Brief regering : Halfjaarrapportages NS en ProRail 2022

Nr. 1055
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 31 oktober 2022

Met deze brief stuur ik u de halfjaarrapportages 2022 van NS en ProRail en informeer
ik uw Kamer over de prestaties van NS en ProRail in de eerste helft van 2022. Ook
ga ik in deze brief in op de laatste stand van zaken omtrent de implementatie van
de functionaliteit single sign-on voor de WiFi in NS treinen. En als laatste, stuur
ik u de reflectie van NS inzake de stakingen met een landelijke impact, conform mijn
toezegging in het Commissiedebat OV & Taxi van 14 september 2022 (Kamerstuk 23 645, nr. 780).

Halfjaarrapportages NS en ProRail

Conform de concessie-afspraken geven NS en ProRail door middel van de halfjaarverantwoording
een tussentijds beeld van de uitvoering van het vervoerplan voor 2022, het beheerplan
voor 2022–2023 en van hun operationele prestaties. Zoals gebruikelijk vorm ik pas
een formeel oordeel over de prestaties naar aanleiding van de jaarverantwoordingen
van NS en ProRail, omdat dan de prestaties over het hele jaar bekend zijn.

Een belangrijke kanttekening bij deze brief is dat deze ingaat op de prestaties over
het eerste half jaar van 2022. Nadien is de omvang van de personeelsproblematiek bij
NS toegenomen, met grote gevolgen voor de dienstregeling en geleverde service. Sinds
september jl. is er een forse stijging te zien in het aantal klachten (vanwege drukte)
bij de consumentenorganisaties. NS treft diverse maatregelen om de omvang van de personeelsproblematiek
te mitigeren. Over de wijzigingen aan de dienstregeling, en de integrale aanpak van
het personeelstekort van NS, heb ik uw Kamer op 23 augustus geïnformeerd1. Ik benadruk nogmaals dat het cruciaal is dat NS alles in het werk stelt om het personeelstekort
zo snel mogelijk op te lossen en om de hinder voor de reiziger te beperken. Dit heeft
mijn continue aandacht.

Gezamenlijke prestaties

Ondanks dat de wereld nu er heel anders uitziet, wil ik wel – zoals gebruikelijk –
reflecteren op de prestaties van de eerste helft van 2022. Daarbij besef ik mij goed
dat dit een vertekend beeld kan weergeven. In de eerste helft van het jaar 2022 scoren
ProRail en NS op de drie gezamenlijke prestatie-indicatoren, te weten de reizigerspunctualiteit
5 en 15 minuten op het hoofdrailnet (HRN) en reizigerspunctualiteit 5 minuten op de
HSL-Zuid, ruim boven de bodem- en streefwaarden. Zo was op het HRN de reizigerspunctualiteit
5 minuten 93,3% (bodemwaarde: 88,9%) en 15 minuten 97,8% (bodemwaarde: 96,7%). De
Reizigerspunctualiteit 5 minuten op de HSL-Zuid was 86,2% (bodemwaarde: 82,1%). NS
en ProRail geven hierbij mee dat de indicatoren zijn gebaseerd op de reguliere bedrijfsvoering
en reizigersaantallen. Door corona zijn de prestaties tot stand gekomen onder afwijkende
omstandigheden en hierdoor minder goed te vergelijken met andere jaren.

De reizigersaantallen lagen in de eerste helft van 2022 nog circa 30% onder het niveau
van de eerste helft van 2019. In het tweede kwartaal van 2022 lagen de reizigersaantallen
in de weekenden al aanzienlijk hoger dan het halfjaargemiddelde, en behaalden deze
bijna het niveau van 2019. Zoals verwacht hebben toenemende reizigersaantallen een
effect op de reizigerspunctualiteit die ten opzichte van vorig jaar licht daalt. Verder
leidt deze reizigerstoename er onder meer toe dat de nagenoeg verdwenen prestatiedip
rond de spits (met name de avondspits) ook geleidelijk terug lijkt te keren. NS en
ProRail geven daarnaast aan dat de prestaties ook deels beïnvloed zijn door het opheffen
van treinen als gevolg van de personeelstekorten.

Zoals aan uw Kamer is aangekondigd op 17 december 20212 rapporteren ProRail en NS in de halfjaarverantwoordingen over de voortgang van de
opvolging van aanbevelingen uit de evaluatie van het winterweer in februari 2021.
ProRail heeft, samen met NS, onderzoek gedaan naar optimalisatiemogelijkheden om een
Landelijk Uitgedunde Dienstregeling (LUD) te rijden waarvoor minder infrastructuur
gebruikt hoeft te worden. Uit dit onderzoek blijken mogelijkheden om een (minimaal
gewijzigde) LUD te rijden met circa 300 minder wissels, en passend op de huidige infrastructuur.
Dit vraagt nog wel een verdere operationele uitwerking. Gezamenlijk bekijken ProRail
en NS in het najaar wanneer zij deze aanpassing kunnen implementeren. Dit najaar zal
ProRail – in haar addendum op het beheerplan – opnieuw over de stand van zaken rapporteren
inzake de opvolging van de winterweermaatregelen.

Prestaties NS

In het eerste halfjaar scoort NS op alle prestatie-indicatoren waarvoor cijfers beschikbaar
zijn3, boven de bodem- en streefwaarden gepresteerd. Zo was de zitplaatskans in de spits
op het HRN 98,5% en daarmee hoger dan de bodemwaarde van 94,3%. Ook scoorde de indicator
«kwaliteit van aansluitingen van NS op andere vervoerders» met 96,4% ruim boven de
bodemwaarde van 94,0%.

Sinds de start van het jaar, toen Nederland zich nog in een gedeeltelijke lockdown
bevond, heeft NS vanwege lage reizigersaantallen met een enigszins afgeschaalde dienstregeling
gereden. In mei jl. werd de dienstregeling vanwege personeelskrapte verder afgeschaald.
De afschaling van de dienstregeling betrof onder andere het nachtnet, contracttreinen
en diverse spitstreinen. Daarnaast vond er afschaling in de avond plaats op hoogfrequente
corridors, waaronder de in 2022 gestarte tienminutentrein Rotterdam-Schiphol-Arnhem
en de IC1000 serie op de HSL. Het afschalen van de dienstregeling leidde in sommige
delen van het netwerk tot een lagere frequentie. Helaas is het voor NS ook voor dit
najaar en in 2023 nodig gebleken om de dienstregeling af te schalen. NS doet dit om
zodoende een betrouwbare en voorspelbare uitvoering van de treindienst te kunnen bieden.

Op 3 april jl. heeft NS te maken gehad met een grootschalige IT-storing. Om die reden
hebben van circa 12:00 uur tot het einde van de dag geen treinen van NS gereden. Het
gevolg hiervan was dat veel treinreizigers hun reis hebben moeten uitstellen, of deze
niet hebben kunnen voltooien. Die dag heeft veel gevraagd van de zelfredzaamheid van
reizigers. Om van de storing te leren en om herhaling in de toekomst te voorkomen,
heeft NS een drietal onafhankelijke onderzoeken laten uitvoeren. De evaluatierapporten
en de verbeteraanpak van NS zijn op 5 september jl. aan uw Kamer toegezonden4. NS heeft mij gemeld dat zij alle aanbevelingen uit de onderzoeken onderschrijft
en zal uitvoeren.

Tevens breng ik een aantal vernieuwingen en verbeteringen onder uw aandacht die NS
in de eerste helft van 2022 heeft doorgevoerd. Om reizigers te verleiden weer de trein
te nemen introduceerde NS een Vroegboek Dalticket, waarmee reizigers vooraf tegen een gereduceerd tarief een ticket in het dal kunnen
boeken, en startte NS met de pilot NS Voordeel, waarmee reizigers voordelig een ticket voor een enkele reis kunnen boeken. Ook introduceerde
NS verschillende verbeteringen in de dienstregeling, waaronder de 10-minutensprinter
Rotterdam-Dordrecht. En als laatste, NS won de Sustainable Railway Awards 2022 voor
de wijze waarop NS haar vloot circulair moderniseert. Op dit moment krijgt 99% van
de onderdelen van een oude trein namelijk een tweede leven.

Prestaties ProRail

De prestaties van ProRail zijn in het eerste halfjaar van 2022 goed. Zo scoort ProRail
op alle prestatie indicatoren, waarover in de halfjaarverantwoording gerapporteerd
wordt5, beter dan de bodem- en streefwaarden. Er vonden 240 impactvolle verstoringen plaats
(bodemwaarde: 520)6en de betrouwbaarheid op de regionale series was 93,8% (bodemwaarde: 90,7%). De behaalde
scores zijn minder hoog dan in dezelfde periode vorig jaar. ProRail wijdt dit aan
de gevolgen van storm Eunice in het eerste kwartaal van 2022, en het (ad hoc) opheffen
van treinen als gevolg van personeelstekorten bij NS en regionale vervoerders. Ook
zorgde het toegenomen aantal treinen in 2022 ten opzichte van 2021 voor een stijging
van het aantal impactvolle verstoringen.

De oorlog in Oekraïne veroorzaakt enorm menselijk leed en heeft wereldwijd veel economische
gevolgen. Ook ProRail ervaart de gevolgen van deze oorlog, met name in de vorm van
schaarste van materialen en gestegen materiaalprijzen. ProRail heeft daarom een taskforce
«schaarste, prijsstijging en Oekraïne» opgericht, om de impact van de huidige situatie
op projecten en aanbestedingen te minimaliseren.

ProRail geeft aan dat zij, met dank aan de flexibiliteit van de ProRailmedewerkers,
in de eerste helft van het jaar vrijwel alle geplande werkzaamheden heeft kunnen uitvoeren.
Zo heeft ProRail groot onderhoud en vernieuwing aan de Havenspoorlijn uitgevoerd en
is de vernieuwde stationshal Zwolle officieel geopend. Verder is het afgelopen halfjaar
de 100e Niet Actief Beveiligde Overweg (NABO) aangepakt vanuit het NABO programma
en is het oude Informatiesysteem Gevaarlijke Stoffen (IGS) vervangen door een nieuwe
applicatie «WLIS Spoorbezetting» (Wagen en Lading Informatie Systeem).

Verbeterprogramma Zee-Zevenaar

In het verbeterprogramma Zee-Zevenaar voert ProRail een samenhangend pakket aan activiteiten
en maatregelen uit met als doel de kwaliteit van de infrastructuur en de afhandeling
van het spoorgoederenvervoer op de corridor Zee- Zevenaar te verbeteren met een accent
op het havengebied. ProRail geeft aan dat er het afgelopen halfjaar veel voortgang
is geboekt. Eind Q2 was bijvoorbeeld 93% van het werkpakket voor 2022, dat bedoeld
is om achterstanden in de infrastructuur weg te werken, al uitgevoerd. Ook loopt de
realisatie van onder andere de blusvoorzieningen op de emplacementen op schema. Er
zijn ook tegenvallers: een aanbesteding om tankinstallaties op orde te krijgen is
mislukt omdat er geen inschrijvingen zijn binnenkomen. Ook het aantal hinderrijke
storingen is ondanks allerlei programma-activiteiten nog niet afgenomen. ProRail neemt
extra maatregelen om bij te kunnen sturen op tijdige realisatie van de doelstellingen
en het structureel borgen daarvan.

Single sign-on in de trein

Op 17 december 2021 heeft mijn voorganger u gemeld dat NS in het tweede kwartaal van
2022 de functionaliteit single sign-on voor WiFi in NS-treinen zou opleveren7. Hiermee hoeft een reiziger die eenmaal is ingelogd op het WiFi-netwerk van NS bij
een overstap naar een andere NS-trein geen extra handelingen meer te verrichten om
gebruik te kunnen blijven van maken van WiFi in de trein. NS heeft mij gemeld dat
de implementatie van deze functionaliteit om technische redenen vertraging heeft opgelopen.
NS streeft naar een zo spoedig mogelijke implementatie per treinserie. Deze zal op
alle intercity’s en de FLIRT-sprinters worden geïmplementeerd vóór 1 januari 2023.
Voor de nieuwste sprinter, de SNG, geldt dat deze pas op een later moment kan worden
voorzien van deze softwarewijziging. De reden hiervoor is dat een groot deel van de
SNG-treinen nog onder garantie valt en eventuele softwarewijzigingen dus niet door
NS zelf, maar via de leverancier gecoördineerd moeten worden.

Reflectie NS op de stakingen met een landelijke impact

Tijdens het commissiedebat OV & Taxi van 14 september jl. heb ik uw Kamer toegezegd
om NS te vragen te reflecteren op de regionale stakingsdagen met een landelijke impact.
Bijgevoegd, stuur ik u de reactie van NS op dit verzoek. NS geeft daarbij aan dat
zij zich, gegeven de impact van de regionale stakingen van 30 augustus en 9 september
jl. op het gehele hoofdrailnet, genoodzaakt zag te moeten besluiten om landelijk geen
treinen te rijden. De stakingen vonden op die dagen plaats in regio’s waar voor be-
en bijsturing van het landelijke treinverkeer cruciale diensten bevinden, veel NS-medewerkers
hun dienst starten en/of eindigen en waar in normale omstandigheden het overgrote
deel van de treinloop begint of eindigt. Als gevolg hiervan achtte NS het niet mogelijk
om een betrouwbare dienstregeling te bieden voor de andere delen van het land. Tevens
geeft NS aan dat alternatieve opties zoals vervangend vervoer of pendeldiensten voor
deze dagen niet mogelijk waren. Als laatste geeft NS aan dat zij wel haar besluiten
voor deze dagen evalueert om daar nog een interne lering uit te halen. Dat lijkt mij
verstandig. In het kader van de uitkomsten van de evaluatie van de IT-storing van
4 april bestudeert NS de mogelijkheden van alternatieve logistieke scenario’s bij
grote verstoringen8. Ik vraag NS daarbij ook te kijken naar dagen als deze.

Tot slot

Gelet op de huidige ontwikkelingen van personeelstekorten, prijsstijgingen en materiaal
schaarste is de tweede helft van dit jaar zeer uitdagend. Ik verwacht van NS en ProRail
dat zij er alles aan zullen doen om een goed en betrouwbaar product te blijven leveren.
Met NS voer ik momenteel gesprekken over haar integrale aanpak om het personeelstekort
terug te dringen. Om dit te realiseren zal het nodig zijn dat NS alle zeilen bijzet.
Mijn ministerie houdt de uitvoering van de integrale aanpak nauwlettend in de gaten.
Zoals gebruikelijk informeer ik uw Kamer aankomend voorjaar over de prestaties over
het gehele jaar 2022. Dit zal ook het moment zijn waarop ik formeel een oordeel vorm
over de prestaties.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat,
V.L.W.A. Heijnen