Brief regering : Geannoteerde agenda Raad Buitenlandse Zaken van 17 oktober 2022 en verslag informele Raad Buitenlandse Zaken van 19 september 2022 tijdens de AVVN

Nr. 2526
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 oktober 2022

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de Raad Buitenlandse Zaken van 17 oktober
2022 en het verslag voor de informele Raad Buitenlandse Zaken van 19 en 21 september
2022 tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra

GEANNOTEERDE AGENDA RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 17 OKTOBER 2022 EN VERSLAG INFORMELE
RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 19 EN 21 SEPTEMBER 2022 TIJDENS DE ALGEMENE VERGADERING
VAN DE VERENIGDE NATIES

Op 17 oktober aanstaande vindt een Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) plaats in Luxemburg.
De Minister van Buitenlandse Zaken is voornemens hieraan deel te nemen. Op de agenda
staan als volle agendapunten de Russische agressie tegen Oekraïne en China, en onder
Current Affairs klimaatverandering / COP27, Ethiopië en Iran. In deze GA krijgt u ook het verslag
van de twee informele RBZ bijeenkomsten die en marge van de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties (AVVN) in New York, respectievelijk op 19 en 21 september, plaatsvonden.

Russische agressie tegen Oekraïne

De Raad zal spreken over de voortdurende Russische agressie tegen Oekraïne. Sinds
de Raad voor de laatste keer bijeenkwam heeft Rusland gekozen voor verdere escalatie
met de illegaal georganiseerde schijnreferenda (23–27 september jl.) en de daaropvolgende
annexatie (verklaring van President Poetin van 30 september jl.). De leden van de
Europese Raad hebben deze illegale annexatie sterk veroordeeld1. Hetzelfde geldt voor de G7-landen2. In reactie hierop nam de EU op 6 oktober 2022 een achtste sanctiepakket tegen Rusland
aan. De kern van de inzet van het kabinet ten aanzien van de Russische oorlog tegen
Oekraïne blijft ongewijzigd. Enerzijds betekent dit dat het kabinet zich onverminderd
blijft inzetten om de druk op Rusland verder te vergroten om de agressie te beëindigen,
inclusief door de verdere aanscherping van de sancties tegen Rusland. Anderzijds blijft
het kabinet zich inzetten voor zoveel mogelijk steun voor Oekraïne, zowel bilateraal
als vanuit de EU en in nauwe samenwerking met internationale partners en organisaties.

In het kader van steun voor Oekraïne wordt op dit moment het voorstel uitgewerkt voor
de EU Military Assistance Mission ter ondersteuning van Oekraïne (EUMAM Ukraine). Deze missie tracht de grote Oekraïense
vraag naar trainingen samen te brengen met het aanbod van lidstaten en andere internationale
partners. Het kabinet deelt de ambitie van de Hoge Vertegenwoordiger (HV) Borrell
om het Raadsbesluit over EUMAM Oekraïne tijdens de RBZ aan te nemen, zodat de missie
op korte termijn van start kan gaan.

Naar verwachting zal de Raad ook stilstaan bij het belang van het verder diplomatiek
isoleren van Rusland en de noodzaak van verdere diplomatieke inspanningen richting
derde landen hiertoe. Het kabinet vindt het van groot belang dat de internationale
gemeenschap een gezamenlijk front vormt tegen de Russische oorlog in Oekraïne. Nederland
spant zich er in EU-verband en met andere partners voor in dat een zo groot mogelijke
groep landen de Russische oorlog in Oekraïne veroordeelt, door hierover op alle niveaus
met derde landen te spreken. In deze context roept het kabinet derde landen ook op
om EU-sancties niet te ondermijnen en om sanctieontwijking door Rusland zo veel als
mogelijk te bestrijden.

De Raad zal ook spreken over wederopbouwsteun voor Oekraïne. Daarbij wordt onder meer
stilgestaan bij de behoeften voor de komende winter (winterisation) en de meest urgente herstelwerkzaamheden. Nederland blijft de herstel- en wederopbouwopgave
in brede zin agenderen om te bezien hoe in EU-verband en in nauwe samenspraak met
internationale partners een bijdrage kan worden geleverd. Zoals eerder uitgedragen
beoogt het kabinet een gefaseerde aanpak waarbij rekening wordt gehouden met de urgentie
voor elk van de fasen van de wederopbouwopgave.3

China

De Raad zal een strategische discussie voeren over de EU-China relatie. De Europese
Dienst voor Extern Optreden (EDEO) zal daartoe een overzicht geven van de stand van
de betrekkingen in brede zin. De relatie met China is het afgelopen jaar complexer
geworden, waarbij de drieslag van China als partner, concurrent en systeemrivaal nog
steeds een bruikbaar kader biedt. Voor zowel de EU als Nederland geldt dat er binnen
de drieslag meer nadruk is komen te liggen op het beschermen van onze waarden en belangen.
Ondanks verschillen van inzicht, zullen de EU en China de dialoog moeten aangaan en
op basis van goed begrepen gedeelde belangen blijven samenwerken. Nederland zal erop
aandringen dat de EU een concrete agenda formuleert om de betrekkingen met China vorm
te geven. Daarbij hoort ook het evalueren van het instrumentarium dat de afgelopen
jaren is ontwikkeld om de weerbaarheid van de interne markt te vergroten en kwetsbaarheden
te mitigeren.

Daarnaast zal de Raad spreken over de Chinese positie ten aanzien van de Russische
invasie van Oekraïne. Het kabinet vindt dat de EU China aan moet blijven spreken op
diens internationale verantwoordelijkheid. Eventuele Chinese stappen om sancties tegen
Rusland te ondermijnen zullen consequenties hebben voor de EU-China relaties. Naar
verwachting zal de Raad eveneens spreken over de recente spanningen rond Taiwan. De
EU dient waar mogelijk bij te dragen aan de-escalatie en het bewaren van de status
quo, maar dient ook huiswerk te doen om beter voorbereid te zijn op denkbare scenario’s.
Tenslotte verwelkomt Nederland een gesprek in de Raad over de mensenrechtensituatie
in China, mede naar aanleiding van het recente rapport van het Bureau van de Hoge
Commissaris voor de Mensenrechten over de situatie in de autonome regio Xinjiang4. Het rapport bevestigt de eerdere zorgen van Nederland over ernstige mensenrechtenschendingen
tegen de Oeigoeren.

Current Affairs

Klimaatverandering / COP27

Van 6 tot 18 november 2022 vindt de aankomende VN-klimaatconferentie (COP27) plaats
in Sharm el-Sheikh (Egypte). De COP27 komt op een moment dat de internationale samenwerking
onder druk staat vanwege groeiende geopolitieke spanningen. De urgentie om afspraken
te maken over verhoogde mondiale klimaatactie blijft echter zeer groot. Als voorzitter
zal Egypte de nadruk leggen op implementatie van klimaatafspraken en specifiek aandacht
vragen voor voortgang op de adaptatiedoelstelling, schade en verlies en financiële
steun aan ontwikkelingslanden. Het kabinet steunt de klimaatinzet van de EU en zal
tijdens de Raad het belang van het naleven van ambitieuze klimaatactie onderstrepen,
onder meer op het gebied van adaptatie, mitigatie en klimaatfinanciering, om de meest
kwetsbare mensen en gemeenschappen te beschermen.

Ethiopië

De Raad zal de situatie in Ethiopië bespreken, waar in het noorden van het land eind
augustus hernieuwde, grootschalige gevechten zijn uitgebroken. Daarmee kwam een einde
aan een vijf maanden durend informeel bestand tussen de Ethiopische regering en oppositiebeweging
Tigray People’s Liberation Front (TPLF). De EU heeft altijd expliciet de inzet op
bemiddeling van de Afrikaanse Unie gesteund. Tegelijkertijd heeft de EU financiële
steun aan de Ethiopische regering opgeschort, en consequent gewezen op de noodzaak
om tot een staakt-het-vuren te komen, vrije humanitaire toegang tot Tigray te verschaffen,
en daders van mensenrechtenschendingen ter verantwoording te roepen. Nederland heeft
onder meer tijdens de meest recente sessie van de VN-Mensenrechtenraad deze prioriteiten
onderstreept, en zich actief ingespannen voor een verlenging van het mandaat van de
VN-Onderzoekscommissie.

Iran

De Raad zal spreken over de actuele situatie in Iran, waar sinds 16 september jl.
grootschalige protesten plaatsvinden. Directe aanleiding hiervoor is de publieke verontwaardiging
over de dood van de 22-jarige Mahsa Amini, die volgens ooggetuigen na haar arrestatie
door de Iraanse religieuze politie zou zijn mishandeld, met uiteindelijk de dood tot
gevolg. Naar verwachting wordt hierbij ook gesproken over de mogelijke EU-reactie
hierop, waaronder het gebruik van het sanctie-instrument. Het kabinet doet in beginsel
geen uitlatingen over eventuele voorstellen voor nieuwe sancties, om zo het verrassingseffect
en daarmee de effectiviteit van dergelijke maatregelen niet te ondermijnen.

Verslag van de informele Raad Buitenlandse Zaken van 19 september 2022 tijdens de
AVVN

Tijdens de High Level Week van de AVVN in New York vond er op 19 september jl. een
informele Raad Buitenlandse Zaken plaats. De Raad sprak over de Russische oorlog tegen
Oekraïne en het belang van outreach naar landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika.
Veel lidstaten, waaronder Nederland, benadrukten het belang van het voorzetten van
financiële steun en wapenleveranties aan Oekraïne, het verhogen van de sanctiedruk
op Rusland en de noodzaak van accountability. De Ministers waren het eens over de
noodzaak om dit gesprek zowel tijdens de High Level Week als daarna met derde landen
te blijven voeren om het Europese standpunt voor het voetlicht te blijven brengen,
met oog voor de belangen en zorgen van deze landen over de gevolgen van de oorlog.

Daarnaast sprak de Raad zijn zorgen uit over de geweldsoplaaiing tussen Armenië en
Azerbeidzjan van begin september jl. Het kabinet veroordeelt het geweld en steunt
de EU in het bemiddelingsproces. De HV gaf aan dat de EU in zijn hoedanigheid als
bemiddelaar direct na de oplaaiing heeft geprobeerd verdere escalatie te voorkomen,
onder andere door het laten afreizen van de EU Speciale Vertegenwoordiger voor de
Zuidelijke Kaukasus Klaar naar Bakoe en Jerevan en door telefonische gesprekken door
de voorzitter van de Europese Raad Michel met de leiders van beide landen.

Verslag van de extra ingelaste informele Raad Buitenlandse Zaken van 21 september
2022 tijdens de AVVN

Naar aanleiding van de toespraak van de Russische president Poetin op 21 september
jl. vond op diezelfde dag een extra ingelaste informele Raad Buitenlandse Zaken plaats.
De Oekraïense Minister van Buitenlandse Zaken Kuleba gaf een verklaring en verliet
daarna de vergadering. Kuleba benadrukte dat zijn land nooit zal opgeven en bedankte
de EU voor het krachtig veroordelen en verwerpen van de illegale annexatie van de
Oekraïense regio’s Donjetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson door Rusland.

Tijdens de bijeenkomst werd, met steun van NL, een verklaring overeengekomen die de
Russische escalatie door middel van illegale referenda in Oekraïens gebied, gedeeltelijke
mobilisatie en nucleaire dreigementen in sterke woorden verwierp5.

De Kamerbrief met het verslag van de gehele ministeriële week van de 77e AVVN wordt
binnenkort verstuurd.