Brief regering : Reactie op verzoek commissie over het bericht 'Meeste scholen overtreden wet door te verhullen dat ouderbijdrage vrijwillig is’

31 289
Voortgezet Onderwijs

Nr. 642
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR PRIMAIR EN VOORTGEZET ONDERWIJS

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 5 september 2022

Hierbij stuur ik u de reactie op het verzoek van de vaste commissie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap om te reageren op het bericht «Meeste scholen overtreden wet
door te verhullen dat ouderbijdrage vrijwillig is» dat op 7 juli 2022 in de Volkskrant
verscheen.1

In het bericht van de Volkskrant wordt vermeld dat een meerderheid van de scholen
de wet vrijwillige ouderbijdrage overtreedt door niet duidelijk te communiceren aan
ouders dat de financiële bijdrage die zij vragen voor bijvoorbeeld excursies of extra
vakken vrijwillig is. Deze berichtgeving is gebaseerd op een interview met de Inspectie
van het onderwijs (hierna: inspectie) waarin de inspectie aangeeft deze uitspraak
te baseren op een representatieve steekproef onder 160 middelbare scholen, waarbij
schoolgidsen zijn geanalyseerd. De inspectie publiceert de definitieve analyse dit
najaar, maar vindt de resultaten zo zorgelijk dat ik het verstandig vind dat zij aanleiding
zag aandacht te vragen via dit interview. Ook heeft de inspectie een brief gestuurd
aan alle middelbare scholen waarin zij opgeroepen zijn nog eens kritisch te kijken
naar alle communicatie over de kosten die aan ouders worden gevraagd voor activiteiten
die binnen en buiten het verplichte lesprogramma plaatsvinden. Desondanks kan ik mij
niet aan de indruk onttrekken dat de bijdrage door scholen mogelijk wordt benut als
toegangseis. Hier mag geen enkele plek voor zijn. Voor welke school je kunt kiezen
mag niet afhangen van de portemonnee van je ouders.2

Op 1 augustus 2021 trad de initiatiefwet van leden Kwint (SP) en Westerveld (GL) (Kamerstuk
35 063) in werking over de vrijwillige ouderbijdrage. Deze wetswijziging schrijft scholen
voor dat leerlingen niet meer mogen worden uitgesloten van extra activiteiten die
door de school worden georganiseerd (buiten het reguliere lesprogramma), wanneer ouders
de vrijwillige ouderbijdrage niet betalen. Tot dat moment was het voor scholen toegestaan
om in zulke gevallen een kosteloos alternatief aan te bieden aan leerlingen. De wetswijziging
had als doel kansengelijkheid te bevorderen. Met deze wet voorkomen we uitsluiting
van kinderen en voorkomen we verschillen tussen kinderen op school.

Uit de voorlopige resultaten van de steekproef van de inspectie blijkt dat niet alle
scholen zich aan deze wet houden en dat is onacceptabel. De regels zijn helder. De
vrijwillige ouderbijdrage is nooit verplicht. Iedere leerling moet altijd kunnen meedoen
aan de extra activiteiten die de school organiseert. Ook als zijn ouders geen vrijwillige
ouderbijdrage betalen. Scholen mogen een leerling nooit uitsluiten en daarom ook geen
vervangende activiteit aanbieden.

Het is op dit moment aan de scholen om een keuze te maken over de hoogte van de vrijwillige
ouderbijdrage. In de schoolgids moet duidelijk vermeld staan hoe hoog de vrijwillige
ouderbijdrage is, voor welke extra activiteiten het geld wordt gebruikt, dat de ouderbijdrage
voor extra activiteiten altijd vrijwillig is en dat leerlingen altijd mogen meedoen
met alle extra activiteiten die het bevoegd gezag organiseert. Ook als de ouders niet
betalen. De medezeggenschapsraad moet instemmen met de hoogte van de vrijwillige ouderbijdrage
en aan welke activiteiten het geld wordt besteed. Als scholen zich hier niet aan houden
is het aan ons om de komende tijd samen met de inspectie hier hard tegen op te treden.
Ik ben er wel klaar mee.

Afgelopen voorjaar heb ik scholen via een brief over deze kaders geïnformeerd en zijn
informatie en praktijkvoorbeelden opgesteld en onder de aandacht gebracht. Er zijn
via de website van de rijksoverheid brochures, posters, pdf-bestanden, visuals, afbeeldingen
voor social media en een video over de vrijwillige ouderbijdrage op basisscholen en middelbare scholen beschikbaar gesteld voor scholen.3

De inspectie ziet toe dat deze regels omtrent de vrijwillige ouderbijdrage worden
nageleefd. Wanneer schoolbesturen zich niet aan de wet houden, dan worden ze door
de Inspectie aangesproken. Besturen krijgen een herstelopdracht als ze niet aan de
wet voldoen. Dat is tot op heden niet eerder gebeurd, wat wat mij betreft vrij onvoorstelbaar
is. Ik heb deze opvatting opnieuw onder de aandacht gebracht en ben blij met de verscherpte
aandacht van de inspectie.

Voor de zomer heb ik uw Kamer een rapport van Regioplan aangeboden over de vrijwillige
ouderbijdrage in het primair en voortgezet onderwijs.4 Dit naar aanleiding van de aangenomen motie van Kamerlid De Hoop (PvdA) (Kamerstuk
35 063, nr. 17) die de regering verzoekt een limiet te stellen aan de vrijwillige ouderbijdrage.

De Minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs, A.D. Wiersma