Brief regering : Uitvoering van de motie van de leden Dassen en Paternotte over het bieden van een maaltijd op school expliciet als optie toevoegen aan de investeringen in de rijke schooldag (Kamerstuk 36200-49)

Nr. 139
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 21 november 2022

Buiten school ziet de wereld van elk kind er anders uit. Dat weet je ook als leraar.
Bij sommige leerlingen is het niet vanzelfsprekend dat de koelkast goedgevuld is,
de ouders ’s avonds helpen met het huiswerk of ze meenemen naar sport- of muziekles.
Je ziet de zorgen die sommige leerlingen met zich meedragen en die juist een zetje
in de rug kunnen gebruiken, zoals de dag starten met een maaltijd. Zo kun je als leerling
je beter concentreren in de les, waardoor je opbloeit en je optimaal tot ontwikkeling
kunt komen. Juist in tijden waarin het lastig is om de eindjes aan elkaar te kunnen
knopen is het belangrijk dat leerlingen vol energie naar school gaan, daarom doe ik
nu wat nodig is.

Middels deze brief geef ik opvolging aan de motie van Kamerleden Dassen en Paternotte1, om € 100 miljoen te investeren in het aanbieden van een maaltijd op school aan leerlingen
in kwetsbare wijken. In deze brief geef ik een eerste schets van de uitvoering van
de motie, waarvan de planning is om per 1 februari te starten met de uitvoering. De
motie wijst in de richting van inbedding van schoolmaaltijden in de rijke schooldag;
inmiddels bekend onder «programma School en Omgeving». In de huidige subsidieregeling
van het programma is het momenteel niet mogelijk dit te realiseren. De aanvraagperiode
is reeds verstreken en de beoordeling van de subsidieaanvragen is in afrondende fase.
Gezien de urgentie van dit probleem is het tevens niet wenselijk om te wachten op
een volgende regeling, we willen leerlingen zo snel mogelijk helpen. Daarom is voor
dit moment een andere route nodig.

Vooruitlopend op de uitvoering van de motie hebben mijn collega Minister Schouten
en ik nu al € 5 miljoen beschikbaar gesteld aan het Jeugdeducatiefonds. Daarmee kunnen
zij tot eind januari vijfhonderd scholen in het primair onderwijs ondersteunen bij
het aanbieden van een schoolontbijt voor kinderen waarbij dat niet vanzelfsprekend
is. Deze scholen zijn hier per direct mee begonnen en geven leerlingen zo een goede
start van de dag. Daarmee zijn we er nog niet. Dat kinderen zonder ontbijt op school
verschijnen is een toenemende verschijnsel en speelt ook in het voortgezet onderwijs2.

De afgelopen tijd heb ik gesprekken gevoerd met het onderwijsveld, gemeenten, sectorraden
en verschillende maatschappelijke organisaties die nu al veel ondernemen op het gebied
van schoolmaaltijden en/of kinderarmoedeproblematiek. Allemaal onderschrijven zij
de noodzaak van een leerling met een goed gevulde maag, als randvoorwaarde om goed
te kunnen leren. Er zijn lokaal al veel initiatieven ontstaan voor het leveren van
een schoolontbijt-of lunch. Soms is deze verzorgd door de school in samenwerking met
de lokale supermarkt, een vrijwilligersorganisatie of buurthuis, op andere plekken
steken welwillende ouders of brugfunctionarissen de handen uit de mouwen. Bij de uitvoering
van deze motie vind ik het van belang om aan te sluiten bij deze lokale initiatieven
en te kijken naar hoe we dit kunnen versterken. Tegelijkertijd is het belangrijk om
schoolmaaltijden mogelijk te maken op plekken waar nog niets is opgezet, maar waar
de behoefte sterk aanwezig is. Op basis van deze gesprekken heb ik een aantal uitgangspunten
geformuleerd. Deze bieden houvast en moeten voorkomen dat het onderwijs extra belast
wordt in haar primaire opdracht: lesgeven.

Schoolmaaltijden: de uitgangspunten

1. De schoolmaaltijden komen beschikbaar voor scholen in zowel het primair als in het
voortgezet onderwijs.

2. Bij het aanbieden van schoolmaaltijden ligt de focus op scholen waar de nood hoog
is.

3. Centraal staat de organiseer- en uitvoerbaarheid van de maatregelen.

4. Scholen, en specifiek leraren, worden ontzorgd bij het faciliteren van een schoolmaaltijd.

5. Het gebruikmaken van de maaltijden mag niet stigmatiserend werken voor leerlingen.

Op basis van deze uitgangspunten hebben een aantal – op het terrein van schoolmaaltijden
– unieke maatschappelijke organisaties een plan ingediend. Het Jeugdeducatiefonds
en het Rode Kruis verenigen zich momenteel met een aantal partijen om de organisatie
van de maaltijden verder vorm te geven, voor in ieder geval de periode tot het einde
van dit schooljaar. In dit plan zijn het Jeugdeducatiefonds en het Rode Kruis de beoogde
primaire uitvoerders, uiteraard samen met mijn ministerie. Om goed te kunnen aansluiten
op de behoeften van scholen en de lokale context, is het combineren en opschalen van
verschillende bestaande aanpakken het meest kansrijk.

Het ingediende plan gaat momenteel uit van drie verschillende routes, waarbij scholen
middels een «menukaart» kunnen kiezen voor de aanpak en ondersteuning die het beste
bij hen past. Zo kunnen scholen financiële steun aanvragen, waarbij bestaande lokale
initiatieven bijvoorbeeld versterkt worden, of kunnen zij voedselhulp aanvragen in
de vorm van vrijwilligers in en rond de school. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid
om te kiezen voor individuele hulp. Verder wordt door deze partijen gekeken naar mogelijkheden
voor publiek-private samenwerking.

Er leven momenteel ruim 220.000 kinderen en jongeren in armoede3. Door de toenemende inflatie en stijgende energiekosten zien we dat dit aantal de
afgelopen periode oploopt. Een bedrag van € 100 miljoen is fors, maar nog lang niet
voldoende om alle leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs in voedselnood
te voorzien van een maaltijd. We moeten daarom keuzes maken voor wie we schoolmaaltijden
kunnen realiseren, zodat de hulp daar komt waar hij het hardst nodig is. Het Jeugdeducatiefonds
heeft daar al ervaring mee in het primair onderwijs en het Rode Kruis bereikt over
verschillende gebieden in Nederland steeds meer gezinnen in voedselnood4. Hierbij werken zij samen met partnerorganisaties (in de wijk), die zicht hebben
op welke mensen hulp nodig hebben en volgen ze daarbij de richtlijnen rondom gezonde
voeding.5 Op die ervaringen bouwen we voort. Daarnaast voeren we gesprekken met het Centraal
Bureau voor de Statistiek over hoe we leerlingen die de hulp het hardst nodig hebben
kunnen bereiken.

De motie van Kamerleden Dassen en Paternotte vraagt om inzet van onderuitputting in
2022 op de OCW begroting voor de uitvoering van deze motie, voor een bedrag van indicatief
€ 100 mln. Aangezien de motie vraagt om een versnelling van de aanpak wil ik de motie
per februari 2023 uitvoeren. Conform de motie zal ik inzetten op financiële dekking
uit de onderuitputting in 2022 en die bij Voorjaarsbesluitvorming vanuit de Eindejaarsmarge
overhevelen. Omdat er niet vooruitgelopen kan worden op de Voorjaarsbesluitvorming
dek ik de benodigde € 100 miljoen uit de bekostiging van het po en vo (begrotingsartikel 1
en 3 van de OCW-begroting) en is mijn doel en afspraak met de bewindslieden van OCW
dit bij de Voorjaarsbesluitvorming aan te vullen vanuit de Eindejaarsmarge. Ik constateer
dat de urgentie van deze problematiek en daarmee de wens voor een snelle start van
de uitvoering op gespannen voet staat met de rijksbrede inkoopregels. Mijn ministerie
brengt deze rechtmatigheidsrisico’s momenteel in kaart, waarbij de verwachting is
dat voor een tijdige start van de opstartfase een onrechtmatige verplichting moet
worden aangegaan (voor naar verwachting maximaal € 0,5 miljoen).

Ik ben ontzettend dankbaar voor het initiatief dat door alle genoemde maatschappelijke
organisaties is getoond en dat elke partij zeer gemotiveerd is om de plannen de komende
weken verder uit te werken. Ik heb er alle vertrouwen in tot een succesvolle samenwerking
uit te komen waarin de krachten worden gebundeld om samen te zorgen voor een maaltijd
voor alle kinderen en jongeren die dit nodig hebben. In januari 2023 zal ik uw Kamer
nader infomeren over de ontwikkelingen van de uitvoering van de motie.

De Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs, A.D. Wiersma