Brief regering : Stand van zake detentiewezen Sint Maarten

Nr. 10
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 18 oktober 2022

Inleiding

Mijn voorganger heeft u op 11 februari 2021 laatstelijk uitgebreid geïnformeerd over
de stand van zaken wat betreft het gevangeniswezen in Sint Maarten in het Schriftelijk
Overleg over Sint Maarten (Kamerstuk 35 420, nr. 224). In deze brief zal ik zoals aangekondigd richting uw Kamer (Kamerstuk 33 845, nr. 45; Kamerstuk 36 120 IV) nader inlichten over de voortgang op de verschillende trajecten die lopen om Sint
Maarten te ondersteunen om tot verbeteringen binnen het gevangeniswezen te komen.
Ook zal ik stilstaan bij de 44e rapportage van de voortgangscommissie Sint Maarten, die ik u samen met deze brief
toezend. Ten slotte ga ik in op de toekomst van de samenwerking tussen Nederland en
Sint Maarten met betrekking tot het detentiewezen.

Sint Maarten is sinds 10 oktober 2010 een autonoom land binnen het Koninkrijk. Sindsdien
is de rechtshandhaving, inclusief het gevangeniswezen, een landsaangelegenheid van
Sint Maarten.

Na jaren van slechte omstandigheden in het gevangeniswezen van Sint Maarten, zonder
dat er sprake was van substantiële verbetering, heeft in november 2020 de Minister
van Justitie van Sint Maarten Nederland om hulp, bijstand en samenwerking gevraagd
om stappen te kunnen zetten voor verbetering in het gevangeniswezen in Sint Maarten.
Hier heeft het kabinet gehoor aan gegeven. In februari 2021 is de inzet van Nederland
op de verbetering van het detentiewezen van Sint Maarten toegelicht (Kamerstuk 35 420, nr. 224). Het Kabinet heeft met het akkoord op het landspakket Sint Maarten (22 december
2020) eenmalig € 30 miljoen beschikbaar gesteld. Van dit bedrag is € 20 miljoen gealloceerd
voor de bouw van een nieuwe gevangenis (opgenomen in het landspakket van Sint Maarten
als maatregel H21), en zal € 10 miljoen verdeeld over vijf jaar (2022 tot en met 2026)
worden aangewend om bredere verbeteringen van het detentiewezen te bewerkstelligen.
Daarnaast wordt er technische en financiële ondersteuning aan Sint Maarten geleverd,
in de vorm van een programmateam (een programmamanager, een senior-adviseur facilitaire
zaken en een HR-adviseur, en een trainer van het opleidingsinstituut Dienst Justitiële
Inrichtingen (DJI) en subsidies ter bekostiging van bouwkundige verbetermaatregelen
en opleidingen voor het gevangenispersoneel. Deze technische en financiële ondersteuning
betreft onder andere de uitvoering van de Afsprakenlijst verbetermaatregelen uit 2018
(opgenomen in het landspakket als maatregel H20). Over de uitvoering van beide maatregelen,
H20 en H21, wordt gerapporteerd in de uitvoeringsrapportages van de Landspakketten
(Kamerstuk 35 420, nr. 511])

Huidige activiteiten

Nieuwbouw gevangenis Sint Maarten (UNOPS)

In 2018 heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in de Corallo-zaak
geoordeeld dat het verbod op onmenselijke of vernederende behandeling is geschonden.
Hierdoor staat het Koninkrijk der Nederlanden onder verscherpt toezicht bij het Comité
van Ministers van de Raad van Europa. Onder meer het nieuwbouwproject en de daaropvolgende
beoogde positieve effecten op het detentiewezen van Sint Maarten (zoals meer celcapaciteit)
is noodzakelijk om aan te kunnen tonen dat binnen het Koninkrijk der Nederlanden stappen
worden gezet tot verbetering van de situatie. Nederland vindt het belangrijk hieraan
bij te kunnen dragen met de eerdergenoemde € 20 miljoen voor de bouw.

Sint Maarten, Nederland en de United Nations Office of Project Services (UNOPS) zijn
in gesprek over het nieuwbouwproject. UNOPS is de beoogde partner om dit project verder
te brengen, in het bijzonder gelet op (i) de complexe aard van het project (ontwerp
en bouw van een nieuwe gevangenis) (ii)de beperkte capaciteit bij de overheid van
Sint Maarten en (iii) de ervaring van UNOPS met infrastructuurprojecten wereldwijd
en projectmanagement met eigen aanbestedingsprocedures

Naar aanleiding van malversaties bij een investeringsfonds (S3i) van UNOPS heeft de
Joint Executive Board van de Verenigde Naties met UNOPS medio juni en begin september
jl. ingegrepen. Diverse externe onderzoeken naar deze misstanden zijn opgestart. Hoewel
de misstanden niet aan het nieuwbouwproject voor de gevangenis in Sint Maarten raken,
neemt het niet weg dat het van belang is de misstanden moeten worden onderzocht. Zoals
aangeven in de beantwoording van de schriftelijke vragen gesteld voorafgaande aan
de begrotingsbehandeling hoofdstuk IV (Kamerstuk 36 200 IV) heeft de Minister voor BHOS naar aanleiding van de malversatie besloten om in haar
rol als bilaterale donor om in de samenwerking van het Koninkrijk met UNOPS een tijdelijke
betaalpauze in te lassen en een verzwaarde (financiële) procedure in te stellen voor
het aangaan van nieuwe samenwerkingen met UNOPS (Aanhangsel Handelingen II 2022/23,
nr. 72). Aangezien het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) een Koninkrijksdepartement
is, wordt deze lijn van de Minister voor BHOS ook door en het Ministerie van Justitie
Sint Maarten en het Ministerie van BZK gevolgd.

Het nieuwbouwproject gevangeniswezen is een nieuwe samenwerking tussen UNOPS, Sint
Maarten en Nederland. Sint Maarten en het Ministerie van BZK (in afstemming met de
Ministeries van BZ en JenV), en UNOPS zijn met elkaar in gesprek over het invullen
van aanvullende waarborgen binnen het projectplan en bijgaande overeenkomst om risico’s
te minimaliseren, zodat met voldoende vertrouwen de samenwerking aangegaan kan worden.

Hulp en bijstand

Zoals eerder beschreven heeft Nederland hulp en bijstand verleend op verzoek van de
Minister van Justitie van Sint Maarten. Zo zijn subsidies toegekend voor een programmamanager,
opleidingen voor het gevangenispersoneel en het voltooien van de Afsprakenlijst verbetermaatregelen
2018. Daarnaast is dit jaar een bedrag van € 2 miljoen aangewend om te komen tot structurele
verbeteringen; de eerste van vijf tranches van € 2 miljoen die tussen 2022 en 2026
zullen worden ingezet. Hieronder staat beschreven op welke manier de voornoemde middelen
zijn ingezet en welke voortgang er is gemaakt.

Programmateam

In de zomer 2021 is een programmamanager gestart, die de Minister van Justitie van
Sint Maarten ondersteunt in de uitvoering van het Plan van Aanpak Detentie. Ter ondersteuning
van de programmamanager is een programma-assistent en een HR-adviseur aan het programmateam
toegevoegd. Het programmateam is in 2022 door BZK voorzien van een programmabudget
van € 110.000. Dit budget is voornamelijk besteed aan het versterken van het dagprogramma
door de gebouwen beter bruikbaar te maken. Het gaat dan bijvoorbeeld om het renoveren
van de sportfaciliteiten en de aanschaf van een tijdelijke kapel.

Door de inzet van het programmateam zijn er de afgelopen tijd zichtbare en tastbare
verbeteringen aangebracht, zo merkt de voortgangscommissie op in haar 44e rapportage (zie ook onder voortgangscommissie). De condities in de gevangenis Point
Blanche waren dusdanig ondermaats, onder andere door de coronacrisis, dat de programmamanager
zich heeft toegelegd op onmiddellijke verbetering van de basisvoorzieningen, zoals
het renoveren van verschillende ruimtes in het gevangenisgebouw. Dit was voor Sint
Maarten nodig om het Plan van Aanpak Detentie verder uit te kunnen voeren en bovendien
tegemoet te komen aan de bevindingen van toezichthouders zoals de Raad voor de Rechtshandhaving
en het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende
Behandeling of Bestraffing (CPT). Nadat de HR-adviseur de personele bezetting had
onderzocht, is duidelijk geworden hoeveel medewerkers daadwerkelijk inzetbaar zijn,
welke medewerkers niet meer en op welke termijn nieuwe medewerkers moeten worden aangetrokken.
Om de problemen op te lossen wordt o.a. het ziekteverzuimprotocol aangepast en een
casusoverleg ingericht.

Opleidingen

In maart 2022 hebben twee trainers van het Opleidingsinstituut van DJI Sint Maarten
bezocht. Op basis daarvan is de Basis Beroepsopleiding op maat gemaakt binnen de context
van Sint Maarten. De verwachting is dat aan eind 2024 alle gevangenisbewaarders de
basisopleiding hebben afgerond.

Bouwkundige verbetermaatregelen

Vanuit de hulp en bijstand zijn verschillende bouwkundige verbetermaatregelen bekostigd,
waaronder het herstellen van de kapel en de werkplaats, de brandmeldinstallatie en
de bliksembeveiliging. Een aantal van deze onderdelen is volledig afgerond – o.a.
de brandmeldinstallatie – en aan andere projecten wordt nog gewerkt. De verwachting
is dat de bouwkundige verbetermaatregelen in de zomer van 2023 gereed zijn, en daarmee
is voldaan aan de maatregel H20 in het landspakket

Materiële steun

Sinds orkaan Irma in 2018 worden er nog 11 gedetineerden opgevangen in detentiecentra
in Nederland. Deze bijstand wordt op basis van de Onderlinge Regeling Detentie (ORD)
aangeboden door Nederland en bekostigd door Sint Maarten. Vier van deze gedetineerden
verblijven op grond van veiligheidsredenen in Nederland, en zullen daarom naar alle
waarschijnlijkheid pas vlak voor de einddatum van hun detentie terugkeren naar Sint
Maarten. Het streven is om de resterende zeven gedetineerden conform afspraak zo snel
mogelijk doen terug te keren, ook met het oog op de re-integratie in de samenleving
in Sint Maarten.

Daarnaast ontvangt Sint Maarten met de medewerking van de DJI-goederen voor de gevangenis
in Sint Maarten, op basis van een door het managementteam opgestelde inventarislijst.
De goederen en materialen zullen onder andere worden gebruikt voor het opknappen van
de basisvoorzieningen in de gevangenis waaronder de cellen, de ziekenboeg en de gemeenschappelijke
ruimtes, maar ook het opstarten van re-integratieprojecten en het optimaliseren van
de ICT in de gevangenis. Doel van deze inzet is om de veiligheid van gedetineerden
en het personeel van de gevangenis te vergroten en is in lijn met uitvoering van het
Plan van Aanpak Detentie.

Voortgangscommissie

44e voortgangsrapportage

De voortgangscommissie Sint Maarten merkt in haar 44e rapportage op dat er in de gevangenis veel verbeteringen zijn bewerkstelligd, waaronder
een zinvolle dagbesteding. Dit ondanks de lage personeelsbezetting. De voortgangscommissie
merkt echter op dat de brede uitvoering van het Plan van Aanpak Detentie nog achterwege
blijft. Ik zal de aanbevelingen van de voortgangscommissie bespreken met de Minister-President
van Sint Maarten tijdens het eerstvolgende Ministerieel Overleg, dat gepland staat
voor eind november.

Opvolging voortgangscommissie

De voorzitter van de voortgangscommissie en het lid namens Nederland zullen hun taken
in de nabije toekomst overdragen. De heer Schoof is sinds 2010 lid en voorzitter van
deze commissie, de heer Marijnen is lid sinds 2015. Ik neem hierbij de gelegenheid
waardering uit te spreken voor hun expertise en onvermoeibare inzet op dit dossier.

Voor het vinden van gekwalificeerde opvolgers voor het lid en voorzitter van de voortgangscommissie
is in samenwerking met Sint Maarten de procedure gestart. Momenteel vinden er gesprekken
plaats met de beoogde kandidaat-leden. Sint Maarten is in deze gesprekken betrokken.
Het streven is voor het einde van het jaar de procedure af te ronden. De kandidaat-leden
worden daarna voorgedragen aan de Rijksministerraad en zullen benoemd worden per koninklijk
besluit.

Vooruitblik

De Samenwerkingsregeling waarborging plannen van aanpak landstaken Curaçao en Sint
Maarten (hierna: de Samenwerkingsregeling) dient als wettelijke basis voor de hulp
en bijstand die Nederland biedt aan Sint Maarten voor de verbetering van het detentiewezen.
Deze Algemene Maatregel van Rijksbestuur (AMvRb) heeft een looptijd van twee jaar
en is op 7 juli 2022 verlengd per koninklijk besluit (nr. 2022001479). De Tweede Kamer
is hierover geïnformeerd met het schrijven van 2 juni 2022 (Kamerstuk 31 568, nr. 219). Met de huidige verlenging loopt de AMvRb tot 7 juli 2024. Ik wil met deze verlenging
de samenwerking tussen Nederland en Sint Maarten de komende twee jaar continueren,
op de wijze zoals hierboven beschreven. Sint Maarten en Nederland werken samen binnen
het Koninkrijk om te komen tot een duurzame verbeteringen.

Naast de hulp en bijstand is de bouw van een nieuwe gevangenis een belangrijke stap
om te zorgen dat het detentiewezen van Sint Maarten voldoet aan internationale standaarden.
Hier wordt door middel van het traject met UNOPS invulling aan gegeven. Ondertussen
wordt met technische bijstand en financiële ondersteuning ingezet voor het verbeteren
van het huidige detentiewezen. Nederlandse steun zal altijd met oog voor verantwoordelijkheden
binnen de kaders van het Statuut gericht zijn op versterking van het beleid in overeenstemming
met internationale verplichtingen ten aanzien van mensenrechten.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
A.C. van Huffelen