Brief regering : Deelname Nederland aan Europese pilot met digitaal reisdocument

Nr. 141
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 29 november 2022

Via deze brief informeer ik u, mede namens de Staatssecretaris Koninkrijksrelaties
en Digitalisering over de deelname van Nederland aan een Europese pilot met een digitaal
reisdocument.

In de Schengenstrategie1 heeft de Europese Commissie (hierna: EC) aangegeven het Schengengebied te willen
versterken om uitdagingen – zoals de migratiecrisis, terreurdreiging en recentelijk
de pandemie – het hoofd te kunnen bieden. De aanpak richt zich op verschillende pijlers
waaronder een doeltreffend en modern beheer van de buitengrenzen. De EC onderstreept
hierbij het belang van de implementatie van IT-systemen voor grensbeheer en wil daarbij
werken aan innovaties om met behulp van digitalisering grenscontroles te vergemakkelijken.
De EC stelt dat digitale documentatie zowel efficiënter als veiliger is. De EC geeft
aan in 2023 een voorstel in te dienen voor een verordening betreffende de digitalisering
van reisdocumenten en het faciliteren van reizen. In aanloop daarnaartoe heeft de
EC lidstaten opgeroepen deel te nemen aan een pilot, zodat de werking van deze digitale
documentatie in de praktijk van grenspassage beproefd kan worden. Nederland heeft
hierop een pilotvoorstel ingediend. Op 2 september jl. heeft de EC Nederland geïnformeerd
dat het voorstel is goedgekeurd en de daartoe benodigde financiële middelen beschikbaar
worden gesteld.

Nederlandse pilot

De uitvoering van een Nederlandse pilot is voorzien voor de eerste helft van 2023
en zal drie maanden duren. Daarna wordt de pilot ook weer gestopt. Het streven is
om minimaal 1000 en maximaal 5000 reizigers te laten deelnemen. De pilot is gebaseerd
op de door International Civil Aviation Organization (ICAO)2 gepubliceerde standaard voor een Digital Travel Credential3 (hierna DTC). Het doel van de DTC is om organisaties te ondersteunen om de processen
op en rond de grens effectiever en efficiënter uit te voeren.

In de pilot is het de bedoeling dat de reiziger zelf een DTC creëert door de chip
van zijn paspoort uit te lezen middels een speciaal ontwikkelde app op diens smartphone.
De reiziger wordt gevraagd een gezichtsportret («selfie») te maken. Deze kan dan vergeleken
worden met de foto die opgeslagen is in de paspoortchip. In deze fase wordt middels
gezichtsherkenning gecontroleerd dat de persoon die de DTC aanmaakt ook de rechtmatig
houder van het document is. Dit wordt gedaan om zeker te zijn dat de gegevens verstuurd
worden door de rechtmatige documenthouder en om aan de grens de doorstroom te bevorderen.

Het gebruik van gezichtsherkenning bij het aanmaken van de DTC voor verificatie doeleinden
is tevens door de EC beschreven als een specifiek proces dat zij met een pilot wenst
te beproeven.

De Nederlandse pilot wordt uitgevoerd in samenwerking tussen het Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Justitie en Veiligheid, de Koninklijke
Marechaussee, de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens, de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij,
Schiphol en een technologie leverancier. Op dit moment worden de laatste administratieve
handeling uitgevoerd in voorbereiding op de pilot. De pilot zal op KLM-vluchten van
Canada naar Nederland plaatsvinden. Het omvat het instappen van passagiers in vliegtuigen
in Canada en de grenspassage op Schiphol in Nederland.

Voor de pilot geldt dat van elke deelnemer uitdrukkelijke toestemming gevraagd wordt,
zodat de pilot in overeenstemming is met de juridische voorwaarden in de Algemene
Verordening Gegevensbescherming (hierna: AVG), waarbij toestemming als rechtmatige
grondslag voor de verwerking wordt aangemerkt.

Doel van de pilot

De opgedane ervaring in de pilot dient als input voor het impact assessment voor de
voorgenomen verordening en als bevestiging van de aanname dat deze werkwijze grensprocessen
efficiënter kan maken voor de reiziger, luchtvaartmaatschappijen, luchthavens en de
grensautoriteit. Na afloop van de pilot worden de inzichten geëvalueerd en gerapporteerd
aan de EC ten behoeve van de conceptverordening en het impact assessment.

De pilot sluit nauw aan bij de Nederlandse ambitie om met de inzet van data en innovatieve
technologieën, het grensproces doelgericht en zo efficiënt mogelijk in te richten
binnen de gestelde Europese veiligheidseisen. Met het uitvoeren van een pilot kan
Nederland bovendien in een vroege fase kennis en ervaring op doen met de DTC.

Toelichting op de pilot

In het huidige grensproces worden de grenscontroles veelal uitgevoerd als de reiziger
fysiek aan de grens verschijnt. Dan wordt onder andere de chip van het paspoort uitgelezen
en gecontroleerd in de relevante databanken. Ook wordt de identiteit geverifieerd
aan de hand van de pasfoto uit het document. Dit proces kost per controle, zowel aan
de manuele balie als de e-gates, de nodige tijd.

De kerngedachte van de DTC is dat deze processen efficiënter en effectiever uitgevoerd
kunnen worden als deze gegevens eerder beschikbaar zijn. Zo kunnen enkele controles
voorafgaand aan de reis uitgevoerd worden, en hoeft voor geautomatiseerde gezichtsvergelijking
geen foto uit de (soms trage) chip van het reisdocument uitgelezen te worden. Hiervoor
is het nodig dat een reiziger voorafgaand aan diens reis de DTC deelt met de betrokken
partijen zoals de luchtvaartmaatschappij en de overheid. Een DTC bevat namelijk dezelfde
gegevens als de paspoortchip.

Ook voor de toegangscontrole bij het instappen van het vliegtuig kan de DTC gebruikt
worden. In het kader van de vervoerdersverplichting moeten luchtvaartmaatschappijen
een match vaststellen tussen de reiziger die het vliegtuig betreedt en het reisdocument
dat gebruikt wordt. Momenteel wordt deze check visueel gedaan door een medewerker
van de luchtvaartmaatschappij. Het is de verwachting dat een biometrische controle
betrouwbaarder en efficiënter is.

Gezichtsherkenning

Dit kabinet heeft het standpunt dat het gebruik van gezichtsherkenning niet toegepast
dient te worden zonder strenge wettelijke afbakening en controle. Gezichtsherkenning
wordt in de pilot gebruikt om de identiteit van de reiziger te verifiëren. Dit is
in te richten in overeenstemming met de AVG en gebeurt met nadrukkelijke toestemming
van de reiziger. Het gebruikte gezichtsportret wordt na matching verwijderd.

Privacy en wetgeving.

De reis- en persoonsgegevens worden via de app voorafgaand aan de reis door de reiziger
verstrekt aan de organisaties die betrokken zijn. Voor de pilot geldt dat van elke
deelnemer uitdrukkelijke toestemming gevraagd wordt, zodat de pilot in overeenstemming
is met de juridische voorwaarden in de AVG, waarbij toestemming als rechtmatige grondslag
voor de verwerking wordt aangemerkt. Reizigers zijn vrij om toestemming voor deelname
aan de pilot te geven en deze kan op elk gewenst moment worden ingetrokken. Reizigers
die niet wensen deel te nemen, zullen net als alle andere reizigers via de gebruikelijke
nu bestaande procedures reizen.

Deelnemers aan de pilot moeten nog altijd een fysiek paspoort bij zich dragen. Deze
wordt nog steeds gecontroleerd en gebruikt om de eerder verstuurde gegevens te controleren.
Het paspoort wordt ook binnen deze pilot niet vervangen door de DTC.

In overleg met de EC wordt gedurende de pilot naast een fysiek reisdocument een DTC
geaccepteerd als middel om de identiteit van reizigers te verifiëren en de pre-checks
ten behoeve van het grenscontroleproces te doen4.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg