Brief regering : Beleidsreactie bij de Veiligheidsmonitor 2021 en reflectie op de financiële schade van criminaliteit en de beleving van slachtofferschap

Nr. 719
BRIEF VAN DE MINISTER VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 december 2022

In het commissiedebat strafrechtelijke onderwerpen van 5 oktober 2022 (Kamerstuk 29 279, nr. 737) heb ik, naar aanleiding van een vraag van het lid Eerdmans (JA21), toegezegd een
beleidsreactie te sturen bij de Veiligheidsmonitor 2021 en daarin te reflecteren op
de financiële schade van criminaliteit en de beleving van slachtofferschap. Met deze
brief kom ik, mede namens de Minister voor Rechtsbescherming, tegemoet aan deze toezegging.

Deze brief is een aanvulling op de Aanbiedingsbrief Veiligheidsmonitor 2021, die ik
op 1 maart 2022 naar uw Kamer stuurde.1

Veiligheidsmonitor 2021

De Veiligheidsmonitor is een grootschalige enquête, uitgevoerd in opdracht van het
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Hierin worden onder meer de ervaren leefbaarheid en overlast in de woonbuurt, veiligheidsbeleving,
slachtofferschap van veelvoorkomende traditionele criminaliteit2 en online criminaliteit3 en het oordeel van de burger over het optreden van de politie onderzocht. In 2021
hebben ruim 170 duizend personen van 15 jaar en ouder de vragenlijst ingevuld. Op
1 maart 2022 is de Veiligheidsmonitor 2021 verschenen.4 Aanvullend daarop publiceerde het CBS op 22 september 2022 een longread over de financiële
schade van criminaliteit.5 Hierin wordt met name ingegaan op schade die door financiële dienstverleners zoals
banken en verzekeraars wordt vergoed. Uit deze longread blijkt onder meer dat er in
2021 in de privésfeer in totaal 4,2 miljoen delicten gepleegd zijn die directe financiële
schade als gevolg hadden. De totale financiële schade daarvan bedroeg in 2021 naar
schatting 2,5 miljard euro.

Slachtofferschap kan een grote impact op het leven van slachtoffers hebben. Ik vind
het daarom allereerst goed om te constateren dat er al jaren een daling van het gerapporteerde
slachtofferschap van traditionele criminaliteit te zien is. Het ervaren slachtofferschap
van traditionele criminaliteit is tussen 2012 en 2021 met 43 procent gedaald. Het
aandeel van de bevolking dat zich in het algemeen weleens onveilig voelt, is in die
periode met 13 procent gedaald. Het slachtofferschap van online criminaliteit is sinds
2012 daarentegen gestegen met 22 procent.6 Samen met de Minister voor Rechtsbescherming zet ik me in om slachtofferschap van
zowel traditionele als online criminaliteit en de bijbehorende financiële schade de
komende jaren (verder) omlaag te brengen.

Preventie en schadebeperking traditionele criminaliteit

Door middel van verschillende maatregelen wordt beoogd bewustwording bij burgers te
creëren, om zo de kans op slachtofferschap te verkleinen. Op het gebied van traditionele
criminaliteit gebeurt dat allereerst bijvoorbeeld door communicatie rondom inbraakwerende
maatregelen en maatregelen die de kans vergroten dat gestolen spullen teruggevonden
kunnen worden, zoals stopheling.nl en het gebruik van «Zoek mijn telefoon»-functies.

De helingbestrijding kan een bijdrage leveren om de schade van vermogenscriminaliteit
te beperken, indien hierbij diefstalgevoelige goederen ontvreemd zijn. Voorwaarde
is wel dat de slachtoffers hiervan aangifte doen en daarbij de (unieke) kenmerken
van de ontvreemde goederen doorgeven. Deze informatie belandt near time (om de twee
uur) in de database van Stop Heling. Burgers en bedrijven worden aangemoedigd een
diefstalcheck via Stop Heling uit te voeren alvorens ze een aangeboden tweedehands
product aanschaffen. Zodra zij op een product stuiten dat als gestolen geregistreerd
staat, kunnen ze hiervan melding doen bij de politie. Ook met de registratieplicht
(437Sr) via het Digitaal Opkopers Register wordt de kans op het terugvinden van ontvreemde
goederen vergroot. Het Digitaal Opkopers Register is gekoppeld aan de database van
Stop Heling en genereert automatisch notificatiemeldingen voor de politie als een
gestolen product door een opkoper of handelaar verworven is. Ook kan de politie handmatig
in het Digitaal Opkopers Register zoeken, als er diefstalgevoelige goederen zonder
uniek nummer ontvreemd zijn en daarom niet in de database Stop Heling opgenomen zijn.
Door de inzet van Stop Heling en het Digitaal Opkopers Register heeft de politie meer
mogelijkheden om spullen op te sporen en te retourneren naar de gedupeerde of – als
de schade inmiddels vergoed is – de verzekeraar. Bij uw Kamer is een wetsvoorstel
aanhangig gemaakt om het gebruik van het Digitaal Opkopers Register landelijk verplicht
te stellen voor de opkopers en handelaren in bij AMvB aangewezen diefstalgevoelige
goederen.7

Preventie en schadebeperking online criminaliteit

Ik zet via verschillende maatregelen ook in op het verkleinen van de kans op slachtofferschap
van online criminaliteit. Voor een overzicht van deze maatregelen verwijs ik u graag
naar de recente Kamerbrieven over de integrale aanpak van respectievelijk cybercrime8 en online fraude9.

Specifiek op het gebied van online criminaliteit is in 2021 een aantal vernieuwingen
doorgevoerd in de vragenlijst van de Veiligheidsmonitor. Door de vernieuwde vragenlijst
is er onder andere een beter beeld van hoe vaak Nederlanders slachtoffer worden van
online criminaliteit en de impact die deze vorm van criminaliteit heeft op slachtoffers.
In het verlengde van de Veiligheidsmonitor verschijnt daarnaast in 2023 de eerste
Monitor Online Criminaliteit. De Monitor Online Criminaliteit bevat elementen uit
de Veiligheidsmonitor, aangevuld met andere vormen van online criminaliteit. Deze
monitor zal tweejaarlijks worden uitgebracht in de even jaren – dus om en om met de
Veiligheidsmonitor – zodat er een structureel beeld ontstaat.

De uitkomsten van deze twee monitoren geven zicht op trends en ontwikkelingen op het
gebied van online criminaliteit. Dit helpt ons bepalen wat nodig is om online criminaliteit
te voorkomen en aan te pakken.

Hulp voor slachtoffers

Als mensen slachtoffer worden van criminaliteit, is het belangrijk dat zij financiële
schade vergoed krijgen. Dit zorgt voor materieel herstel, maar ook voor de erkenning
van slachtofferschap en herstel van hun vertrouwen in de maatschappij. Uit de longread
van CBS blijkt dat de grootste schade wordt geleden bij diefstal van fietsen en auto’s
en bij vernieling aan de auto. Hier ligt in de eerste plaats een rol voor verzekeraars.
Burgers kunnen ervoor kiezen hun voertuig te verzekeren. Daarnaast vind ik het belangrijk
dat de dader die materiële en/of immateriële schade toebrengt aan iemand of de eigendommen
van anderen de kosten daarvan – waar mogelijk10 – betaalt. Het verhalen van schade op daders kan plaatsvinden in zowel een strafrechtelijke
als in een civielrechtelijke procedure. Ik licht dit verder toe in de brief «Toezeggingen
CD Jaarwisseling en VKC-verzoek ADO Den Haag», die gelijktijdig met deze brief naar
uw Kamer is gestuurd (Kamerstuk 25 232, nr. 72).

Voor andere acties op het gebied van slachtofferhulp bij online criminaliteit verwijs
ik u opnieuw graag naar de eerder genoemde Kamerbrieven over de integrale aanpak van
cybercrime en online fraude.

Ruim een kwart van de slachtoffers van traditionele criminaliteit en 18 procent van
de slachtoffers van online criminaliteit heeft problemen op psychisch, lichamelijk
of financieel gebied. Ik vind het belangrijk dat slachtoffers, als zij daar behoefte
aan hebben, de juiste hulp krijgen. Zij kunnen hiervoor onder meer terecht bij Slachtofferhulp
Nederland. SHN biedt kosteloos praktische, juridische en emotionele ondersteuning
aan slachtoffers van een strafbaar feit. Voor meer informatie over de ontwikkelingen
op het gebied van slachtofferbeleid verwijs ik u naar de Voortgangsbrief Slachtofferbeleid
die de Minister voor Rechtsbescherming op 3 november 2022 naar uw Kamer heeft gestuurd.11

De Minister van Justitie en Veiligheid,
D. Yeşilgöz-Zegerius