Brief regering : Onderzoek rechtsbescherming in de WIB

Nr. 304
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 februari 2023

Naar aanleiding van een toezegging aan de Eerste Kamer1 zijn de gevolgen van het arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ
EU) van 6 oktober 2020 onderzocht vanuit het oogpunt van rechtsbescherming. Bijgevoegd
vindt u de resultaten van dat onderzoek.

In Wet op de internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen (WIB)
zijn, mede ter omzetting van de Richtlijn 2011/16/EU2, regels gesteld voor uitwisseling van inlichtingen aan andere (lid)staten ten behoeve
van de belastingheffing. Als de Belastingdienst de inlichtingen die op verzoek, automatisch
of spontaan moeten worden uitgewisseld niet reeds in bezit heeft, wordt – al dan niet
op verzoek van de verzoekende staat – een onderzoek ingesteld.

Ik kom tot de conclusie dat belanghebbenden in het kader van een dergelijk onderzoek
een doeltreffende voorziening in rechte hebben en de rechtsbescherming in de WIB dus
voldoende is gewaarborgd.

In deze brief wil ik specifiek aandacht vestigen op het volgende. Het HvJ EU heeft
bij arrest van 25 november 20213 – kort gezegd – geoordeeld dat als aan een persoon die inlichtingen bezit een boete
is opgelegd vanwege het niet naleven van een inlichtingenbevel, hij over de mogelijkheid
moet beschikken binnen de normale termijn alsnog aan het bevel te voldoen, zonder
dat hem een sanctie wordt opgelegd. Die termijn gaat lopen nadat de rechtmatigheid
van het bevel is vastgesteld. Die jurisprudentie werkt door in onze nationale rechtsorde.
Dat betekent dat als op grond van de WIB een boete wordt opgelegd, het bestuursorgaan
of de rechter een nieuwe termijn stelt voor het (alsnog) voldoen aan het bevel. Als
binnen die termijn aan het bevel wordt voldaan, vervalt de boete. Daarmee wordt bereikt
dat een informatiehouder zich niet hoeft bloot te stellen aan een sanctie om toegang
tot de rechter te krijgen.

Die doorwerking van jurisprudentie geldt – als vanzelfsprekend – ook voor de in de
bijlage genoemde uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State
(ABRvS). De ABRvS heeft geoordeeld dat een rechtsingang moet openstaan om op te komen
tegen het rechtsoordeel dat de belastingplichtige niet voldoet aan de vereisten voor
aanwezigheid van een belastingplichtige in Nederland.4 Dit voorkomt dat de belastingplichtige ofwel de gegevensverstrekking moet weigeren
waardoor het inlichtingenverzoek in een boeteprocedure door een rechter kan worden
getoetst, ofwel de gegevens moeten worden verstrekt en de belanghebbende moet afwachten
of een buitenlandse autoriteit op basis daarvan een beslissing neemt, terwijl onvoldoende
zeker of een buitenlandse rechter in een procedure tegen die beslissing kan en zal
toekomen aan een beoordeling van op grond van het Nederlands recht genomen rechtsoordelen.

Voor zowel de informatiehouder, belastingplichtige als derde niet-informatiehouder,
staat de weg naar de civiele rechter open. De belastingplichtige heeft daarnaast een
rechtsingang in de staat waaraan de inlichtingen zijn verstrekt als die staat aan
hem een belastingaanslag oplegt. In de fiscale vakliteratuur klinkt een roep om verdergaande
rechtsbescherming voorafgaand aan de inlichtingenuitwisseling. Ik kies ervoor desondanks
geen wetswijzigingen voor te stellen. Dat komt doordat in de Europese Richtlijn termijnen
zijn vastgelegd waarbinnen inlichtingen moeten worden uitgewisseld, waaraan Nederland
zich heeft te houden. De ervaring uit het verleden leert dat het vaak niet mogelijk
was binnen de geldende termijnen de gevraagde inlichtingen uit te wisselen als bezwaar
werd ingesteld en om een voorlopige voorziening werd verzocht. Het niet in acht nemen
van die termijnen kan ertoe leiden dat de Europese Commissie een infractieprocedure
start. Ook in niet-EU-situaties zijn termijnen afgesproken waarbinnen inlichtingen
moeten worden uitgewisseld. Met de mogelijkheid voor belanghebbenden om naar de civiele
rechter te gaan is toegang tot de rechter gewaarborgd en is Nederland nog steeds in
staat aan zijn internationale verplichtingen te voldoen.

De Staatssecretaris van Financiën,
M.L.A. van Rij