Brief regering : Reactie op verzoek commissie over Oekraïne

Nr. 135
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BUITENLANDSE HANDEL EN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 31 januari 2023

In reactie op het verzoek tijdens de procedurevergadering van de Kamercommissie Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 22 december doe ik u deze brief toekomen.1

Op 23 december heeft uw Kamer de brief Steun Oekraïne 2023 ontvangen.2

Die brief gaat in op de steun die Nederland in 2023 aan Oekraïne voornemens is te
verlenen. Het kabinet heeft hierin aangekondigd hiervoor EUR 2,5 miljard te reserveren
uit de algemene middelen. Dit bedrag is een inschatting van onder andere de militaire
steun, steun voor kritieke herstelnoden en herstelwerkzaamheden en steun voor rechtsstatelijkheid,
mensenrechten en accountability.

De precieze besteding van deze steun hangt samen met het verloop van de oorlog en
de daaruit voortvloeiende Oekraïense behoeften. De reservering komt op de Aanvullende
Post bij het Ministerie van Financiën. Op gezette momenten zal via een (incidentele)
suppletoire begroting budget naar de departementale begrotingen worden overgeheveld.
Bij de concrete inzet van het kabinet zal gekeken worden naar de verschillende fasen
van de oorlog, herstel en wederopbouw die elk een andere urgentie met zich meebrengen
en wij zullen daartoe dan ook handelen.

Deze brief bevat ter aanvulling op de eerdere brief van 23 december jl. een korte
update over de stand van zaken en plannen omtrent hulp en herstel Oekraïne, voor zover
nu bekend.

Winterization

Nederland heeft in 2022 uit de algemene middelen EUR 180 miljoen beschikbaar gesteld
voor de winterization van Oekraïne.3 Dit geld is op verzoek van de Oekraïners grotendeels ingezet voor het herstel van
de energie-infrastructuur. Uw Kamer ontving op 8 december een stand van zaken met
betrekking tot deze winterhulp.4

Oekraïne wordt geconfronteerd met een voortdurend vernietigend offensief op zijn elektriciteitsinfrastructuur.
Met de bijdragen aan de Wereldbank (EUR 90 miljoen), de European Bank for Reconstruction and Development (EUR 72 miljoen) en directe leveringen (EUR 18 miljoen) zet het Kabinet in op meerdere
sporen: in-kind levering van de benodigde en voor Oekraïne juiste materialen voor zover deze in Nederland
aanwezig zijn, financiering via beide banken om overige materialen aan te schaffen
en productie van bijvoorbeeld transformatoren in gang te zetten, en financiering om
de operaties van het nationale elektriciteitsdistributiebedrijf Ukrenergo draaiende te houden. Daarnaast draagt Nederland via de Wereldbank financieel ook
bij aan andere sectoren, zoals gezondheidszorg, die hard geraakt worden door de oorlog.

Conferentie «Solidaires du peuple ukranien»

Op 13 december vond op initiatief van President Macron in Parijs een internationale
ministeriële conferentie plaats over acute hulp aan Oekraïne om de winter door te
komen. Namens Nederland nam ik deel, en kondigde ik de Nederlandse bijdrage voor winterization van EUR 180 miljoen aan die op 11 november aan uw Kamer werd gecommuniceerd.5

Door aanwezige landen werd in totaal EUR 1 miljard aangekondigd voor herstel van de
elektriciteits- en watervoorzieningen, gezondheidszorg en transport.6

Ook werd besproken dat het coördinatiemechanisme van de EU voor in-kind hulp (het European Union Civil Protection Mechanism) voor Oekraïne uitgebreid wordt zodat ook niet EU-lidstaten zoals de VS en Canada
daarop kunnen aansluiten. Met dit mechanisme draagt de Commissie zorg voor o.a. de
coördinatie van leveringen voor het elektriciteitsnet.

Internationale coördinatie

Tijdens deze conferentie is tevens gesproken over de internationale coördinatie voor
de langere termijn wederopbouw. Ook werd aangekondigd dat het platform dat de wederopbouw
van Oekraïne zal gaan coördineren op korte termijn operationeel zal zijn. Uitgangspunt
van de wederopbouw is dat Oekraïne zelf eigenaarschap neemt van de wederopbouw en
hierin wordt gesteund door de internationale gemeenschap. Een steering committee, bestaande uit Oekraïne, G7-leden, de Europese Commissie en internationale financiële
instellingen zal dit platform aansturen. In Brussel wordt een technisch secretariaat
opgezet, en in Kyiv zal een operationeel kantoor zorg dragen voor uitvoering op de
grond.

Het kabinet verwelkomt de oprichting en verwacht dat hiermee uiteindelijk op internationaal
niveau op een meer gerichte, gestructureerde en voorspelbare wijze steun geboden kan
worden aan Oekraïne. Middels het platform, dat zal fungeren als centraal coördinatiepunt
voor de wederopbouwopgave, kunnen hopelijk stappen worden gezet in het ontwikkelen
van een wederopbouwplan voor de lange termijn. Daarbij is Oekraïne in de lead – het
platform helpt Oekraïne hun wederopbouwplan te operationaliseren. Het is van wezenlijk
belang dat Oekraïne een gecoördineerde, multilaterale respons krijgt, waarbij de fondsen
zo efficiënt en effectief mogelijk worden ingezet, en overlap wordt vermeden. Wat
het kabinet betreft is het belangrijk dat de Commissie hierbij toeziet op de hervormingseisen
die Oekraïne in het kader van het EU-toetredingsproces kent.

Speciaal Gezant voor Bedrijfsleven en wederopbouw Oekraïne

Mede op verzoek van uw Kamer is besloten tot de aanstelling van een Speciaal Gezant
voor de bevordering van de betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven bij de
wederopbouw in Oekraïne.7 De inzet daartoe is er op gericht dat deze Speciale Gezant zo spoedig mogelijk kan
starten. Bij de invulling van de taakopdracht voor de Gezant wordt rekening gehouden
met het verzoek van uw Kamer om deze gezant bij zijn/haar werkzaamheden bijzondere
aandacht te laten besteden aan het borgen van de aansluiting van het Nederlandse bedrijfsleven
op de internationale inspanningen gericht op het volgen van de Oekraïense prioriteiten,
waaronder voedselzekerheid en cruciale energie-infrastructuur, zoals vastgelegd in
de motie van het lid Klink c.s. van 22 december jongstleden.8

Liquiditeitssteun via de EU

Naast de herstel- en wederopbouwnoden worstelt Oekraïne ook met een liquiditeitstekort.
Dit ontstaat onder andere door het feit dat Oekraïne sinds de uitbraak van de oorlog
hogere uitgaven en lagere belastinginkomsten heeft, en dat toegang tot internationale
kapitaalmarkten is verminderd. Op 14 december 2022 hebben de Europese Raad en het
Europees Parlement de verordening aangenomen voor macro-financiële bijstand aan Oekraïne
in 2023 met een omvang van EUR 18 miljard in de vorm van leningen tegen gunstige voorwaarden.9 In de overeenkomst tussen de Commissie en Oekraïne zijn afspraken opgenomen over
onder andere anti-corruptie en fraudepreventie. Nederland draagt hier, net als de
andere EU-lidstaten, aan bij via een garantstelling op basis van haar BNI-aandeel
in het BNI van de Europese Unie. Naar verwachting verstrekt de Commissie de eerste
EUR 3 miljard aan leningen eind januari. Vanaf maart wordt er over gegaan op een aantal
periodieke betalingen (waarschijnlijk maandelijks).

Reservering EUR 2,5 miljard

Momenteel buigt het kabinet zich over de inzet van de gereserveerde EUR 2,5 miljard.
Het kabinet bereidt de inzet voor op basis van de behoeften van de Oekraïense regering
en let daarbij op de internationale samenhang van deze besteding. Daarbij is natuurlijk
ook het verloop van de oorlog relevant alsmede de hervormingseisen van het EU-kandidaatlidmaatschap.
Zoals eerder gemeld zal op gezette tijden in de vorm van pakketten via (incidentele)
suppletoire begrotingen budget naar de departementale begrotingen worden overgeheveld.
Hiermee zal uw Kamer tijdig worden geïnformeerd over de voorgenomen inzet.

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking,
E.N.A.J. Schreinemacher