Brief regering : Voortgang meldpunt sociale veiligheid

Nr. 129
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 23 december 2022

Het is ontzettend belangrijk dat school een plek is waar elke leerling zich vrij en
veilig voelt. Het is heel erg dat niet elk kind school ervaart als een veilige plek.
Om de sociale veiligheid op scholen te versterken, heeft het kabinet in het coalitieakkoord
opgenomen dat er een onafhankelijk meldpunt Sociale Onveiligheid wordt ingericht.
Op 14 juli jl. heb ik uw Kamer geïnformeerd over de ontwikkelingen rondom dit meldpunt
sociale veiligheid, en toegezegd dat ik uw Kamer eind 2022 wederom zou informeren
over de voortgang.1 Met deze brief voldoe ik aan deze toezegging.

Voortgang aangekondigde maatregelen

In mijn brief van 14 juli heb ik een pakket van vier maatregelen aangekondigd. Deze
maatregelen waren het resultaat van een uitgebreide gespreksronde langs partijen uit
het klachtenstelsel. De vier maatregelen zijn:

1. Het opzetten van een expertisenetwerk met partijen uit het klachtenstelsel om samenwerking,
uitwisseling en onderzoek te verbeteren,

2. Het ontwikkelen van een wegwijzerwebsite/tool met bijbehorende helpdesk zodat leerlingen,
ouders en personeel binnen het klachtenstelsel de juiste weg vinden,

3. Het lanceren van een communicatiecampagne om scholen, leerlingen, ouders en personeel
beter inzicht te geven in hun rechten en plichten ten aanzien van (klachten en meldingen
over) sociale veiligheid, en

4. Het inrichten van mogelijkheid tot escalatie zodat ouders, leerlingen en onderwijspersoneel
niet blijven zitten met hun klachten, maar geholpen worden.

Hieronder geef ik per maatregel weer wat de voortgang is.

Expertisenetwerk

Het expertisenetwerk is afgelopen september van start gegaan. Ik ben verheugd dat
het veld zeer breed vertegenwoordigd is in het netwerk. Ouders en Onderwijs, Balans,
Stichting School en Veiligheid, Ingrado, de Vertrouwensinspectie, de Kinderombudsman,
Stichting Onderwijsgeschillen, het Regenboogloket, Rutgers, LAKS, het COC, de PO Raad,
de VO Raad en de Geschillencommissie Bijzonder Onderwijs, de Kindertelefoon en de
Algemene Onderwijsbond zijn tot nu toe aangesloten. Het netwerk komt minimaal elke
maand bijeen.

Inmiddels is het netwerk vijf keer samengekomen. Bij deze sessies is onder andere
gesproken over de versterking van de positie van vertrouwenspersonen, het inrichten
van escalatiemogelijkheden (dat aan de vierde aangekondigde maatregel raakt), communicatiemethoden
om méér leerlingen, ouders en docenten beter inzicht te geven in welke mogelijkheden
zij hebben en over hoe witte vlekken in het klachtenstelsel – bijvoorbeeld over categorieën
klachten waar nog geen goede plek voor is – geïdentificeerd kunnen worden.

Dankzij het expertisenetwerk weten partijen elkaar beter te vinden, kunnen de partijen
direct hun waardevolle inzichten en ervaringen delen met OCW en wordt kennis over
en weer uitgewisseld en daarmee versterkt. Dit is een belangrijke versterking van
het klachtenstelsel en is tevens een kwalitatieve impuls ten aanzien van de ontwikkeling
van beleid en wetgeving vanuit mijn ministerie. De aangesloten partijen en ik vinden
het netwerk dan ook van grote meerwaarde, en gaan vol energie samen aan de slag om
de sociale veiligheid op scholen te verbeteren.

Ik nodig veldpartijen die momenteel geen deel uitmaken van het netwerk, maar wel een
rol voor zichzelf zien, uit om bij het expertisenetwerk aan te sluiten. Via meldpuntsocialeveiligheid@minocw.nl
kunnen zij contact opnemen.

Wegwijzerwebsite/tool

In nauwe samenwerking met de partijen uit het klachtenstelsel – dus leerlingen, ouders
en onderwijspersoneel – is gewerkt aan een middel om leerlingen, ouders en personeel
te helpen binnen het klachtenstelsel de juiste weg vinden en te zorgen voor een betere
vindbaarheid en benutting van de meldpunten die er al bestaan. Uit de gesprekken met
het veld komt een aantal dringende aanbevelingen naar voren met betrekking tot de
ontwikkeling van een dergelijke tool:

1. Vermijd verdere versnippering van het klachtenstelsel. Leerlingen, ouders en docenten
zien nu door de bomen het bos vaak al niet meer. Voorkom dat er nóg meer verwarring
ontstaat door het lanceren van een nieuw loket, zeker wanneer niet in één oogopslag
duidelijk is wat het loket concreet te bieden heeft.

2. Voorkom verkeerde verwachtingen. Leerlingen, ouders en docenten raken vaak gefrustreerd
doordat het op dit moment moeilijk is om een concrete oplossing voor klachten te bieden.
Een nieuw, door de overheid opgericht meldpunt wekt de illusie dat klachten over sociale
veiligheid zonder meer zullen worden opgelost, terwijl de praktijk vaak weerbarstiger
is, onder meer door het gebrek aan formele doorzettingsmacht. Onvervulde verwachtingen
zorgen voor méér frustratie en verdriet bij klagers. Veldpartijen raadden daarom aan
om vooral prioriteit te geven aan het realiseren van escalatiemogelijkheden, bijvoorbeeld
door middel van het invoeren van bindend advies.

3. Besteed veel aandacht aan de communicatie rondom deze wegwijzersite/tool. Wanneer
de doelgroep de site niet weet te vinden, gaat veel toegevoegde waarde verloren.

Ik neem deze aanbevelingen ter harte. Daarom ontwikkel ik, zoals aangekondigd in de
voornoemde brief van 14 juli jl., een interactieve wegwijzerwebsite. Deze website
heeft twee functies: 1) ondersteuning door het bieden van een wegwijzer door het klachtenstelsel
en 2) extra hulp bij vastlopen. Ik zie de website als steunpunt maar ook als redmiddel
als iemand totaal is vastgelopen of nergens terecht kan. Leerlingen, ouders en leraren
kunnen op deze site via een interactieve beslisboom ontdekken bij welke partij zij
het beste geholpen kunnen worden met hun klacht. De partijen uit het veld die expertise
hebben op hun verschillende terreinen (zoals LHBTI-gerelateerde pesterijen of geweld),
zijn het beste in staat om mensen bij te staan, te adviseren en te ondersteunen bij
hun klacht. Ik organiseer daarbij telefonische hulp voor mensen die digitaal minder
vaardig zijn en hulp nodig hebben bij het navigeren van de website of de wegwijzer.
Zo voorkom ik verdere versnippering en creëer ik één overzichtelijke plek waar men
voor informatie, doorverwijzing en hulp met het vinden van de juiste route terecht
kan. Met deze website wordt iedereen ondersteund om de juiste plek te vinden voor
hulp, ondersteuning of kunnen maken van een melding of klacht. Mocht een doorverwijzing
er in uitzonderingsgevallen toe leiden dat een persoon toch niet bij de juiste organisatie
terecht komt, dan treden de verschillende organisaties in overleg om te kijken waar
deze persoon alsnog het best kan worden geholpen.

Het uiteindelijke doel is dat iedereen die hulp zoekt, die ook daadwerkelijk vindt,
dat niemand tussen wal en schip valt, en elke melding, klacht of hulpvraag wordt opgepakt
door de meest passende partij binnen de overheid. Mocht dus onverhoopt iemand na het
raadplegen van de website en extra hulp vanuit het stelsel toch niet geholpen kunnen
worden dan moet deze persoon zijn verhaal bij mijn ministerie kwijt kunnen. Ik zie
dit als een ultieme opschaling. Ik bekijk de komende tijd met het expertisenetwerk
en de Inspectie van het Onderwijs hoe we ervoor kunnen zorgen dat er niemand meer
tussen wal en schip valt, en elke melding, klacht of hulpvraag wordt opgepakt door
de meest passende partij binnen de overheid. Dit als overbrugging naar het realiseren
van bindend advies via nieuwe wetgeving, waarop ik hieronder verder in ga.

De website wordt op dit moment aanbesteed en zal in het eerste kwartaal van 2023 worden
gelanceerd.

Communicatiecampagne

Om ouders, leerlingen en onderwijspersoneel nú al, voorafgaand aan de lancering van
de wegwijzer, van dienst te zijn en te kunnen helpen heb ik in juli aangekondigd een
communicatiecampagne te lanceren. Zo wil ik bereiken dat leerlingen, ouders of leraren
in de tussentijd niet onnodig rond blijven lopen met klachten over sociale onveiligheid,
omdat niet duidelijk is waar ze terecht kunnen voor hulp. Ik laat samen met het expertisenetwerk
een infographic maken, waarmee in één oogopslag duidelijk wordt welke mogelijkheden
het klachtenstelsel nu biedt. Deze infographic zal verspreid worden via de kanalen
van de rijksoverheid, via het expertisenetwerk, en zal gestuurd worden aan alle schoolleiders
van Nederland. In januari 2023 stuur ik de infographic met een begeleidende brief
naar schoolleiders, waarin ik hen wijs op stappen die zij kunnen zetten om de klachtenprocedure
inzichtelijker en beter te maken. Denk aan het expliciet opnemen van klachtenprocedures
in de schoolgids, het opstellen en verspreiden van het Leerlingenstatuut, of het vergroten
van kennis op het gebied van sociale veiligheid via de immense ervaring en expertise
die er al is bij alle veldpartijen, zoals via de uitgebreide kennisbank van Stichting
School en Veiligheid.

Daarnaast zorg ik ervoor dat de lancering van de wegwijzerwebsite begin 2023 gepaard
zal gaan met een uitgebreide communicatiecampagne.

Inrichten van mogelijkheid tot escalatie

Dit kabinet en alle eerder genoemde partijen uit het klachtenstelsel zijn het erover
eens dat de meest belangrijk stap die we moeten zetten het creëren van een mogelijkheid
tot escalatie is. Elke ouder, leerling of docent met een klacht moet terecht kunnen
op een plek waar hij of zij daadwerkelijk geholpen wordt. Daar sta ik voor. Om te
zorgen dat ouders en leerlingen niet blijven zitten met hun klachten, werk ik daarom
aan de invoering van een bindend advies van klachtencommissies.2 Dit betekent dat scholen het advies moeten volgen. Met deze maatregel realiseer ik
een ultieme mogelijkheid tot escalatie of ultiem meldpunt en versterk ik de positie
van de leerling en ouder wanneer zij een klacht indienen. Ik wil dat deze maatregel
nog vóór het eind van deze kabinetsperiode in werking treedt.

Met bovengenoemde stappen zorg ik dat leerlingen, ouders en docenten weten waar zij
terecht kunnen, concreet worden geholpen en dat we voor het hele klachtenstelsel beter
inzicht krijgen in soorten klachten en de effectieve aanpak daarvan. Ook zorg ik zo
voor betere monitoring terwijl er tegelijk géén verdere versnippering van het klachtenstelsel
optreedt.

Ik kijk ernaar uit om ook in 2023, samen met het onderwijsveld, hard te werken aan
de verbetering van sociale veiligheid op scholen zodat elk kind zich vrij en veilig
kan ontwikkelen op school en zo uiteindelijk beter deel te nemen aan de Nederlandse
samenleving. De eerste stappen zijn gezet, en daar ben ik blij om. Ik zal uw Kamer
in het tweede kwartaal van 2023 informeren over de resultaten die dan zijn geboekt.

De Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs, A.D. Wiersma