Brief regering : Geannoteerde agenda OCJS-Raad 28 en 29 november 2022 (onderwijs en cultuur/AV)

Nr. 391
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 15 november 2022

Hierbij zend ik u, mede namens de Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs en
de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de geannoteerde agenda van
de Onderwijs-, Jeugd, Cultuur- en Sportraad (OCJS-Raad) van 28 en 29 november 2022
voor wat betreft de onderdelen van onderwijs en cultuur/audiovisueel (AV).

Het onderwijsdeel zal plaatsvinden op maandag 28 november en het cultuur/AV-deel zal
plaatsvinden op dinsdag 29 november. Tijdens het onderwijsdeel staat een beleidsdebat
gepland over de Europese onderwijsruimte in tijden van Russische agressie in Oekraïne
en tijdens het cultuur/AV-deel staat een beleidsdebat gepland over steun voor en solidariteit
met de Oekraïense cultuur, met inbegrip van het cultureel erfgoed.

Ik zal aanwezig zijn bij het onderwijsdeel op 28 november en de Staatssecretaris van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zal aanwezig zijn bij het cultuur/AV-deel op 29 november.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
R.H. Dijkgraaf

GEANNOTEERDE AGENDA OJCS-RAAD 28 EN 29 NOVEMBER 2022

Onderwijs – maandag 28 november 2022

Voor onderwijs staan de volgende stukken ter vaststelling geagendeerd:

• Raadsconclusies over welzijn in digitaal onderwijs

• Raadsaanbeveling trajecten naar succes op school

Tijdens het beleidsdebat zal het gaan over:

• De Europese onderwijsruimte in tijden van Russische agressie in Oekraïne

Het informele lunchdebat zal zich richten op de ondersteuning van het Oekraïense onderwijssysteem
in tijden van herstel.

Raadsconclusies over welzijn in digitaal onderwijs

Inhoud

Dit voorstel op initiatief van het Tsjechisch voorzitterschap richt zich op welzijn
in digitaal onderwijs. Welzijn wordt in deze context verstaan als een gevoel van fysiek,
cognitief, sociaal en emotioneel welbevinden dat ieder individu in staat stelt op
een positieve manier om te gaan met digitale leeromgevingen. Hiermee kunnen zij zich
maximaal ontwikkelen en op een veilige manier in online omgevingen werken. De raadsconclusies
focussen zich op maatregelen voor primair en voortgezet onderwijs en (v)mbo, voor
zowel leerlingen als leerkrachten.

Het voorstel erkent dat digitaal onderwijs zowel een positieve als negatieve impact
kan hebben op digitaal welzijn, dit kan wisselen per student. Deze impact wordt bepaald
door verschillende factoren, zoals de mate van digitale competenties en kennis per
student. Het risico bestaat onder meer dat bestaande verschillen in een digitale context
worden vergroot. Ook de opzet van leermethoden en interpersoonlijke relaties in het
digitaal ecosysteem zijn hierop van invloed.

Het voorstel nodigt lidstaten, afhankelijk van hun nationale context, uit om het welzijnsaspect
mee te nemen in het onderwijs in digitale vaardigheden en in het ontwerpen van digitale
leermethoden en -omgevingen, hiermee rekening houdend met verschillende factoren zoals
leerlingen met bijzondere uitdagingen en de digitale genderkloof. Ook de Europese
Commissie (hierna: Commissie) wordt gevraagd hieraan een bijdrage te leveren, binnen
de eigen bevoegdheden. Dit betreft onder andere de uitvoering van het eerder genoemde
Actieplan en nieuwe voorstellen in dit kader, het doen van onderzoek naar het effect
van digitale leermiddelen op studentenwelzijn, en het gebruik van EU-programma’s om
digitaal welzijn verder te versterken.

Inbreng Nederland

Nederland kan instemmen met de voorliggende tekst. De aanbevelingen sluiten goed aan
op het Nederlandse onderwijsbeleid en verschillende eerder op EU-niveau genomen zoals
het Actieplan digitaal onderwijs 2021–2027 en de Raadsaanbeveling blended leren in
het primair en voortgezet onderwijs1. In de Nederlandse reactie op een consultatie door de Europese Commissie over digitaal
onderwijs en digitale vaardigheden is recent het belang van het welzijnsaspect ook
benadrukt.2

Nederland heeft in de onderhandelingen in de Raadswerkgroep Onderwijs op verschillende
aspecten van het voorstel ingezet. Hier betreft het onder andere de voorschrijvende
formuleringen, zoals maatregelen met betrekking tot het curriculum, leermiddelen en
lerarenbeleid die in de eerste versie van de tekst werden gebruikt om de voorgestelde
maatregelen te presenteren. Dit is in de laatste versie van het voorstel gewijzigd
naar een formulering die de lidstaten meer ruimte biedt. Raadsconclusies zijn bovendien
niet juridisch bindend.

Ook heeft Nederland samen met andere lidstaten aangegeven meer aandacht te willen
schenken aan de rol van leraren en ander onderwijzend personeel in de bevordering
van digitaal welzijn. Zij zijn vaak een essentiële factor in de goede omgang van leerlingen
met digitale leermiddelen.

Tenslotte is aangegeven dat op het gebied van onderzoek vanuit de Commissie het belangrijk
is dat hiermee rekening wordt gehouden met de administratieve belastbaarheid van scholen.

Indicatie krachtenveld

Alle lidstaten zijn in de Raadswerkgroep akkoord gegaan met de voorliggende tekst.
De verwachting is dat zich tijdens de Raad geen bezwaren zullen aandienen.

Raadsaanbeveling trajecten naar succes op school

Inhoud

Het voorstel van de Commissie voor een Raadsaanbeveling over trajecten voor succes
op school richt zich op het creëren van een schoolomgeving die ervoor zorgt dat zoveel
mogelijk leerlingen zo ver mogelijk kunnen komen in het onderwijs. Het voorstel is
eerder al aangekondigd via de mededeling over de Europese Onderwijsruimte3 en past bij het in 2021 vastgestelde Europese streefdoel om voortijdig schoolverlaten
binnen de Europese Unie te verminderen zodat het percentage over de gehele Unie minder
dan 9%is4. Het voornaamste element uit het voorstel is de aanbeveling aan lidstaten om tegen
2025 een holistische en alomvattende strategie voor succes op school te ontwikkelen
of verder te versterken. Binnen deze strategie zou aandacht moeten zijn voor kansengelijkheid
voor kinderen uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status, mentaal welzijn,
voortijdig schoolverlaten en basisvaardigheden. In de bijlage bij het voorstel wordt
aangegeven welke beleidsinstrumenten, blijkend uit onderzoek en consultaties van de
Commissie, effectieve onderdelen zouden kunnen zijn voor de strategie.

Inzet Nederland

Nederland kan instemmen met de voorliggende tekst. Nederland heeft, gezamenlijk met
andere lidstaten, positief gereageerd dat er gezien de ondersteunende rol van de Europese
Unie op het gebied van onderwijs een voorstel voor een Raadsaanbeveling is gepubliceerd
over de manier waarop scholen en onderwijsinstellingen ervoor kunnen zorgen dat zo
veel mogelijk leerlingen zo succesvol mogelijk worden binnen het onderwijs.

Nederland heeft in eerste instantie vooral ingezet op de annex van het voorstel, waarin
de verschillende voorgestelde maatregelen soms erg voorschrijvend waren geformuleerd,
terwijl deze niet altijd even goed aansluiten op de nationale context. Zo werden verschillende
voorstellen gedaan voor het aanpassen van het curriculum, waar het kabinet altijd
terughoudend over is. Na inbreng vanuit Nederland en andere lidstaten is de aanbeveling
verruimd naar «waar passend in de nationale context». Ook is getracht de grote hoeveelheid
voorgestelde maatregelen in de annex meer gestructureerd en geprioriteerd te laten
worden.

Ook in de aanbeveling zelf werden in eerste instantie verschillende pedagogisch-didactische
methoden aanbevolen. Hier heeft Nederland aangegeven deze vanuit de vrijheid van onderwijs
niet direct te kunnen verspreiden. Ook hier is ruimte geboden aan de lidstaten om
maatregelen op de best passende manier voor het eigen onderwijssysteem in te vullen,
naar gelang de lokale context, ambities en behoeften. Zo is deze lokale invulling
het uitgangspunt bij het programma School en Omgeving, waarin het kabinet werkt aan
een stimulerende en ondersteunende omgeving op en rondom de school zodat leerlingen
hun talenten en vaardigheden in de volle breedte kunnen ontwikkelen.

Indicatie krachtenveld

Net als Nederland waren ook veel andere lidstaten geen voorstander van een al te voorschrijvende
tekst in de raadsaanbeveling en annex. Sommige lidstaten maakten bezwaar tegen monitoring
naar schoolsucces vanuit het Europees Semester, dat hier naar inzicht van deze lidstaten
niet voor bedoeld is. Deze voorgenomen monitoring is uiteindelijk in de tekst blijven
staan, maar wel in beperkte mate. Nederland heeft hier geen bezwaar tegen. Verwachting
is dat alle lidstaten zullen instemmen met de voorliggende tekst.

Beleidsdebat over de Europese onderwijsruimte in tijden van Russische agressie in
Oekraïne

Inhoud

De visie voor de realisering van de Europese Onderwijsruimte (EOR)5, gepland voor 2025, werd in vroeg stadium al beïnvloed door de Covid-19-pandemie
en de gevolgen hiervan voor het onderwijsveld in heel Europa. Vervolgens werd de wereld
opgeschrikt door de crisis in Oekraïne als gevolg van de invasie door Rusland.

Lidstaten hebben hun best gedaan om Oekraïners die het land ontvlucht zijn zo goed
mogelijk op te vangen, dit geldt ook op onderwijsgebied. Zij worden snel geïntegreerd
in nationale onderwijssystemen, krijgen taalles, psychologische ondersteuning en worden
vaak ook gefaciliteerd om onderling contact te kunnen onderhouden. Op EU-niveau werden
de verschillende werkgroepen met nationale experts die zijn ingesteld in het kader
van de Europese onderwijsruimte door de Commissie gemobiliseerd om op deelaspecten
ervaringen en goede voorbeelden uit te wisselen. Deze uiting van samenwerking, snelle
respons in inclusie vormt het hart van de EOR, waar gelijke toegang tot onderwijs
en internationale samenwerking centraal staan.

Tegelijkertijd worden nu belangrijke stappen gezet richting de implementatie van de
EOR, waaronder een voortgangsrapport dat op 1 december tijdens een onderwijstop wordt
gepresenteerd, evenals een midterm-review in 2023. Aangezien onderwijsbeleid een nationale
competentie is verschilt de aanpak van crises zoals die in Oekraïne tussen lidstaten.
De Commissie ondersteunt hierin met een aantal initiatieven, zoals een richtlijn die
toeziet op toegang tot onderwijssystemen voor alle personen onder de 18 jaar, financiële
steun en het opzetten van solidariteitsgroepen waarin lidstaten van elkaars aanpak
kunnen leren.

Tegelijkertijd is het waarschijnlijk dat de huidige crisis ook voor het komende schooljaar
en daarna nog gevolgen zal hebben voor leerlingen, ouders en scholen, daarom focust
het beleidsdebat zich op de komende twee vragen:

1. Hoe kan de EOR bijdragen aan het aanpakken van de impact van crises zoals de Russische
agressie naar Oekraïne?

2. Welke middelen moeten worden versterkt of geïntroduceerd om de capaciteiten van de
EOR om te reageren op zulke crises te versnellen en efficiënter te maken?

Inzet Nederland

Nederland is van plan aan te geven dat het solidair is met het Oekraïense volk en
dat het hoopt dat het land weer snel veilig is. In het kader van de EOR zal Nederland
opnieuw aangeven graag een duidelijk en recent overzicht van alle beschikbare middelen
te ontvangen die in het geval van crises kan worden gebruikt.

Ook zal Nederland aangeven dat de Commissie via de EOR een belangrijke rol kan spelen
in de coördinatie van de communicatie richting externe actoren, in dit geval de overheid
van Oekraïne en in het bijzonder het Ministerie van onderwijs daar. Deze verkeren
vanwege de huidige situatie vanzelfsprekend al onder grote druk. Hiermee wordt grotendeels
voorkomen dat er onduidelijkheid ontstaat doordat alle lidstaten afzonderlijk contact
onderhouden.

In het kader van de uitrol van de EOR in 2025 acht Nederland het van belang dat een
grondige evaluatie plaatsvindt van de huidige crisisaanpak vanuit de EOR, om op die
manier evidence-based beleidskeuzes te maken richting 2025. Hier kan in het bijzonder worden gekeken naar
de huidige governance van de EOR6, en waar deze wel en niet functioneert. Naast de eerder genoemde werkgroepen betreft
dit ook de recent geïnstalleerde «high-level-group education and training», die nadenkt
over strategische EU-vraagstukken op onderwijsterrein. Denkbaar is dat hieronder ook
een subgroep bijeen kan komen waar op laagambtelijk niveau wordt nagedacht over de
werking van de EOR in verschillende omstandigheden, zoals de huidige crisis, en die
ook snel geactiveerd kan worden indien de noodzaak zich voordoet. Hierbij wordt de
huidige competentieverdeling tussen de EU en de lidstaten scherp in de gaten gehouden.

Ook zal Nederland aangeven belang te hechten aan een blijvende goede samenwerking
en afstemming tussen de EOR en de Raad van Europa, aangezien vanuit beide hoeken belangrijke
bijdragen zijn geleverd aan het aanpakken van de gevolgen van de crisis in Oekraïne
en zij beiden een belangrijke rol spelen in het signaleren van behoeftes in zowel
de lidstaten als in Oekraïne.

Tenslotte kan Nederland aangeven dat de Europese Unie en de onderwijsruimte de inzet
van lidstaten kan blijven ondersteunen door goede voorbeelden of opspelende problemen
te delen waardoor lidstaten zich kunnen aanpassen aan de soms snel veranderende situatie.
Voor Nederland bleek «peer-learning» in kleiner verband in het begin van de crisis
in Oekraïne van groot belang.

Diversen

De Commissie heeft aangegeven een toelichting te zullen geven op het recent aangekondigde
learning lab voor investeringen in het onderwijs.

Cultuur/AV – dinsdag 29 november 2022

Voor cultuur/AV staat het volgende stuk ter vaststelling geagendeerd:

• Resolutie van de Raad over het werkplan cultuur 2023–2026

Als informatiepunt staat geagendeerd:

• Voortgangsrapportage over de Europese Mediavrijheid verordening

Tijdens het beleidsdebat zal het gaan over:

• Steun voor en solidariteit met de Oekraïense cultuur, met inbegrip van het cultureel
erfgoed

Resolutie van de Raad over het werkplan cultuur 2023–2026

Inhoud

Het Tsjechisch voorzitterschap heeft samen met de lidstaten een nieuw werkplan cultuur
opgesteld voor de periode 2023–2026. Het huidige werkplan loopt dit jaar ten einde.
Het werkplan kent vier prioriteiten: a) kunstenaars en culturele professionals: empowerment
van de culturele en creatieve sector, b) cultuur voor de mensen: cultuurparticipatie
en de rol van cultuur in de samenleving vergroten, c) cultuur voor de planeet: de
kracht van cultuur ontketenen en d) cultuur voor co-creatieve partnerschappen: versterking
van de culturele dimensie van de externe betrekkingen van de EU. Onder deze prioriteiten
zijn verschillende acties voorzien in de vorm van uitwisseling in expertgroepen, workshops,
conferenties, raadsconclusies en bijeenkomsten. Het doel van het werkplan cultuur
is door uitwisseling en door bepaalde activiteiten te leren van elkaar ten gunste
van het nationale beleid en de onderlinge samenwerking. De acties zullen door de voorzitterschappen
en de Commissie in samenwerking met de lidstaten worden uitgevoerd.

Inzet Nederland

Nederland kan instemmen met de voorliggende tekst. Nederland verwelkomt de gekozen
prioriteiten in het werkplan. Tijdens de onderhandelingen heeft Nederland ingezet
op aansluiting bij het Nederlandse beleid en daarom blij met de aandacht voor cultuur
en duurzame ontwikkeling, groene transitie, digitale transformatie, cultuurparticipatie,
bibliotheken, werkomstandigheden van kunstenaars. Met het werkplan komt er ook aandacht
voor erfgoed en crisis, bestrijding van de illegale handel in cultuurgoederen en voor
Oekraïne.

Indicatie krachtenveld

Naar verwachting zullen alle lidstaten instemmen met de voorliggende tekst. Hongarije
en Polen hebben aangegeven een stemverklaring in te dienen over gender.

Voortgangsrapportage Europese Mediavrijheid verordening

Inhoud

Het Tsjechisch voorzitterschap heeft een voortgangsrapportage over het voorstel van
de Europese Commissie voor een Europese Mediavrijheid verordening aangekondigd. Op
16 september 2022 heeft de Europese Commissie een voorstel voor een Europese Mediavrijheid
verordening gepubliceerd.

Het voorstel maakt deel uit van de inspanningen van de EU om democratische participatie
te bevorderen, desinformatie tegen te gaan en mediavrijheid en pluralisme te waarborgen.
Het voorstel komt voort uit de realisatie dat de vrijheid van de media in toenemende
mate onder druk staat in een context van de Russische agressie tegen Oekraïne, hybride
conflictvoering en zorgen over de rechtsstaat binnen de EU. Het voorstel vormt een
aanvulling op de aanbeveling inzake de bescherming, veiligheid en empowerment van
journalisten en de voorgestelde richtlijn om journalisten en mensenrechtenverdedigers
te beschermen tegen onrechtmatige rechtszaken (anti-SLAPP-pakket). De kabinetsreactie
op het voorstel is via een BNC-fiche op 21 oktober aan uw Kamer gezonden.7

Het Tsjechisch voorzitterschap heeft sinds de publicatie van het voorstel vijf Raadswerkgroep-vergaderingen
georganiseerd waarin het voorstel artikelsgewijs is doorgenomen en waarin de lidstaten
de gelegenheid hebben gekregen een eerste reactie op het voorstel te uiten en vragen
te stellen aan de Europese Commissie over het voorstel. Na de OJCS-Raad volgt er nog
één Raadswerkgroep onder Tsjechisch voorzitterschap waarna Zweden de behandeling overneemt
en naar verwachting aan eerste tekstvoorstellen op het voorstel zal worden gewerkt.

Inzet Nederland

Mediavrijheid is onmisbaar binnen een democratische samenleving. Het streven om de
mediavrijheid binnen de interne markt te verbeteren en te beschermen wordt gesteund.
Mediavrijheid is cruciaal binnen de waardengemeenschap die we als Europese Unie zijn
en willen zijn. Gezien ontwikkelingen zoals de huidige grote uitdagingen voor de Europese
rechtsstaat, platformisering en internationalisering, ligt het voor de hand om op
Europees niveau, via een verordening, specifieke waarborgen in te richten. Bij de
beoordeling van de voorgestelde maatregelen heeft Nederland oog voor de effectiviteit
en doelgerichtheid ervan in relatie tot de door de Commissie geformuleerde problemen
binnen de interne markt. Nederland heeft zich in de Raadswerkgroep derhalve positief
opgesteld ten aanzien van de doelstellingen van het voorstel maar heeft vragen gesteld
over met name toezichts- en handhavings- en uitvoeringsaspecten. Er zijn vragen gesteld
over het verbod op het inzetten van zogenoemde binnendringsoftware, waarbij Nederland
terughoudend is ten aanzien van een verbod op specifieke technische toepassingen.
Belangrijker is dat de opsporingsbevoegdheid van de overheid alleen wordt ingezet
als deze gelegitimeerd is en met deugdelijke waarborgen omkleed. Verder zijn vragen
gesteld over de positie van de Europese Raad voor Mediadiensten (ERvM) ten opzichte
van de Europese Commissie en is gevraagd naar de werking van de opinies die de ERvM
en de Europese Commisie kunnen uitbrengen. Verdere onderhandelingen over het voorstel
zullen op basis van het BNC-fiche gevoerd worden.

Indicatie krachtenveld

Veel lidstaten hebben in tijdens de bespreking in de Raadswerkgroep steun uitgesproken
voor het doel van het voorstel, maar zijn ook kritisch op een aantal punten. Sommige
lidstaten twijfelen over de juistheid van de gekozen rechtsgrondslag (artikel 114
VWEU), de rol/bevoegdheid van de Commissie en de Europese Raad voor Mediadiensten.
Sommige lidstaten geven aan nog te willen onderzoeken hoe het voorstel zich verhoudt
tot hun Grondwet.

Beleidsdebat over steun voor en solidariteit met de Oekraïense cultuur, met inbegrip
van het cultureel erfgoed

Inhoud

Het Tsjechische voorzitterschap heeft aangekondigd dat het beleidsdebat over Oekraïne
en cultureel erfgoed zal gaan. Op het moment van schrijven van de geannoteerde agenda
is nog geen discussiedocument beschikbaar.

Inzet Nederland

Vooruitlopend op het discussiedocument zal Nederland waarschijnlijk aangeven solidair
te zijn met Oekraïne en te kijken hoe en welke ondersteuning mogelijk is om ervoor
te zorgen dat de culturele en creatieve sector ook na de oorlog weer kunnen functioneren
en dat cultureel erfgoed waar mogelijk hersteld kan worden.