Brief regering : Vorderingen Afghanistan overbrenging – stand van zaken

Nr. 179 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 juli 2022

Met deze brief wordt opvolging gegeven aan de toezegging, gedaan tijdens het Tweeminutendebat
«Toekomstige inzet en hulp aan Afghanistan» van 31 mei jl. (Handelingen II 2021/22,
nr. 85, Tweeminutendebat Toekomstige inzetten hulp aan Afghanistan) door de Minister
voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, namens de Minister van Buitenlandse
Zaken, aan het lid Piri e.a. om uw Kamer voor aanvang van het zomerreces te informeren
over de vorderingen ten aanzien van de overbrenging vanuit Afghanistan. Eveneens wil
ik u informeren dat mijn ministerie met een team van meer dan 10 fte hard aan het
werk is om aan journalisten de interne stukken over de evacuatie te geven waarom zij
hebben gevraagd. De stukken liggen nog voor laatste zienswijzen voor, waardoor de
derde en laatste set eerst in de loop van juli zal kunnen worden gepubliceerd.

In het kader van bovengenoemde toezegging aan het lid Piri informeer ik uw Kamer,
mede namens de Minister van Defensie en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
over de voortgang in algemene zin sedert de vorige stand van zakenbrief van 30 maart
jl.1. Meer specifiek ga ik daarbij in op de overbrenging van personen zonder geldige reisdocumenten
en de kans die zich daarbij nu voordoet, alsmede over de vooruitzichten met betrekking
tot de afronding van de georganiseerde overbrenging.

Voortgang in algemene zin

Sinds het begin van de overbrengingsfase, gestart na het einde van de evacuaties op
26 augustus 2021, werden 1.801 personen uit Afghanistan naar Nederland overgebracht.
Op dit moment wachten nog 942 personen op overbrenging. Onderstaande tabellen bieden
overzicht van de aantallen personen die zijn overgebracht sinds de laatste stand-van-zakenbrief
van eind maart en die nog over te brengen zijn (de laatste groep ook per categorie).

Tabellen: I – Overgebrachte personen; en II – Nog over te brengen personen:

I – OVERGEBRACHT

Kamerbrief 30 mrt ’22

Stavaza

1 juli ’22

Totaal aantal personen overgebracht sinds 26 augustus 2021

1.239

1.801

CAT

II – NOG NAAR NL OVER TE BRENGEN
PERSONEN

per categorie (incl. gezinsleden)

Kamerbrief 30 mrt ’22

Stavaza

1 juli ’22

1

Nederlanders en Afghanen met een verblijfsrecht in NL

200

108

2

Motie-Belhaj c.s. – opgeroepen tijdens acute evacuatiefase

(15–26 aug 2021)

11

10

3

Speciale voorziening verdere uitvoering Motie-Belhaj c.s. (brief 11/10/’21) – NGO
medewerkers

370

144

4

Speciale voorziening verdere uitvoering Motie-Belhaj c.s. (brief 11/10/’21) – MINDEF
en EUPOL personeel

384

303

5

Tolkenregeling MINDEF (tolken, hoog-profiel en politie missiepersoneel)

314

177

6

Lokale staf Nederlandse ambassade

0

0

7

Lokale staf internationale organisaties (EU, VN, NAVO)

0

0

8

Extra inspanning tbv (fixers van) journalisten en MR-verdedigers op basis van lijst
EU

25

16

9

Achtergebleven kerngezinsleden

217

184

 

TOTAAL NOG NAAR NL OVER TE BRENGEN:

1.521

942

 

Waarvan in transit:

330

176

 

Waarvan nog in Afghanistan:

1.191

766

Zoals ook beschreven in de brief van 30 maart, wordt voor de overbrenging gebruik
gemaakt van vier routes: via Islamabad, Teheran, Doha en Dubai. Deze verschillende
routes zijn in principe te gebruiken door mensen in bezit van een geldig reisdocument.
De afgelopen periode is vooral veel gebruik gemaakt van de route via Teheran, omdat
het relatief eenvoudig bleek voor mensen om een visum voor Iran te krijgen, vooral
toen dat op zeker moment voor Pakistan moeilijker werd. Voor de andere routes geldt
dat vliegopties schaarser zijn en de reiskosten aanmerkelijk hoger, waardoor het merendeel
kiest voor de reis via buurlanden Iran en Pakistan, waar mensen ook over land naartoe
kunnen gaan.

Een groot deel van de mensen die in aanmerking komen voor overbrenging naar Nederland,
beschikt echter niet over een (geldig) Afghaans paspoort. Bovendien is het in vergelijking
met het najaar van 2021 de afgelopen maanden moeilijker geworden om in Afghanistan
een nieuw paspoort te verkrijgen. De paspoortkantoren sluiten geregeld en de online
aanvraag van een paspoort kan maanden duren. Daarnaast zouden er op dit moment te
weinig nieuwe blanco paspoorten aanwezig zijn in het land en op Afghaanse ambassades.

In enkele gevallen, waarin personen niet de juiste documenten hadden en illegaal naar
een buurland waren gereisd, kon na intensief diplomatiek overleg een oplossing gevonden
worden. In vele andere gevallen is het tot dusverre onmogelijk gebleken deze mensen
naar Nederland over te brengen. Deze manier van reizen blijft daarom sterk af te raden.
Er bestaat namelijk een reëel risico dat illegaal in een derde land verblijvende Afghanen
worden uitgezet naar Afghanistan.

Over de uitdagingen bij de overbrenging vindt sinds november vorig jaar tweewekelijks
overleg plaats met de VS, andere betrokken EU-lidstaten (ITA, FRA, DUI), EDEO, Australië,
Canada, Nieuw-Zeeland en het VK. Uit dit coördinerend overleg blijkt dat de betrokken
landen veelal voor dezelfde uitdagingen staan en met vergelijkbare strategieën zoeken
naar mogelijkheden binnen ieders juridische kaders.

Personen zonder geldige reisdocumenten

In het najaar van 2021 heeft Qatar de mogelijkheid geboden om, ten behoeve van kerngezinsleden
met alleen de Afghaanse nationaliteit van in Afghanistan verblijvende Nederlanders/statushouders,
te bemiddelen bij de afgifte van Afghaanse paspoorten in Kaboel aan die Afghaanse
kerngezinsleden. Voor een tiental personen is dat destijds gelukt. In april was Qatar
bereid om via zijn ambassade in Kaboel te assisteren bij de overhandiging van een
vijftigtal nieuwe Nederlandse paspoorten, met een kortdurende geldigheid van een jaar,
aan een groep Nederlanders in Afghanistan. Het Kabinet waardeert de goede samenwerking
met Qatar in dezen.

Op 10 juni jl. ontving de Nederlandse Ambassade in Islamabad het bericht van de Pakistaanse
autoriteiten dat zij nogmaals de mogelijkheid bieden om groepen Afghanen zonder geldige
reisdocumenten op georganiseerde wijze via Pakistan naar Nederland over te brengen.
Nederland heeft zich, samen met een aantal gelijkgezinde landen, al geruime tijd ingespannen
om deze uitzonderlijke mogelijkheid opnieuw te bepleiten. Het Kabinet is de Pakistaanse
autoriteiten dan ook zeer erkentelijk voor hun medewerking.

Het Kabinet grijpt deze mogelijkheid aan om te trachten alle nog in Afghanistan verblijvende
personen die voor overbrenging in aanmerking komen, maar voor wie dat tot dusverre
nog niet gelukt was, op deze wijze uiterlijk begin september naar Nederland over te
brengen. Vorige week bleek bij de eerste grenspassages dat de Taliban niet zomaar
bereid is mensen te laten vertrekken. Waarom sommigen wel en anderen niet worden doorgelaten
is onduidelijk. Daardoor konden nog niet alle personen die op de lijst voor de eerste
dagen stonden de grens oversteken. Het is tot dusverre 118 personen gelukt om gebruik
te maken van deze mogelijkheid om Afghanistan te verlaten. Zij zijn inmiddels veilig
in Pakistan en zullen binnenkort met een chartervlucht doorreizen naar Nederland.
Het Kabinet zal er alles aan doen om de komende weken en maanden ook de overige personen
te helpen om via Pakistan naar Nederland te komen. Ten behoeve van specifieke groepen
wordt daarbij samengewerkt met betrokken NGO’s en organisaties zoals de Internationale
Organisatie voor Migratie in Islamabad, Vluchtelingenwerk Nederland en het Nidos.

Opvang in Nederland

Zoals bekend kampt Nederland op dit moment met grote uitdagingen bij de opvang van
vluchtelingen. De grote groepen Afghanen die waarschijnlijk in de komende maanden
via Pakistan zullen worden overgebracht, zorgen daarbij voor extra druk op de opvang.
Het Kabinet is zich zeer bewust van haar verantwoordelijkheden om hier tijdig oplossingen
voor te vinden. Met het oog op de persoonlijke veiligheid van de Afghanen, geeft het
kabinet er de voorkeur aan hen spoedig naar Nederland over te brengen. Gelet op het
vermoedelijk eenmalige aanbod van Pakistan wil het kabinet deze mogelijkheid zo goed
mogelijk kunnen benutten.

Vooruitzichten overbrenging

De komende maanden zet het Kabinet in op de overbrenging van zoveel mogelijk personen
via Pakistan. De hoop is om daarmee de georganiseerde overbrengingen in het kader
van de motie van het lid Belhaj c.s.2 en van de speciale voorziening uit de brief van 11 oktober 20213 in het komende najaar te kunnen afronden. Een kleine groep mensen blijft echter het
recht behouden om naar Nederland te komen, conform de tolkenregeling van Defensie,
die sinds 2014 van kracht is en een open einde kent.4

Er is een aantal specifieke groepen waarvoor in de komende tijd een aantal concrete
stappen wordt gezet:

1. Mensen die in aanmerking komen voor overbrenging met wie maandenlang geen contact
is geweest. Deze mensen worden voor een laatste keer per e-mail en SMS op hun laatst bekende
adressen en nummers benaderd met de boodschap: Als u zich voor 22 juli niet meldt,
zullen wij geen actief contact meer met u zoeken. Voor deze groep geldt dat, als zij
zich na die datum op eigen initiatief op een Nederlandse ambassade in een buurland
van Afghanistan melden, zij nog wel kunnen worden overgebracht. Als zij zelf in Nederland
weten te geraken, hebben zij daar recht op asiel.

2. Mensen die in aanmerking komen voor overbrenging naar Nederland, maar zich in een
derde Westers land bevinden (zo zijn er personen in bijv. Duitsland, Nieuw-Zeeland
en Hongarije). Zij krijgen een bericht dat als zij zich niet voor 22 juli melden, er geen actief
contact meer met hen gezocht zal worden. Ook voor deze groep geldt dat zij het recht
op asiel behouden wanneer zij zich op eigen initiatief in Nederland zouden melden.

3. Nederlanders met wie meermaals contact is geweest, en die daarbij herhaaldelijk hebben
aangegeven wegens hen moverende redenen (bv. huwelijk kind of oude moeder die alleen
achterblijft) niet naar Nederland te willen worden overgebracht. Zij krijgen nu de boodschap dat indien zij zich niet voor 22 juli melden voor overbrenging,
zij vanaf die datum zelf verantwoordelijk zijn voor het organiseren en de bekostiging
van hun overkomst naar Nederland. Het gevaar voor de groep Nederlanders is minder
groot dan voor andere groepen; ze konden relatief gemakkelijk geholpen worden bij
het verkrijgen van een paspoort en nooit eerder is zo coulant omgesprongen met Nederlandse
paspoorthouders 10 maanden na beëindiging van de evacuatiefase. Voor deze mensen geldt
dat per 1 september de overkomst van kerngezinsleden uitsluitend op basis van de bestaande
regels voor gezinshereniging mogelijk zal zijn.

4. Afghaanse staatsburgers met wie meermaals contact is geweest, en die daarbij herhaaldelijk
hebben aangegeven om wegens hen moverende redenen niet naar Nederland te willen worden
overgebracht, ook niet via de optie die Pakistan nu biedt. Zij krijgen de boodschap dat het aanbod om door en op kosten van Nederland overgebracht
te worden, vervalt per 1 september. Als zij op eigen gelegenheid in Nederland geraken,
hebben zij recht op asiel. In augustus zal dit aan deze specifieke groep nog een laatste
keer worden gecommuniceerd.

De Minister van Buitenlandse Zaken, W.B. Hoekstra