Brief regering : Jaarplan Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 2023

Nr. 213
BRIEF VAN DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN VOEDSELKWALITEIT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 december 2022

Bijgaand bied ik u, mede namens de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
het jaarplan 2023 van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) aan.

Opzet jaarplan 2023

De NVWA biedt het jaarplan 2023 op een interactieve wijze aan op haar website.1 De verschillende «tegels» op de website geven inzicht in de prioriteiten van het
toezicht voor de zeven publieke belangen waarop de NVWA toeziet, de ontwikkelingen
van de NVWA-organisatie in 2023, en de organisatie-brede indicatoren.

Een toekomstbestendige NVWA

Onderzoek naar de taken en middelen van de NVWA liet zien dat de NVWA te weinig middelen
had om haar maatschappelijke taak goed te kunnen uitoefenen.2 Het kabinet heeft daarom in het coalitieakkoord middelen beschikbaar gesteld om de
disbalans tussen de taken en middelen op te heffen en de positie van de NVWA te versterken.
In 2022 heeft de NVWA structureel 30 miljoen euro extra ruimte, in 2023 loopt dit
op naar 42 miljoen euro, en uiteindelijk tot 100 miljoen euro structureel vanaf 2028.
De NVWA is in 2022 meteen gestart met extra investeringen in een aantal urgente (beleids)thema’s,
zoals het kunnen voldoen aan Europese wet- en regelgeving; toezicht op onjuist gebruik
van biociden op agrarische bedrijven; het meewerken aan verzoeken tot strafrechtelijk
onderzoek van het Europees Openbaar Ministerie; het oplossen van structurele problematiek
bij het toezicht op fytosanitaire normen; en de herstart van het toezicht op de onderwerpen
machines (inclusief baterijen) en gasttoestellen.3

In 2023 investeert de NVWA de middelen uit het coalitieakkoord verder in de urgente
beleidsthema’s. Tegelijkertijd werkt de NVWA aan het herstellen van het fundament
van de organisatie en aan vernieuwing van het toezicht. Bijvoorbeeld door naast inspecties
ook in te zetten op gedragsbeïnvloeding, te investeren in nieuwe technologieën of
door fysieke controles te vervangen door controles op afstand.

De NVWA zet naast middelen uit het coalitieakkoord, ook middelen in vanuit het programma
Werk aan Uitvoering (WaU), dat zich richt op verbetering van de publieke dienstverlening.
Die middelen gebruikt de NVWA vooral ter verbetering van het contact met bedrijven
en consumenten.

De extra middelen maken het mogelijk dat de NVWA zich ontwikkelt tot een innovatieve
en toekomstbestendige toezichthouder. Echter, tekorten van jaren zijn niet in een
keer weggewerkt. Het realiseren van deze veranderingen en het bouwen aan het herstel
van de organisatie vraagt tijd. Niet alle inzet zal daarom voor de samenleving direct
zichtbaar zijn.

De maatschappij en de politiek hebben hoge verwachtingen van het toezicht van de NVWA.
De samenleving wil kunnen vertrouwen op veilig voedsel, veilige consumentenproducten
en op een zorgvuldige omgang met dieren en de natuur. Ik wil benadrukken dat bedrijven
hiervoor primair zélf verantwoordelijk zijn. De NVWA investeert in 2023 in preventie
door bedrijven uitleg te geven over de wet- en regelgeving waaraan zij moeten voldoen
en door hen te stimuleren om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen, bijvoorbeeld
door deelname aan private controlesystemen. De NVWA houdt zoveel mogelijk risicogericht
toezicht: naast het verplichte deel van het werk, zoals door wetgeving voorgeschreven
controles, kijkt de NVWA naar de ernst en omvang van risico’s binnen ketens en publieke
belangen. De prioriteiten in het jaarplan 2023 en de inzet van de extra middelen worden
daar ingezet waar de impact en toegevoegde waarde van het toezicht het grootst is.
Het is echter inherent aan toezicht dat niet alle risico’s kunnen worden weggenomen.

Keuzes en prioriteiten voor 2023

Per publiek belang geeft het jaarplan inzicht in de resultaten die de NVWA in 2023
wil bereiken. Hierna volgt een korte samenvatting van de speerpunten voor de beleidsterreinen
van VWS en LNV.

Werkzaamheden VWS-terrein

Op de beleidsterreinen van VWS worden de middelen uit het coalitieakkoord, naast investeringen in de meest urgente beleidsthema’s, vooral ingezet op
het versterken van het fundament van de NVWA. Er wordt bijvoorbeeld geïnvesteerd in:
het vergroten van het inzicht in handelsstromen en internethandel van voedingssupplementen
en consumentenproducten; het verbeteren van het proces voor de intake en afhandeling
van meldingen van (mogelijk) onveilige levensmiddelen en producten; en het vastleggen
van data bij incidenten en crises. Tevens wordt geïnvesteerd in het oplossen van tekorten
in de juridische capaciteit in de handhavingsketen, vooral op het gebied van tabak.
De NVWA benut de aanvullende middelen ook voor nieuwe toezichtinstrumenten, bijvoorbeeld
door het ontwikkelen van sneltesten voor voedselveiligheid.

Voor het publiek belang voedselveiligheid geldt dat de microbiologische risico’s door
ziekmakende bacteriën of virussen in levensmiddelen (o.a. listeria, salmonella), groot
zijn. Vroeg-signalering en tracering van deze bacteriën of virussen krijgen daarom
in 2023 prioriteit om snel en adequaat te kunnen reageren op incidenten of crises.
Ook wordt geïnvesteerd in het nemen van eigen verantwoordelijkheid door bedrijven
door hen te bewegen tot: een betere zelfcontrole, betere naleving van de wettelijke
meldplicht voor mogelijk onveilige levensmiddelen en diervoeders, en snellere en adequatere
tracering van onveilige levensmiddelen.

Bij productveiligheid leidt het complexer en internationaler worden van producten
en productieketens tot een verhoogd risico op onveilige producten. Ook de toename
in internethandel draagt hieraan bij. Met name batterijen en accu’s, kinderspeelgoed
en attractie- en speeltoestellen zijn productgroepen waar zich risico’s voordoen.
Binnen dit publieke belang wordt in 2023 prioriteit gegeven aan het op orde krijgen
van de kennisbasis van de laboratoria zodat (mogelijk) onveilige producten adequaat
kunnen worden onderzocht. Daarnaast wordt een deel van de werkzaamheden die eerder
als gevolg van capaciteits- en kennisgebrek noodgedwongen waren stopgezet weer opgestart.
Ook wordt het toezicht op lithium-ion batterijen en accu’s met prioriteit opgepakt.
Verder wordt aandacht besteed aan de verantwoordelijkheden van nieuwe (online) marktspelers.

Binnen het publiek belang tabaks- en alcoholontmoediging, draagt de NVWA bij aan het
uitvoeren van het Nationaal Preventieakkoord door toezicht te houden op de naleving
van de Tabaks- en rookwarenwet en onderdelen van de Alcoholwet. Het gebruik van verdovende
en verslavende middelen heeft grote volksgezondheidsrisico’s en in de samenleving
is hier steeds meer aandacht voor. Dit leidt tot een toename in handhavingsverzoeken.

Werkzaamheden LNV-terrein

Evenals op de beleidsterreinen van VWS, worden op de beleidsterreinen van LNV in het
jaarplan 2023 de middelen uit het coalitieakkoord vooral geïnvesteerd in de meest
urgente beleidsthema’s en het versterken van het fundament van de NVWA. Er wordt bijvoorbeeld
geïnvesteerd in: toezicht op EU-controles zodat minimaal voorgeschreven aantallen
controles gehaald kunnen worden (vis, dier, plant); versterken van de data- en informatiepositie;
werven en opleiden van dierenartsen en practitioners; en een verschuiving van incident-gedreven
toezicht naar preventief toezicht.

Ook op LNV-terrein benut de NVWA de extra middelen uit het coalitieakkoord voor innovatie
van het toezicht, bijvoorbeeld door het verder ontwikkelen van slim cameratoezicht
in slachthuizen en apps met informatie over dierziekten of exotische diersoorten.

Binnen het publiek belang dierenwelzijn is er een risico op onvoldoende vakmanschap
bij houders van dieren, ontoereikende huisvesting en onzorgvuldig handelen bij het
houden, vangen, transporteren en doden van dieren. De NVWA zet in 2023 onder andere
in op intensief toezicht bij het transport van landbouwhuisdieren en uitbreiding van
internationale samenwerking daarbij. Op het gebied van diergezondheid hebben uitbraken
van dierziekten grote impact op en gevolgen voor dierenwelzijn, economie, maatschappij
en volksgezondheid. Daarom wordt in 2023 extra capaciteit ingezet voor de bestrijding
van dierziekten die een structureel karakter hebben gekregen, zoals vogelgriep, zoönotische
salmonella en Afrikaanse varkenspest.

Binnen het publieke belang natuur en milieu worden risico’s vooral veroorzaakt door
internationalisering van voedsel- en productieketens, transities in de landbouw en
de uitstoot van mineralen. Deze ontwikkelingen kunnen leiden tot nieuwe fraude- en
toezichtrisico’s. In 2023 gaat de NVWA daarom de internationale samenwerking in de
aanpak van milieufraude versterken, bijvoorbeeld door de bestrijding van illegale
handel in gewasbeschermingsmiddelen. In het kader van de Versterkte handhavingsstrategie
mest zal de NVWA prioriteit geven aan de inzet van het systeem van real-time vervoersdocumenten
Meststoffen (rVDM) Mest.

Het publiek belang plantgezondheid kampt al jaren met een toename van incidenten en
uitbraken van aangifteplichtige plantenziekten. De NVWA zet daarom in 2023 extra capaciteit
in om deze incidenten en uitbraken tijdig af te handelen. Grote, onverwachte uitbraken
van plant- en dierziekten kunnen desondanks ten koste gaan van geplande werkzaamheden
van de NVWA voor 2023. Indien dat het geval is, dan gaat de NVWA met mij daarover
in gesprek en zal ik de Tweede Kamer waar nodig daarover informeren.

Haalbaarheid Jaarplan 2023

De gewenste groei- en verbeterambities voor de NVWA zijn groot, evenals de bijbehorende
wervingsopgave. Het werven, opleiden en inwerken van nieuwe medewerkers kost tijd
waardoor nieuwe medewerkers niet meteen inzetbaar zijn en knelpunten niet meteen kunnen
worden opgelost. In het jaarplan is hiermee rekening gehouden, door een deel van de
extra middelen uit het coalitieakkoord pas in de loop van 2023 toe te voegen aan het
jaarplan. Daarnaast is het voor sommige functies lastiger om medewerkers te vinden,
bijvoorbeeld wanneer specialistische kennis nodig is. Dat geldt bijvoorbeeld voor
technische functies op het gebied van productveiligheid of functies op het gebied
van chemie en microbiologie. Dergelijke vacatures zijn daarom minder snel in te vullen,
terwijl daar misschien juist grotere risico’s spelen. Ook daarmee is rekening gehouden
in de planning van het werk.

In 2023 worden ook stappen gezet om het stelsel van keuren en toezicht in de vleesketen
anders in te richten, waarbij de huidige directie Keuren van de NVWA wordt gesplitst
in het onderdeel «Slachttoezicht» dat verantwoordelijk is voor alle officiële controles
rondom het slachtproces en een onderdeel «Handelstoezicht» dat gericht is op officiële
controles die gerelateerd zijn aan handelsstromen. Hierdoor ontstaan twee organisatieonderdelen
met meer focus, die vanwege de kortere sturingslijnen bovendien beter bestuurbaar
zijn. Verder zet de NVWA in 2023 de voorbereidende werkzaamheden voort ten behoeve
van het voornemen om Kwaliteitskeuring Dierlijke Sector (KDS) binnen de directie Slachttoezicht
te integreren. Ik zal, in opvolging van de motie van Kamerlid van Campen c.s. dd.
23 november 2022,4 een nadere impactanalyse uitvoeren en voordat er onomkeerbare stappen worden gezet
de Tweede Kamer informeren. Ook deze veranderingen in de organisatie vormen een opgave
voor de NVWA, mede omdat de reguliere werkzaamheden en reeds ingezette interne verbeterprogramma’s
doorgaan.5

Ten slotte heb ik met bedrijfsleven afspraken gemaakt hoe we in gesprek gaan over
doelmatigheid en efficiency in de hele keten en op diverse niveaus, waarbij ik uiteraard
de onafhankelijkheid van de NVWA als toezichthouder waarborg.

Bovenstaande laat zien dat de NVWA op veel punten in beweging is, dat maakt dat ik
– samen met de Minister van VWS – met de NVWA het gesprek zal blijven voeren over
een realistische uitvoering van het jaarplan in relatie tot de grote uitdagingen waarvoor
de NVWA zich gesteld ziet.

Tot slot

Met behulp van de middelen uit het coalitieakkoord is de NVWA goed uit de startblokken
gekomen in haar ontwikkeling tot een moderne, toekomstbestendige toezichthouder met
zichtbare resultaten in de samenleving. Deze ontwikkeling vraagt behalve grote inzet
van de NVWA, ook tijd en zal de komende jaren worden voortgezet, in lijn met de fasegewijze
inzet van de extra middelen die de coalitie beschikbaar heeft gesteld voor het toezicht.
Samen met de NVWA wil ik de komende jaren blijven werken aan de ontwikkelstappen die
daarvoor nodig zijn. Over de resultaten en effecten van de inzet van de NVWA zal de
Tweede Kamer op de gebruikelijke wijze via het jaarbeeld worden geïnformeerd.

De Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit,
P. Adema