Brief regering : Monitoren van de ontwikkelingen in smart mobility

Nr. 385
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 24 februari 2023

Graag wil ik de Kamer met deze brief informeren over de publicatie van de eerste Monitor
Smart Mobility en de belangrijkste inzichten die deze monitor biedt. Met deze brief
wordt invulling gegeven aan de toezegging om de Kamer periodiek te informeren over
de ontwikkelingen van smart mobility.1

Aanleiding

Smart mobility-toepassingen ontwikkelen zich de laatste jaren vanuit een experimentele
fase naar de dagelijkse realiteit. Vanwege nieuwe wet- en regelgeving (met name vanuit
de EU) en innovaties door marktpartijen gaan de ontwikkelingen snel. Dit vraagt om
inpassing in beleid, wet- en regelgeving en om actueel inzicht in de ontwikkelingen.
De Monitor Smart Mobility geeft een goed beeld van de ontwikkelingen zodat beter gestuurd
kan worden en het beleid daarop kan worden aangepast. De monitor geeft objectief de
meest recente cijfermatige inzichten weer over het aanbod, het gebruik en waar mogelijk
ook de effecten van smart mobility binnen het wegverkeer. De ambitie is om met deze
periodieke monitor een steeds beter beeld te krijgen van de maatschappelijke impact
van deze ontwikkelingen. Hiermee kunnen overheden op alle niveaus beleidsbeslissingen
op het gebied van smart mobility meer en meer op basis van feiten en cijfers maken,
om ontwikkelingen te stimuleren of juist in te grijpen bij ongewenste ontwikkelingen.
Zo kan optimaal geprofiteerd worden van de kansen die smart mobility biedt voor de
maatschappelijke opgaven van verkeersveiligheid, bereikbaarheid, verstedelijking en
duurzaamheid.

De eerste inzichten

Rijhulpsystemen2 in voertuigen worden langzamerhand steeds meer gemeengoed, voor een deel ook vanwege
de Europese verplichtingen voor deze systemen in nieuwe voertuigen. Tegelijkertijd
zal er nog geruime tijd sprake zijn van een mixed fleet met slimme voertuigen en voertuigen
zonder automatisering. Ook systemen die de rijtaak overnemen zijn inmiddels realiteit.
De Monitor Smart Mobility laat zien dat automatisering in voertuigen grote kansen
biedt voor onder andere de verkeersveiligheid en bereikbaarheid. De kans op het betrokken
raken bij een ongeval neemt voor bijna alle systemen sterk af, tot wel 67%, dat heeft
nu al effect op het verkeer. Als voertuigen met verdergaande automatisering in de
toekomst met elkaar kunnen communiceren kan de benutting van de wegcapaciteit waarschijnlijk
ook verbeterd worden. Onderzoek wijst echter ook uit dat er voor een klein deel van
de gebruikers risico’s bestaan op over-vertrouwen van de systemen, waardoor onveilige
situaties kunnen ontstaan. Bijvoorbeeld wanneer men denkt dat het voertuig zichzelf
rijdt, terwijl de bestuurder verplicht is de handen aan het stuur en de ogen op de
weg te houden. Hierom is het belangrijk om dat te blijven monitoren en is recent een
communicatiecampagne gestart om veilig gebruik van rijhulpsystemen te bevorderen.
Ook het risico op afleiding door meldingen van systemen wordt hierin meegenomen.

Ook verkeersmanagement en informatiediensten bieden kansen voor de verkeersveiligheid
en het beter benutten van de wegcapaciteit. 97% van de weggebruikers gaat bij onbekende
routes goed geïnformeerd op pad door gebruik van reis- en routeinformatie. Voor onbekende
routes wordt minder gebruik gemaakt van navigatie, maar ook hierin is een grote groei
te zien. De Monitor Smart Mobility laat zien dat weggebruikers door reis- en routeinformatie
hun reisgedrag aanpassen, bijvoorbeeld door later te vertrekken of een andere route
te rijden. Nederland heeft door samenwerking tussen navigatieapps en het Ministerie
van Infrastructuur en Waterstaat de meest geavanceerde in-car veiligheidsinformatie
van Europa. Met in-car veiligheidsinformatie, zoals de actuele maximumsnelheid en
informatie over een naderende file of nood- en hulpdiensten via een app in de auto
kunnen ongelukken worden voorkomen. Voor verkeersmanagement en informatiediensten
is de kwaliteit van zowel publieke als private data van groot belang. De data worden
nu geborgd in het NTM, daarin hebben alle overheden een rol en verantwoordelijkheid
om de kwaliteit van publieke data te borgen. Niet alle overheden zijn even ver in
deze digitaliseringsopgave.

Mobiliteitsdiensten als Mobility as a Service (MaaS) en deelconcepten kunnen worden benut ter bevordering van ketenreizen. Met
MaaS-apps kunnen reizigers meerdere vervoersmiddelen in één app plannen, boeken en
betalen. Denk hierbij aan de deelfiets, -auto, -scooter, of de trein, tram, of taxi.
Het bevorderen van deelmobiliteit en MaaS heeft volgens experts veel potentie voor
het verminderen van de auto-afhankelijkheid, emissies, ruimtegebruik en files. Over
het aanbod en gebruik van verschillende deelsystemen is al veel bekend, over de effecten
een stuk minder. De komende tijd wordt onderzoek gedaan naar het gebruik en de effecten
van MaaS. Monitoring van deelmobiliteit wordt opgepakt binnen het Samenwerkingsprogramma
Deelmobiliteit.3

Vervolgstappen

De eerste editie van de Monitor Smart Mobility laat voor alle overheden zien dat smart
mobility geen toekomstmuziek is, maar steeds meer een realiteit is en wordt en bijdraagt
aan onze maatschappelijke opgaven. Door Europese verplichtingen door onder andere
de General Safety Regulation, de ITS-richtlijn en de verordening Real Time Traffic Information, zullen de ontwikkelingen op straat en in het voertuig de komende jaren waarschijnlijk
snel gaan. Voor de implementatie van deze nieuwe regelgeving is het van belang dat
we als overheden gezamenlijk en met de markt en kennisinstellingen samenwerken. De
samenwerkingsafspraken4 lopen eind 2023 af, hierom vond begin februari een overleg met bestuurders van medeoverheden
plaats om te komen tot een gezamenlijk voorstel voor de voortzetting van de samenwerking
voor de implementatie, borging en opschaling van smart mobility. Ook het monitoren
van cyber security en privacy risico’s is onderdeel van de vervolgstappen.

Met de inzichten die de monitor geeft en de aanvullende onderzoeken die hieruit gaan
volgen, maken we het beleid meer en meer op basis van feiten en cijfers. Zodat we
de vruchten van automatisering en digitalisering kunnen plukken, maar ook mogelijke
risico’s zo veel mogelijk te beperken. Daardoor draagt smart mobility optimaal bij
aan duurzaamheid, verkeersveiligheid en bereikbaarheid.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers