Brief regering : Reactie op verzoek commissie over stand van zaken bankrekening Oekraïense vluchtelingen

36 045 Situatie in de Oekraïne

Nr. 78 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 juli 2022

Op 11 mei 2022 heeft uw Kamer mij verzocht een brief te sturen met de stand van zaken
van het overleg met de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, DNB, de banken
en andere stakeholders over het aanpakken van knelpunten in de uitvoering naar aanleiding
van mijn reactie op de motie van het lid Van der Lee (Kamerstuk 31 477, nr. 69). Deze motie riep op om te regelen dat Oekraïense vluchtelingen op korte termijn
een rekening kunnen openen zonder repercussies voor banken.1 Zoals eerder is aangegeven kan het merendeel van de ontheemden uit Oekraïne beschikken
over een bankrekening indien zij over een biometrisch identiteitsdocument kunnen beschikken.2 Op basis van de laatste cijfers zijn er ongeveer 33.000 bankrekeningen verstrekt.
Dit komt overeen met ongeveer circa driekwart van de volwassen ontheemden uit Oekraïne
die zijn ingeschreven in het basisregistratie personen (BRP).

Hoewel het merendeel van de ontheemden een bankrekening kan openen of heeft geopend,
doet zich ook een knelpunt voor. Zo is het voor banken niet mogelijk om verlopen biometrische
paspoorten of andere niet-biometrische identificatiedocumenten te gebruiken om een
bankrekening te openen. De systemen van banken zijn ingericht op het direct inlezen
van biometrische documenten, wat wil zeggen: documenten die een beveiligde chip bevatten.
Dit is sinds 2004 de standaard voor Europese reis- en identiteitsdocumenten3. Het accepteren van niet-biometrische documenten vereist per type document een handmatig
protocol en aanpassing van de systemen. Dit is in een kort tijdsbestek niet eenvoudig
door alle banken volledig door te voeren. Hoewel deze groep ontheemden voor de uitkering
van het leefgeld kan terugvallen op de prepaid bankpassen of uitkering in contanten,
is dit geen duurzame oplossing. Ontheemden kunnen zonder bankrekening niet zelfstandig
deelnemen aan de Nederlandse samenleving: een bankrekening is immers noodzakelijk
voor het ontvangen van loon, het afsluiten van een (telefoon)abonnement, het doen
van betalingen en verzekeringen. Op basis van de bij de banken bekende aantallen en
totale instroom wordt geschat deze groep maximaal 11.000 personen betreft.4

Momenteel wordt in overleg tussen de betrokken departementen, DNB, de Nederlandse
vereniging van Banken, de Betaalvereniging Nederland en de banken gekeken naar mogelijkheden
om ook personen met verlopen biometrische paspoorten, of andere vormen van identificatie
waartoe het systeem van banken niet is toegerust, toegang tot een bankrekening te
geven. Bunq bank heeft inmiddels bekend gemaakt dat zij een pilot, waarbij ontheemden
op basis van hun niet-biometrische documentatie in combinatie met een certificaat
van de Oekraïense ambassade een rekening kunnen krijgen, landelijk uit wil rollen.
De uitwerking hiervan wordt momenteel onderzocht, maar vanwege het bewerkelijke en
arbeidsintensieve proces op locatie is het niet mogelijk dit zodanig op te schalen
dat Bunq dit in korte tijd landelijk aan alle personen met een certificaat van identiteitsvaststelling
kan aanbieden. De andere banken onderzoeken op dit moment of zij soortgelijke ad hoc
oplossingen kunnen aanbieden om bij te dragen aan de oplossing. Dit kan per bank anders
zijn gelet op de verschillende interne processen en systemen. DNB en ik staan in nauw
overleg met de banken om eventuele formele knelpunten weg te nemen indien dat nodig
is. Gelet op de complexiteit zoals hierboven geschetst, kan het nog enige weken duren
voordat eventuele oplossingen kunnen worden uitgevoerd.

Daarnaast worden ook de mogelijkheden onderzocht om deze personen op korte termijn
een verblijfsdocument te verstrekken dat aan de vereiste kenmerken voldoet van een
biometrisch paspoort. Vanwege wereldwijde chiptekorten en een algemeen hoge vraag
naar identiteitsdocumenten, gecombineerd met onzekerheden over de verwachte instroom
in de toekomst, kan niet worden toegezegd dat deze documenten aan alle personen op
korte termijn kunnen worden verstrekt. Daarom worden ook alternatieve routes onderzocht,
waarmee ontheemden zonder biometrische documenten alsnog een bankrekening kunnen openen.
Dergelijke oplossingen zullen complex en bewerkelijk zijn, aangezien verschillende
overheidsinstanties en banken gezamenlijk waarborgen moeten treffen om te zorgen dat
de gegevens volledig en correct zijn. Mijn ministerie is samen met het Ministerie
van Justitie en Veiligheid, de banken en de Immigratie- en Naturalisatiedienst actief
in overleg om dit zo snel mogelijk te realiseren.

De Minister van Financiën, S.A.M. Kaag