Brief regering : Monitor Patiëntveiligheid Zelfstandige Behandelcentra

Nr. 350 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 30 juni 2022

Op 30 juni 2022, heeft het Nivel de Monitor Patiëntveiligheid Zelfstandige Behandelcentra
gepubliceerd. Dit rapport beschrijft het onderzoek door Nivel en de resultaten van
de tweede meting naar patiëntveiligheid binnen zelfstandig behandelcentra (ZBC’s /
klinieken). Deze meting heeft plaatsgevonden tussen 2020 en 2022 en is een vervolg
op de pilotstudie van de patiëntveiligheid binnen zelfstandige behandelcentra die
in 2016 door Nivel is uitgevoerd en in 2018 is gepubliceerd.

Allereerst dank ik het Nivel en alle betrokkenen die aan dit rapport hebben meegewerkt.
Het rapport is waardevol omdat het een goed beeld geeft van de patiëntveiligheid binnen
de zelfstandige behandelcentra. Ook wil ik via deze weg mijn dank uitspreken aan alle
klinieken, patiënten en beoordelaars die een actieve bijdrage hebben geleverd aan
het onderzoek.

In deze brief geef ik u mijn reactie op de hoofdlijnen en de aanbevelingen van dit
rapport, dat ik als bijlage bij deze brief stuur.

Monitor Patiëntveiligheid bij Zelfstandige Behandelcentra

Sinds 2016 wordt onderzoek gedaan om inzicht te krijgen in de patiëntveiligheid voor,
tijdens en na een ingreep in zelfstandige behandelcentra. Met deze tweede monitor
worden de patiëntveiligheid en de potentieel vermijdbare schade in de Nederlandse
klinieken inzichtelijk gemaakt. In de afgelopen jaren heeft de meer routinematige
zorg zich steeds meer verplaatst van de ziekenhuizen naar zelfstandige klinieken.
Hierbij gaat het om planbare, minder complexe zorg, waarvoor de patiënt niet of slechts
kortdurend hoeft te worden opgenomen. Deze verplaatsing van laagcomplexe, maar hoogvolume
zorg vanuit de ziekenhuizen naar de klinieken heeft een versnelling doorgemaakt tijdens
de Coronapandemie waarin de ziekenhuizen genoodzaakt waren om de planbare zorg grotendeels
af te schalen. Verwacht wordt dat de rol van deze klinieken in het zorglandschap van
medisch specialistische zorg in de toekomst groter zal worden, gezien de toenemende
zorgvraag en de daarmee toenemende druk op de zorg, waarmee ook de risico’s worden
verplaatst met betrekking tot patiëntveiligheid en er mogelijk nieuwe risico’s kunnen
ontstaan.

Inzicht in patiëntveiligheid in klinieken is een basisvoorwaarde om goede zorg te
leveren, waarbij de kans op tijdelijke of blijvende schade voor de patiënten, langer
verblijf in de klinieken of extra behandelingen ten gevolge van de schade zo klein
mogelijk wordt gehouden. Overigens kan niet in alle gevallen behandeling plaatsvinden
in een zelfstandige kliniek. Wanneer een patiënt bijvoorbeeld kampt met meerdere aandoeningen
of boven een bepaalde leeftijd is, kan het verstandiger zijn om op een plek behandeld
te worden waar een IC en 24 uur per dag spoedeisende hulp aanwezig is.

Conclusies monitor Zelfstandige behandelcentra

De monitor geeft inzicht in de aard, ernst en omvang van potentieel vermijdbare zorggerelateerde
schade bij patiënten die in 2019 een behandeling in een kliniek hebben ondergaan binnen
de specialismen bariatrie, cardiologie, dermatologie, orthopedie, oogheelkunde en
plastische chirurgie. Om een bijdrage te kunnen leveren aan het verbeteren van de
patiëntveiligheid wordt er in de monitor ook gekeken in welke mate de zorggerelateerde
schade gerelateerd is aan de toepassing van medische technologie en wat de kwaliteit
van dossiervoering binnen de klinieken is. Daarnaast geeft de monitor een weergave
van de ervaring van patiënten met hun behandeling en de kwaliteit van zorg in de kliniek.

Van de uitgenodigde klinieken was er een respons van 13%. Hiermee is de bereidheid
van zelfstandige klinieken om aan het onderzoek deel te nemen toegenomen ten opzichte
van de eerste pilotstudie over 2015, maar nog steeds te laag. Uit dit onderzoek onder
17 klinieken en 320 patiëntendossiers komt naar voren dat in 43% van de onderzochte
dossiers één of meerdere triggers zijn aangetroffen voor een vermoeden van zorggerelateerde
schade. Dit is meer dan de 13% in de pilotstudie in 2015. Na vervolgonderzoek werd
in 22 dossiers een gebeurtenis met zorggerelateerde schade aangetroffen (7% van alle
beoordeelde dossiers). In een kwart hiervan (5 dossiers) werd beoordeeld dat de gebeurtenis
potentieel vermijdbaar was. In totaal is in 1,6% van de 320 onderzochte dossiers potentieel
vermijdbare zorggerelateerde schade waargenomen.

In figuur 4.4 uit het rapport is te zien dat de zorggerelateerde schades zijn aangetroffen
binnen vier specialismen: cardiologie, oogheelkunde, orthopedie en plastische chirurgie.
Deze zorggerelateerde schade had vooral betrekking op het chirurgisch proces (86%)
en in mindere mate in de diagnostiek en het gebruik van medicatie. Het gebruik van
medische technologie heeft in geen van de gevallen een rol gespeeld bij het ontstaan
van zorggerelateerde schade. Hoofdoorzaken voor het ontstaan van de schades hadden
vooral te maken met patiëntgerelateerde factoren en het menselijk handelen van de
betrokken zorgverleners.

Voor de patiëntervaring zijn vragenlijsten uitgezet onder patiënten die in 2019 een
behandeling binnen een kliniek hebben ondergaan. Hieruit kwam naar voren dat 78% van
de patiënten zeer tevreden is met de ondergane behandeling in het algemeen. 95% van
de patiënten gaf aan dat de behandeling helemaal of grotendeels volgens plan was verlopen.
Driekwart (74%) gaf aan dat hun gezondheid is verbeterd naar aanleiding van de behandeling.
Hier was wel variatie te zien binnen de verschillende specialismen. Het aantal patiënten
dat aangaf dat hun gezondheid is verbeterd na de behandeling, varieerde van 42% bij
cardiologie tot 83% bij bariatrie en orthopedie. Vrijwel alle patiënten waren van
mening dat de arts voorafgaand aan de behandeling of het onderzoek tenminste grotendeels
vertelde wat de behandeling inhield en was er ruimte voor vragen (respectievelijk
95% en 97%). 21% van de patiënten gaf wel aan onverwacht aanvullende zorg door onder
andere fysiotherapie of hulp vanuit vrienden en familie nodig gehad te hebben na de
behandeling. Een gering aantal patiënten gaf zelfs aan onverwacht aanvullende zorg
te hebben ontvangen van een algemeen ziekenhuis. Ten opzichte van de resultaten uit
de voorgaande monitor zijn er geen substantiële veranderingen waargenomen in de zelf
gerapporteerde patiëntervaringen. Daarnaast zijn er geen opvallende verschillen waargenomen
tussen de specialismen op dit thema.

De kwaliteit van de dossiervoering is op verschillende punten beoordeeld op volledigheid
en adequaatheid. Hieruit kwam naar voren dat de kwaliteit van dossiervoering en verslaglegging
van de preoperatieve screening op hetzelfde niveau is gebleven in vergelijking met
de pilotstudie in 2016. In vrijwel alle dossiers is op adequate wijze de anamnese
vastgelegd. Ook de overdracht aan andere zorgverleners was meestal aanwezig en adequaat,
evenals de medicatielijst en de checklist van het operatief proces. Opvallend was
de beperkte registratie van allergieën en het ontbreken van een ontslagbrief. Over
het geheel werd 81% van de dossiers in fase 2 beoordeeld als goed of voldoende. Wanneer
er tekortkomingen waren in de verslaglegging, had dit voornamelijk te maken met het
ontbreken van informatie en inconsequente registratie van informatie in het dossier.

Reactie op de monitor ZBC’s

De resultaten van dit onderzoek hebben vooral positieve ontwikkelingen maar ook een
aantal aanbevelingen voor verbetering binnen de zelfstandige klinieken opgeleverd.
De aanbevelingen zijn gericht op het gebied van kwalitatief goede dossiervoering,
het intensiveren van screenen van kwetsbare patiënten en het creëren van meer openheid
met betrekking tot externe evaluatie van patiëntveiligheid. Ook worden er in de monitor
aanbevelingen gedaan op het gebied van vervolgonderzoek. Zo is het van belang om in
vervolgonderzoek het aantal deelnemers te vergroten voor een betere afspiegeling van
het totale zorglandschap van klinieken. Ook wordt als aanbeveling meegegeven om in
te zetten op verdere ontwikkeling van de onderzoeksmethode door de beoordelingsmethodiek
verder af te stemmen op de klinieken en door verdiepende studies uit te voeren voor
het beter in beeld brengen van de context waarbinnen de zorg geleverd wordt waarbij
rekening gehouden wordt met het Safety II principe.

Patiëntveiligheid is bij uitstek het hart van de kwaliteit van zorg. Veilige zorg
leveren is de opgave voor allen die dagelijks verantwoordelijkheid dragen voor patiënten
die zich aan hen toevertrouwen. Zij en hun naasten hebben hier recht op. Patiëntveiligheid
vraagt onderhoud en is nooit «klaar». De kwaliteit en veiligheid van de zorg is idealiter
voor iedereen gelijkwaardig en mag niet afhankelijk zijn van waar je toevallig woont
of in welke zorginstelling je komt. Het uitgangspunt is dat iedereen in Nederland
goede zorg kan krijgen en dat de kwaliteit en veiligheid van de zorg voor iedereen
gelijkwaardig is.

Ik zie in deze monitor Patiëntveiligheid Zelfstandige Behandelcentra dan ook goede
handvatten voor het verder verbeteren van zorg en patiëntveiligheid waar bestuurders
en organisaties van zelfstandige behandelcentra mee aan de slag kunnen en waar mogelijk
kunnen inbedden in hun organisaties.

Voor wat betreft de toekomst van de monitor Patiëntveiligheid ben ik in gesprek met
Nivel om voor de periode 2023–2026 onderzoek te doen naar een zorgbrede monitor Patiëntveiligheid.
In deze monitor zal onderzoek worden gedaan naar de patiëntveiligheid binnen zowel
de Nederlandse ziekenhuizen als de zelfstandig behandelcentra. Daarnaast zal ook gesproken
worden met de zelfstandige behandelcentra over een bredere deelname aan een volgende
monitor.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, E.J. Kuipers