Brief regering : Reactie op verzoek commissie over het artikel in AD "te lang is probleem van rechtsextremisten gebagatelliseerd"

Nr. 675
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 22 februari 2023

Uw Kamer heeft mij op 16 januari 2023 gevraagd om een reactie over het artikel in
het Algemeen Dagblad «te lang is probleem van rechts-extremisten gebagatelliseerd».

Het kabinet is van mening dat er absoluut geen plaats is voor rechts-extremistische
en racistische uitingen of opvattingen in onze democratische rechtsorde. Ik heb mij
hier op herhaaldelijk en nadrukkelijk tegen uitgesproken. Naast de blijvende inzet
op de aanpak van het jihadisme- investeert het kabinet dan ook in een daadkrachtig
en gericht optreden tegen alle vormen van terrorisme en extremisme. Het is zorgelijk
en kwalijk dat rechts-extremistisch gedachtengoed breed verspreid wordt en een aantrekkingskracht
uitoefent op met namen kwetsbare, jonge mannen, niet zelden minderjarig. Het kabinet
is er alles aan gelegen om jongeren hiertegen te beschermen en weerbaar te maken,
niet alleen vanwege de dreiging van extremistisch en/of terroristisch geweld maar
ook voor de kansen en toekomst van deze jongeren. Het is binnen onze democratie een
grondrecht is om een open discussie te voeren, waarin mensen hun mening vrij kunnen
uiten. Maar dat betekent niet dat er in onze democratische rechtsorde plaats is voor
rechts-extremistische en racistische uitingen.

Rechts-extremisme en rechtsterrorisme heeft de volle aandacht van onze veiligheidspartners.
Zo heeft de AIVD in het jaarverslag 2021 beschreven dat er een groei is waargenomen
van het rechts-extremisme in Nederland1. Daarnaast is er al langere tijd aandacht voor de ontwikkelingen op rechts-extremisme
en rechts-terrorisme is het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland, waarbij er met name
zorgen worden beschreven over mogelijke radicalisering van een eenling via het besloten
internet. In het laatste Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland2 stelt de NCTV dat het (online) rechts-extremisme en terrorisme in toenemende mate
een reëel bedreiging vormt voor de nationale veiligheid en de democratische rechtsorde.
De NCTV stelt daarbij ook dat de verspreiding van rechts-extremistische content kan
bijdragen aan het normaliseren van het extremistische gedachtegoed. De dreiging vanuit
het (klassiek) rechts-extremistisme uit zich in de ondermijning van de democratische
rechtsorde en in de aantasting van de rechtsstaat en de sociale cohesie in de samenleving.
Daarnaast wordt in de Dreigingsbeelden Terrorisme Nederland 55, 56 en 57 beschreven
dat de voornaamste rechts-extremistische gewelddreiging voortkomt uit het accelerationisme.
Deze stroming propageert terroristisch geweld als legitiem middel om het ideaal van
een witte etnostaat te bereiken. Een van de pijlers daarvan is de zogenoemde omvolkingstheorie:
een complottheorie die in Nederland steeds meer onderdeel wordt van het publieke debat.

Gelijktijdig met de publicatie van het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland 57 is uw
Kamer per brief van 7 november 2022 geïnformeerd over de aanpak van rechts-extremisme
en -terrorisme en andere vormen van extremisme in Nederland.3 De Nederlandse inlichtingen-en veiligheidsdiensten hebben het afgelopen jaar beter
zicht gekregen op de dreiging van aanhangers van rechts-terroristische gedachtegoed.
Beter zicht op de dreiging helpt om de lokale aanpak nog preciezer te richten en aan
te scherpen om de rechts-extremistische en terroristische dreigingen tegen te gaan.
Daarnaast wordt er vanwege de aantrekkingskracht van het rechts-extremistisch gedachtengoed
op kwetsbare jongeren bij het voorkomen en tegengaan van rechts-extremistische radicalisering
aansluiting gezocht met partners in het sociale- en zorgdomein. Ook zijn enkele honderden
lokale professionals het afgelopen jaar getraind door het Rijksopleidingsinstituut
tegengaan Radicalisering, onder andere in het herkennen van rechts-extremisme en hoe
daar mee om te gaan.

Nederland heeft jarenlange ervaring met de persoonsgerichte aanpak. Gemeenten en lokale
bestuurders geven echter aan dat deze vormen van radicalisering, die veelal uitsluitend
online plaatsvinden, lastig te signaleren zijn en er nog weinig mogelijkheden zijn
om dit online tegen te gaan. Met de brief van 23 december 2022.4 is uw Kamer geïnformeerd over de bevoegdheden van burgemeesters ten aanzien van het
tegengaan van (online) radicalisering en extremisme. Hierin zijn onder meer de instrumenten
benoemd waaraan wordt gewerkt om lokale bestuurders in staat te stellen om online
aangejaagde openbare ordeverstoringen aan te pakken. Deze kunnen ook relevant zijn
voor de aanpak van extremisme. Verder bent u in deze brief geïnformeerd op welke vlakken
nog aanvullende inspanningen worden geleverd op het gebied van signalering in het
online domein. Het tegengaan van de online verspreiding van extremistische en soms
zelfs terroristische content, en het vergroten van de (online) weerbaarheid van kwetsbare
jongeren anderzijds heeft daarbij prioriteit. De implementatie van de EU-verordening
ter voorkoming van de verspreiding van terroristische online inhoud en de inrichting
van de Autoriteit online Terroristisch Materiaal dragen hieraan bij. In de brief van
23 december 2022 bent u geïnformeerd dat ik u dit voorjaar infomeer over een onderzoek
naar de versterkende werking van algoritmen.

Ook internationaal blijf ik waar mogelijk aandacht vragen voor een gezamenlijke aanpak
van rechts-extremisme en terrorisme, onder andere bij de Raad Justitie en Binnenlandse
Zaken. Daarnaast zal Nederland in april a.s. de Vendômegroep organiseren waar ik samen
met een aantal gelijkgestemde landen uit de Europese Unie dit belangrijke onderwerp
wil agenderen en verder bespreken.

De ontwikkelingen op het online domein ten aanzien van extremisme en terrorisme gaan
snel. Daarom acht ik het van belang om hierover meer handelingsperspectief te ontwikkelen.
Zoals reeds toegezegd ontvangt uw Kamer medio 2023 een strategie voor de aanpak van
online radicalisering, waarbij deze onderdelen tevens aan bod zullen komen5.

Er zijn ook meer sluimerende, niet gewelddadige, vormen van extremisme. Ook dit soort
extremisme kan ondermijnend zijn voor de democratische rechtsorde. Dit vraagt andersoortige
interventies dan de diepingrijpende maatregelen die passen bij terrorismebestrijding
of het strafrecht. In de brief van 7 november 2022 is reeds de extremismestrategie
aangekondigd die hier verder op in zal gaan, deze strategie zal medio 2023 gereed
zijn.

Ik vind het zorgelijk en kwalijk dat rechts-extremistisch gedachtengoed breed verspreid
wordt en dat er getracht wordt om een racistische gedachtengoed te normaliseren. De
ontwikkelingen in de dreiging op rechts-extremisme en terrorisme hebben mijn volle
aandacht. Ik zal mij dan ook krachtig blijven uitspreken tegen racisme en extremisme
en met alle partners blijven inzetten om dit tegen te gaan.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
D. Yeşilgöz-Zegerius