Brief regering : Stand van zaken werkagenda strafrechtketen LVB-proof en evaluatie SCIL

Nr. 756
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR RECHTSBESCHERMING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 december 2022

Aanleiding

Ik heb toegezegd om u dit jaar nader te informeren over de uitvoering van de werkagenda
«Strafrechtketen LVB-proof», die als doel heeft de recidive en het slachtofferschap
bij mensen met een licht verstandelijke beperking (hierna: LVB) te verminderen/voorkomen
en de instroom van deze mensen binnen de (jeugd)strafrechtketen te verkleinen. Middels
deze brief doe ik deze toezegging gestand.1 Daarnaast heeft onderzoeksbureau Significant Public onlangs het gebruik van het screeningsinstrument
SCIL2 geëvalueerd. Hierbij bied ik uw Kamer het evaluatieonderzoek aan vergezeld van mijn
beleidsreactie.

Evaluatie SCIL

Belangrijkste bevindingen

De SCIL wordt toegepast door de Raad voor de Kinderbescherming (hierna: RvdK), Halt,
Dienst Justitiële Inrichtingen (hierna: DJI) en de drie Reclasseringsorganisaties
(hierna: 3RO). Onderzoeksbureau Significant Public heeft de SCIL geëvalueerd en daarbij
gekeken in welke mate de SCIL wordt toegepast, wat hierbij de werkzame elementen zijn
en welke knelpunten hierbij worden ervaren.

De evaluatie laat zien dat er bij bovengenoemde organisaties veel aandacht is (geweest)
voor LVB en het toepassen van de SCIL. De SCIL wordt nog niet structureel toegepast.
De organisaties geven aan dat hier verschillende redenen voor kunnen zijn, zoals een
laag concentratievermogen bij de doelgroep en tijdsgebrek bij de professional. Verder
beschikken 3RO, Halt en RvdK over duidelijke richtlijnen voor het gebruik van de SCIL,
bij DJI ontbreken dergelijke richtlijnen. Het merendeel van de professionals voelt
zich na de gevolgde scholing voldoende bekwaam om de SCIL toe te passen. Daarnaast
laat de evaluatie zien dat veel professionals de SCIL niet gebruiksvriendelijk vinden
voor anderstaligen en dat deze niet altijd goed aansluit bij de leefwereld van de
cliënt. Tot slot komt naar voren dat de uitkomst van de SCIL niet automatisch met
andere ketenpartners wordt gedeeld, vanwege de ervaren beperkte ruimte in privacywetgeving.

Significant Public doet een aantal aanbevelingen, die als doel hebben om de SCIL vaker
toe te passen:

• Ontwikkel in de organisatie duidelijke richtlijnen voor het toepassen van de SCIL

• De (richtlijnen) SCIL opnieuw en blijvend onder de aandacht brengen

• Ontwikkel een richtlijn hoe de cliënt geïnformeerd wordt over de toepassing van de
SCIL en de uitkomsten van de SCIL

• Bied de digitale versie van de SCIL aan professionals aan

• Onderzoek of het mogelijk is om de SCIL te laten actualiseren of door te ontwikkelen

Beleidsreactie

Een passende aanpak van mensen met een LVB in de (jeugd)strafrechtketen begint bij
een goede signalering. Ik vind het daarom belangrijk dat de SCIL vaker wordt toegepast
dan nu gebeurt, en dat ketenpartners zich bewust zijn van de wettelijke mogelijkheden
om de uitslag ervan met elkaar te delen. In dit onderzoek worden een aantal concrete
aanbevelingen gedaan om dit mogelijk te maken. De ketenpartners (3RO, RvdK, DJI en
Halt) zullen met deze aanbevelingen aan de slag gaan. De opvolging van de aanbevelingen
zal door de landelijke werkgroep Strafrechtketen LVB-proof gemonitord worden. Daarnaast
zal ik in gesprek gaan met de ontwikkelaars van de SCIL om te bezien of het mogelijk
is om dit instrument door te ontwikkelen.

Stand van zaken werkagenda

In 2017 zijn de (jeugd)strafrechtketenpartners samen met het Ministerie van Justitie
en Veiligheid een landelijke werkgroep gestart om aandacht voor mensen met een LVB
in het reguliere werk in te bedden. Hiervoor hebben zij gezamenlijk een verbeterplan
en een werkagenda 2020/2021 opgesteld («Strafrechtketen LVB-proof»). De agenda beschrijft
vijf doelen waarmee de omgang met LVB-problematiek in de (jeugd)strafrechtketen kan
worden verbeterd: op peil brengen van de kennis over LVB bij professionals, betere
samenwerking met het zorg en sociaal domein, betere signalering van een LVB en deze
vaker met andere ketenpartners delen, het aanpassen van de communicatie op de doelgroep
en een passend handelingsperspectief voor professionals. Het inzetten op deze onderwerpen
draagt naar verwachting bij aan het terugdringen van zowel de recidive als het slachtofferschap
onder deze groep. Dit is nodig omdat jongeren en volwassenen met LVB oververtegenwoordigd
zijn in de (jeugd)strafrechtketen.

Dit jaar is deze werkagenda verlengd tot en met 2024, omdat de(jeugd) strafrechtketen
nog niet volledig is toegerust op mensen met een LVB. Een LVB wordt nog niet structureel
gesignaleerd en binnen de keten gedeeld, zo blijkt uit bovengenoemde evaluatie. Dit
leidt ertoe dat er niet altijd rekening wordt gehouden met een (eventuele) LVB, bijvoorbeeld
bij de advisering of behandeling. Daarnaast heeft de coronapandemie voor vertraging
van de uitvoering van de werkagenda gezorgd, omdat geplande activiteiten zoals trainingen
en bijeenkomsten niet altijd door konden gaan. Ik beschrijf hieronder per ketenpartner
op hoofdlijnen welke resultaten in de afgelopen periode zijn geboekt.

Politie

In de basisopleiding van de politie is aandacht voor kwetsbaarheid bij verdachten,
waaronder het hebben van een LVB. Brieven en brochures van de politie worden geschreven
op taalniveau B13.

RvdK

Bij de RvdK worden professionals getraind in het signaleren van LVB en het adviseren
van passende interventies door middel van een e-learning LVB en een training LVB in
strafzaken. Ook zet RvdK Virtual Reality-simulaties (hierna: VR) in om raadsonderzoekers
bewuster te maken van LVB-problematiek. Waar nodig voor een passende aanpak wordt
informatie over een (indicatie van) LVB gedeeld met ketenpartners. Verder is alle
communicatie op de LVB-doelgroep afgestemd: zo wordt bij het raadsrapport dat naar
de jongere verdachte en ouder(s) gaat ook een oplegger met een samenvatting in begrijpelijke
taal meegestuurd.

3RO

3RO beschikt over verschillende LVB-opleidingen, zoals een e-module over de SCIL,
een e-module over LVB en de training «in gesprek met je LVB cliënt». Verder beschikt
de reclassering over landelijke en regionale kenniskringen, waarin kennis over LVB
actief wordt verspreid. Waar mogelijk wordt informatie over een (vermoeden van) LVB
met ketenpartners gedeeld. De reclassering beschikt over richtlijnen en kaders ten
aanzien van het reclasseren van cliënten met een LVB. De communicatie van de reclassering
is herschreven op taalniveau B1.

Openbaar Ministerie en Rechtspraak

Bij het Openbaar Ministerie (hierna: OM) en de Rechtspraak zijn diverse activiteiten
georganiseerd om de bewustwording over LVB te vergroten, zoals kennislunches en VR-simulaties.
Ook heeft het OM een landelijke kenniswebsite over LVB. Daarnaast zijn er handreikingen
ontwikkeld over herkenning en erkenning van een LVB en een passende bejegening van
mensen met een LVB. De handreikingen zijn op diverse momenten onder de aandacht gebracht
bij de gerechten en parketten. Bij elke nieuwe lichting van Officieren van Justitie
in opleiding worden de handreikingen ook actief onder de aandacht gebracht. Op onderwijsvlak
is bij het SSR, het opleidingsinstituut voor de rechterlijke organisatie, een e-learning
module beschikbaar over kenmerken en omgang met LVB-problematiek, die gevolgd kan
worden door de Rechtspraak en het OM.

Halt

Bij Halt maakt LVB onderdeel uit van de basisopleiding en zittend personeel is geschoold
op (het signalen van een) LVB. Wanneer de SCIL wordt afgenomen, kunnen de uitkomsten
op de ZSM-tafel met ketenpartners worden gedeeld. Verder is de Halt-folder herschreven
op taalniveau B1 en wordt er bij leeropdrachten meer gebruik gemaakt van (audio)visuele
tools. Er zijn richtlijnen ontwikkeld hoe te handelen nadat LVB is gesignaleerd.

DJI

Bij DJI maakt LVB onderdeel uit van de basisopleiding. Ook zijn verschillende e-modules
over (omgang met justitiabelen met een) LVB ontwikkeld. De SCIL is voor medewerkers
beschikbaar en kan worden afgenomen wanneer dat nodig wordt geacht.

William Schrikker Stichting Jeugdbescherming en Jeugdreclassering

De William Schrikker Stichting Jeugdbescherming en Jeugdreclassering (hierna: WSSJB&JR)
is de jeugdreclasseringsspecialist in het werken met jongeren met een LVB en voorziet
in een landelijke dekking. De werkwijze van WSSJB&JR is verregaand toegerust op jongeren
met een LVB, en nieuwe medewerkers volgen een speciaal inwerkprogramma op kennis van
LVB. Veel personeel is afkomstig uit de gehandicaptenzorg. Zij bieden ook consultatie
en advies op LVB aan ketenpartners aan, participeren op projecten voor deze doelgroep
en geven trainingen aan ketenpartners op het werken met LVB. De WSSJB&JR heeft tevens
een expertise centrum Expect Jeugd wat een bijdrage levert aan methodiek ontwikkeling
ten behoeve van jongeren met een LVB.

Het vervolg

Ik heb waardering voor de inspanningen van de professionals binnen de (jeugd)strafrechtketen,
ook op dit terrein. Met hen ben ik van mening dat aandacht voor deze groep van belang
is om de effectiviteit van hun werk te vergroten. Ik zal uw Kamer eind 2024 informeren
over de uitkomst van de werkagenda «Strafrechtketen LVB-proof».

De Minister voor Rechtsbescherming,
F.M. Weerwind