leveren. De gezamenlijke aanschaf
zal met name via het munitieproject van het Europees Defensie-Agentschap (EDA) verlopen,
maar het is ook mogelijk voor lidstaten om zelf en groepsgewijs bestellingen bij de
industrie te plaatsen. Nederland heeft benadrukt dat dit besluit geen precedentwerking
mag hebben voor toekomstige besluiten aangaande aankopen. Ten slotte zal de Europese
Commissie de Europese defensie-industrie ondersteunen bij het wegnemen van knelpunten,
zodat deze de productiecapaciteit kan opschroeven. Daarnaast heeft Nederland aangegeven
over het derde spoor, structurele uitbreiding van de productiecapaciteit, met de industrie
te willen spreken tijdens een volgende RBZ.

Er is genoeg ruimte in de EPF voor financiering van deze voorstellen, maar daarna
is de EPF uitgeput. Op 12 december jl. is in de Raad afgesproken dat de EPF met EUR
2 miljard wordt aangevuld, en dat een mogelijke tweede ophoging van de EPF met EUR
3,5 miljard op een later moment aan de orde zou kunnen zijn. Met de munitievoorstellen
is dat moment nu gekomen. De Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) heeft een
overzicht gepresenteerd van de verwachte uitgaven voor de periode 2024–2027. De geschatte
uitgaven voor lopende EU missies en operaties, militaire steun aan Oekraïne, steun
aan de Afrikaanse Unie en andere partners in de wereld bedragen EUR 3,5 miljard. Het
merendeel van de lidstaten, waaronder Nederland, sprak tijdens de jumbo-RBZ de hoop
uit op een snelle besluitvorming omtrent een ophoging van deze omvang. Nederland zou
een dergelijke ophoging kunnen steunen. Hierover zal uw Kamer separaat geïnformeerd
worden wanneer er door de HV een concreet voorstel aan de Raad wordt voorgelegd.

Schuman Forum

En marge van de jumbo-RBZ vond – in het kader van het EU Strategisch Kompas – op 20
en 21 maart 2023 het eerste Schuman Forum (Security and Defence Partnership Forum) plaats. Het doel was om de partnerschappen van de EU inzake veiligheid en defensie
met partnerlanden en partnerorganisaties (onder andere de NAVO en de Verenigde Naties)
op ministerieel niveau verder te versterken. Deelnemers waren de Ministers van Buitenlandse
Zaken en Defensie van EU lidstaten, Ministers van Defensie van zesenveertig partnerlanden,
ngo's, journalisten en denktanks. Namens Nederland nam de Minister van Defensie deel.
Zij sprak in een panel over het belang van het cyber- hybride-, space- en informatiedomein
in de toekomst van crisismanagement. Het Forum bood een kans om met een breed scala
aan actoren op het gebied van veiligheid en defensie te engageren. In het bijzonder
met niet-EU NAVO-bondgenoten, landen uit de Indo-Pacific regio, Afrika, Oostelijk
Partnerschapslanden en de Westelijke Balkan. De Minister van Defensie had bilaterale
ontmoetingen met haar ambtgenoten uit Japan, Ghana, Niger en Chili.

Toezegging Commissiedebat RBZ Defensie van 9 maart 2023

Tijdens het Commissiedebat RBZ-Defensie van 9 maart jl. zegde de Minister van Defensie
toe om de Kamer te informeren over de hernieuwde dreigingsanalyse die in het kader
van het Strategisch Kompas is geformuleerd. In december 2022 bracht de Single Intelligence Analysis Capacity (SIAC) van de EU een nieuwe dreigingsanalyse uit. Deze bouwde voort op de in 2020
uitgebrachte eerste dreigingsanalyse, die destijds op basis van inbreng van de inlichtingen-
en veiligheidsdiensten, waaronder die van Nederland, is opgesteld. Beide stukken konden
niet met de Kamer worden gedeeld in verband met de rubricering. Wel is met uw Kamer
in de kabinetsappreciatie over het Strategisch Kompas1 een algemene weergave van de stand van zaken gedeeld. Hierin werd ingegaan op de
aanzienlijk verslechterende veiligheidsomgeving van de EU. De EU wordt niet alleen
omringd door instabiele regio’s aan zowel de oost- als zuidflank, maar ziet haar strategische
belangen eveneens onder druk staan in regio’s die op grotere afstand liggen. De meest
recente dreigingsanalyse bevestigt dit beeld. Uiteraard is er in de laatste analyse
aandacht voor de ontwikkelingen die zich sinds de vorige analyse hebben voorgedaan
ten aanzien van Oekraïne, de toegenomen dreiging vanuit Rusland en de uitdagingen
die dat aan de EU stelt.

Toezegging Commissiedebat RBZ van 16 maart 2023

Tijdens het Commissiedebat RBZ van 16 maart jl. zegde de Minister van Buitenlandse
Zaken toe terug te komen op de vraag van het lid Van Wijngaarden (VVD) of de EUR 2
miljard die binnen de Europese Vredesfaciliteit (EPF) is voorzien voor de gezamenlijke
aanschaf van munitie voldoende is om productiecapaciteit voor munitie in Europa te
versterken. De noodzaak om meer munitie te leveren aan Oekraïne is groot. Met het
extra budget worden lidstaten verder aangemoedigd te leveren uit eigen voorraad en
kunnen door middel van vraagbundelingen grote bestellingen worden geplaatst bij de
industrie voor steun aan Oekraïne. Dit biedt ook de nodige zekerheid voor de industrie
om de productiecapaciteit op te schalen. Tegelijkertijd is het gezien het onvoorspelbare
verloop van de oorlog niet duidelijk of dit voldoende zal zijn voor Oekraïne.