Brief regering : Programma's Uitvoering NOVEX en Mooi Nederland

Nr. 100
BRIEF VAN DE MINISTER VOOR VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 6 juli 2022

Op 17 mei jl. heb ik u in de ruimtelijke ordeningsbrief1 geïnformeerd over hoe het kabinet invulling wil geven aan nationale regie op de ruimtelijke
ordening en onze traditie op het gebied van nationale ruimtelijke ordening in ere
wil gaan herstellen.

De druk op de ruimte in Nederland is groot. We willen voldoende duurzame en betaalbare
woningen, klimaatbestendige landschappen, meer biodiversiteit en natuurherstel, de
omslag naar kringlooplandbouw, overstappen op schone energievoorziening, behoud van
ons cultureel erfgoed en onze identiteit. We moeten en willen heel veel op een klein
oppervlak. Het lijstje claims is haast oneindig. Dat vraagt om het maken van keuzes,
het slim combineren van opgaven en sturing van het Rijk om onze ruimte eerlijk te
verdelen. Als Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke ordening (VRO) voer ik
de regie om tot een ruimtelijk arrangement per provincie te komen en ben ik verantwoordelijk
voor de aanscherping van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) en de versnelling van
de uitvoering.

Om aan deze regierol invulling te geven presenteer ik uw Kamer graag de programma’s
NOVEX en Mooi Nederland. Met deze programma’s geef ik ook verdere invulling aan de
afspraken uit de ruimtelijke ordeningsbrief.

Goed rentmeesterschap staat hierbij voorop: de balans bewaren tussen het slim omgaan
met ruimtevragers en de kwaliteit van onze leefomgeving. Zodat onze kinderen en kleinkinderen
ook nog kunnen genieten van een mooi, groen, gezond en leefbaar Nederland, maar ook
hun boterham kunnen verdienen en nog een betaalbare woning kunnen vinden.

Programma NOVEX

Het programma NOVEX geeft regie aan het leggen van de ruimtelijke puzzel in samenwerking
met provincies, gemeenten en waterschappen. Het zorgt voor samenhang in het ruimtelijke
beleid, verbindt de 22 nationale programma’s zoals benoemd in de ruimtelijke ordeningsbrief
en het versnelt de uitvoering door te sturen op heldere voorwaarden en concrete uitvoeringsafspraken.
Hiertoe volgt het programma twee sporen:

Regie per provincie

In oktober leveren we 12 startpakketten aan de provincies. Het pakket bevat concrete
doelen, ruimtelijke richtinggevende keuzes (vanuit de 22 nationale programma’s), afwegingsprincipes,
een instrumentenkoffer en bestaande fondsen en de relevante opgaven in de NOVEX-gebieden.
Dit startpakket vormt de basis voor het leggen van de ruimtelijke puzzel per provincie.
Dit gebeurt tussen oktober 2022 en juli 2023. Het Rijk en provincie werken vervolgens
toe naar afspraken over nationale doelen en ruimtelijke keuzes, uitvoering en investeringsbeslissingen.
In oktober 2023 komen het Rijk en de provincies tot een «ruimtelijk arrangement» waarin
zij als overheden per provincie afspraken maken hoe zij de ruimtelijke puzzel naar
de praktijk vertalen. Overheden zetten gezamenlijk hun beschikbare instrumenten en
middelen in.

Regie in NOVEX-gebieden

In dit spoor werken Rijk en regio gezamenlijk aan een ontwikkelperspectief, uitvoeringsagenda
en uitvoeringsafspraken per gebied. In de NOVEX-gebieden stapelen de nationale opgaven
in het fysieke domein dusdanig dat een gebiedsgerichte ordening en prioritering van
verschillende nationale opgaven noodzakelijk is om te kunnen komen tot de gewenste
herbestemming en/of ingrijpende herinrichting.

De NOVEX-gebieden worden aangestuurd door een bestuurlijk duo van een Rijk- en Regiovertegenwoordiger,
zoals opgenomen in de bijlage van het programmaplan NOVEX. De meest betrokken Minister
fungeert als aanspreekpunt voor het kabinet en voor de bestuurder uit de regio. Vanuit
de regio wordt in principe één bestuurlijke trekker naar voren geschoven die de regio-inbreng
kan vertegenwoordigen. Ze dragen hierin beiden een procesverantwoordelijkheid om te
komen tot een ontwikkelperspectief voor het NOVEX-gebied en het maken van uitvoeringsafspraken
die gedragen worden door zowel het kabinet als de dagelijks besturen van de betrokken
medeoverheden en andere partijen. Aangezien de opgaven in samenwerking met maatschappelijke
organisaties en marktpartijen worden opgepakt is het opportuun om ook te bezien hoe
zij hierin een rol kunnen krijgen.

Programma Mooi Nederland

Met het programma Mooi Nederland borgen we de belevingswaarde, gebruikswaarde én toekomstwaarde
bij het ordenen van de ruimte. Met wenkende toekomstperspectieven en concrete inrichtingsoplossingen op gebiedsniveau laten we zien hoe we ons land kunnen inrichten met toevoeging van ruimtelijke kwaliteit.

We brengen in kaart welke impact de keuzes – die in de nationale programma’s gemaakt
worden – hebben op de ruimtelijke kwaliteit van onze leefomgeving. We gaan hierover
de dialoog aan met de experts en maatschappelijke partners om zo te komen tot een
gedeeld beeld van nationale en lokale inrichtingsuitdagingen, kansen en bedreigingen
die daardoor ontstaan. We brengen reeds ontwikkelde denkrichtingen, scenario’s voor
de toekomst, onderzoeken en goede voorbeelden samen. Met ontwerpend onderzoek maken
we deze verschillende inzichten vervolgens hanteerbaar in een aantal toekomstperspectieven.
En laten we zien hoe je stappen tussen nu en de verre toekomst kan zetten.

Gebiedsgericht ontwikkelen we concrete inrichtingsoplossingen voor complexe thema’s.
Hoe kun je bijvoorbeeld de biodiversiteit versterken en combineren met de transitie
van de landbouw, recreatie en kleinschalige vormen van wonen en economische activiteit?
En hoe kun je grootschalige bedrijfsvestigingen in het landschap op laten gaan en
combineren met andere opgaven? Of hoe verbeter je de leefomgevingskwaliteit van naoorlogse
wijken? We ontwikkelen samen met partners handelingsperspectieven om opgaven in te
passen en te combineren zonder in te boeten op ruimtelijke kwaliteit en deze waar
mogelijk toe te voegen. Daarin bouwen we voort op wat er al is en voorzien deze oplossingen
ook van concrete instrumenten: wet- en regelgeving, handreikingen, bestuurlijke afspraken
of financiële arrangementen.

Een samenhangend ruimtelijk ordeningsbeleid

Naast de programma’s NOVEX en Mooi Nederland werk ik ook aan de aanscherping van de
NOVI. Daarbij bouw ik voort op de nationale programma’s en de uitkomsten van NOVEX
en Mooi Nederland. Sommige keuzes uit deze programma’s zullen op een nationaal niveau
vastgelegd moeten worden en juridisch vertaald moeten worden. Dat doe ik in de aanscherping
NOVI. Daarbij hoort uiteraard een inspraak- en participatietraject.

Mijn collega-bewindspersonen in het fysieke domein en ik zien het als onze gezamenlijke
en gedeelde verantwoordelijkheid om de verbouwing van Nederland in onderlinge samenhang
vorm te geven. Samen zorgen wij ervoor dat in oktober de nationale ruimtelijke opgaven
zo concreet mogelijk en zo veel mogelijk helder zijn. Daardoor kunnen provincies,
gemeenten en waterschappen aan de slag om te komen tot provinciale arrangementen en
gebiedsgerichte aanpakken in de NOVEX-gebieden. Hierbij staan we klaar om te helpen
en om daar waar nodig te komen tot nadere nationale keuzes. Zo zullen de rijksoverheid
en de medeoverheden gezamenlijk werken aan toekomstbestendig Nederland die wij door
kunnen geven aan de volgende generatie. Bekeken zal nog worden, samen met IenW, waar
in het proces een plan-mer passend is.

Voor verdere toelichting verwijs ik graag naar de programmaplannen, die ik als bijlage
bij deze brief heb gevoegd.

De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, H.M. de Jonge