Brief regering : Inzet op voedselbossen

33 576
Natuurbeleid

Nr. 115
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT EN VOOR NATUUR EN
STIKSTOF

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 februari 2023

Middels deze brief informeren wij u over de inzet vanuit het Ministerie van LNV op
voedselbosbouw, als vorm van agroforestry, zoals toegezegd tijdens de begrotingsbehandeling
op 7 en 8 december 2022 (Handelingen II 2022/23, nr. 32, item 13). We zullen ingaan op de vraag van de Kamer om binnen een half jaar te komen met
een plan dat uitvoering geeft aan het plan Duurzame Schaalsprong Voedselbosbouw met
de bijbehorende financiële dekking.

Toekomstbestendige en natuurinclusieve vormen van landbouw zijn onmisbaar in de transitie
van het landelijk gebied. Niet alleen bieden deze perspectief voor de landbouw, ook
kunnen deze het landelijk gebied versterken en oplossingen bieden in de gebiedsgerichte
aanpak, zoals overgangsgebieden. Agroforestry, een verzamelnaam voor het integreren
van bomen en struiken in de veehouderij, akkerbouw en/of groenteteelt op hetzelfde
perceel, is een dergelijke landbouwvorm waar wij deze kansen voor zien. Door (voedselproducerende)
bomen en struiken op akkers en grasland, beboste kippenuitlopen, voederhagen op weide
met vee, en voedselbossen, wordt het landschap gevarieerder en groener. Wat agroforestry
kenmerkt is een meerwaarde van de bomen en struiken op het bedrijf, door nieuwe opbrengsten
van de bomen, of door voordelen op het gebied van klimaatadaptatie, toenamen van biodiversiteit,
natuurlijke plaagbestrijding, verbeteren van bodemkwaliteit en dierenwelzijn. De ontwikkeling
van agroforestry staat in Nederland nog in de kinderschoenen, maar we hebben veel
mooie voorbeelden gezien van koplopers die hiermee zijn gestart.

Net als de Kamer vinden wij het belangrijk de ontwikkeling van agroforestry in Nederland
te ondersteunen. Het kabinet heeft daarom de ambitie uitgesproken om gezamenlijk met
andere partijen 25.000 ha agroforestry te realiseren voor 2030, waarvan 1.000 ha voedselbos,
en een strategie voor ondersteuning uiteengezet voor Rijk en provincies in de Bossenstrategie
(2020). Bij het opstellen van deze strategie zijn de adviezen waar het Ministerie
van LNV om had gevraagd, o.a. het plan Duurzame Schaalsprong Voedselbossen,1 waar de Kamer aan refereert, en het Masterplan agroforestry2 meegenomen. Vanuit de Bossenstrategie wordt gezamenlijk met andere partijen gewerkt
aan de ontwikkeling van agroforestry in Nederland via de volgende pijlers: (1) kennisontwikkeling
en kennisdeling; (2) het creëren van ondersteunende beleidskaders voor agroforestry,
en het wegnemen van belemmeringen samen met andere overheden; en (3) het bieden van
financiële ondersteuning.

Het plan Duurzame Schaalsprong Voedselbosbouw, waar de Kamer aan refereert, vraagt
om de opzet, uitvoering en coördinatie van een landelijk programma voor de opschaling
van voedselbosbouw tot 1.000 ha in 2030, met een begroting van € 30 miljoen, waarvan
ongeveer de helft wordt gevraagd aan overheden (het Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen).
Via deze brief geven wij aan hoe we tegemoet komen aan de uitvoering van dit plan,
en hiermee ook aan de gewijzigde motie van het lid Beckerman c.s. uit 2021 (Kamerstuk
35 925 XIV, nr. 85).

Aan een aantal onderdelen die in dit plan worden genoemd, wordt momenteel al gewerkt,
waaronder het ondersteunen van een kennisinfrastructuur, het wegnemen van belemmeringen,
en het stimuleren van ketens en verdienmodellen. Zo is eind 2021 het Agroforestry
Netwerk Nederland (ANN) opgericht. Binnen dit netwerk werken overheden, praktijkvertegenwoordigers
en kennisinstituten samen aan het realiseren van de ambitie voor agroforestry, door
kennis te ontwikkelen, de beschikbare kennis te delen, relevante stakeholders samen
te brengen om van elkaar te leren en door het ontwikkelen van ketens en verdienmodellen.
Ook is in 2022 de bijbehorende landelijke website agroforestry gelanceerd (www.agroforestrynetwerk.nl), om kennis over agroforestry makkelijker beschikbaar te maken voor agrariërs. Het
Ministerie van LNV heeft de opzet van het ANN gefaciliteerd en gefinancierd, en is
samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) als partner betrokken. In
dit netwerk worden ook andere vormen van agroforestry dan voedselbossen meegenomen,
om kennis over de verschillende vormen te delen en van elkaar te leren. Tevens faciliteert
en financiert het Ministerie van LNV de Taskforce wet- en regelgeving, om gezamenlijk
met praktijk en verschillende overheden de knelpunten voor agroforestry in kaart te
brengen, weg te nemen en kennis hierover tussen gemeenten, provincies en het Rijk
te delen. Verder is agroforestry vanaf 2023 in het nieuwe NSP-GLB opgenomen, wat mogelijkheden
biedt voor de opschaling van agroforestry voor de komende vijf jaar. Houtopstanden
zijn vanaf 2023 bijvoorbeeld onderdeel van de subsidiabele landbouwgrond en het aantal
bomen per hectare dat op grasland aangeplant kan worden is verdubbeld.

Een nieuw kader voor de ontwikkeling van agroforestry in de komende jaren is het Nationaal
Programma Landelijk Gebied (NPLG). Hierin zijn de doelen uiteengezet om gebiedsgericht
te werken aan natuur, water en klimaat. Agroforestry heeft de potentie om aan deze
doelen bij te dragen. Daar het gebiedsafhankelijk is hoe agroforestry kan bijdragen
aan de opgaves en het perspectief dat het kan bieden aan agrariërs, vinden wij het
logisch dat agroforestry gebiedsgericht wordt uitgewerkt. Het kabinet heeft er daarom
voor gekozen agroforestry een plaats te geven binnen het NPLG, door het als oplossingsrichting
te benoemen voor de verschillende opgaves, waaronder klimaat, en als perspectief voor
agrariërs, specifiek in gebieden waar extensivering en natuurinclusieve landbouw belangrijk
wordt. Hiermee geven we uitvoering aan de motie van de leden Koekoek en Boswijk (Kamerstuk
35 925 XIV, nr. 116) over het uitwerken van gebiedsgericht kader van agroforestry. De provincies zijn
leidend in deze gebiedsprogramma’s. Gezien het groeiende enthousiasme voor agroforestry
bij provincies verwachten we dat dit in de gebiedsprogramma’s dan ook als oplossing
zal worden meegenomen. Het Rijk heeft hiertoe een faciliterende rol.

Opschaling van agroforestry, met name door het stimuleren van aanlegkosten en kosten
voor advies en projectontwikkeling, zal dus via de gebiedsprogramma’s tot stand moeten
komen. Ondanks de vraag van de Kamer kan het kabinet op dit moment nog niet vooruitlopen
op financiering hiervoor uit het Transitiefonds. Zoals al eerder is aangegeven, hechten
wij veel waarde aan de integrale afwegingen die gemaakt gaan worden in de gebiedsprogramma’s.
Er zijn al wel een aantal andere subsidiemogelijkheden. Betreffende de stimulering
van voedselbossen met financiële middelen is het plantgoed en de aanplant hiervan
subsidiabel gesteld onder de investeringsregeling POP3+. Deze regeling is opengesteld
van 1 december 2022 tot en met 31 januari 2023. Bovendien is de mogelijkheid geboden
via het NSP-GLB om investeringen in agroforestry te vergoeden. Op dit moment hebben
sommige provincies al subsidieregelingen. Zo hebben de provincies Limburg en Gelderland
recentelijk regelingen ter stimulering van de aanleg van agroforestry geopend en zijn
andere provincies bezig met de ontwikkeling van dergelijke ondersteuning. Het Agroforestry
Netwerk Nederland houdt een overzicht bij van alle financieringsmogelijkheden3.

In aanvulling hierop willen wij, voorafgaand aan het beschikbaar komen van het Transitiefonds,
nu een eerste stap zetten in de uitvoering van de gewijzigde motie van het lid Beckerman
c.s. (Kamerstuk 35 925 XIV, nr. 85) door een verdere impuls geven aan de ontwikkeling van voedselbosbouw in 2023. Het
kabinet stelt dit jaar hiertoe vanuit de Klimaatakkoordmiddelen € 0,5 miljoen beschikbaar
en zal hiermee extra inzetten op de pijlers die de ontwikkeling van voedselbosbouw
stimuleren, en die volgen uit de Bossenstrategie waar de aanbevelingen uit het plan
Duurzame Schaalsprong Voedselbosbouw in verwerkt zijn. Onze inzet is bovendien breder
dan alleen voedselbossen. Ook andere vormen van agroforestry kunnen belangrijke bijdrages
leveren aan maatschappelijke opgaves en het verdienmodel van agrariërs en het kabinet
zal dit jaar ook verder inzetten op het ondersteunen van deze vormen van agroforestry
via de in deze brief genoemde pijlers. Dit doen wij samen met provincies en andere
partijen die betrokken zijn bij het Agroforestry Netwerk Nederland.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
P. Adema

De Minister voor Natuur en Stikstof, Ch. van der Wal-Zeggelink