Brief regering : Geannoteerde agenda NAVO Top van 28, 29 en 30 juni 2022

Nr. 411 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 juni 2022

Hierbij bieden wij u, mede namens de Minister-President, de geannoteerde agenda aan
voor de NAVO Top van 28, 29 en 30 juni 2022.

De Minister van Buitenlandse Zaken, W.B. Hoekstra

De Minister van Defensie, K.H. Ollongren

GEANNOTEERDE AGENDA VAN DE NAVO TOP VAN 28, 29 en 30 JUNI 2022

Hierbij informeren wij u, mede namens de Minister-President, over de agenda en de
Nederlandse inzet voor de Top van NAVO-staatshoofden en -regeringsleiders op 28, 29
en 30 juni 2022. De Top vindt plaats in Madrid, Spanje. De Minister-President, de
Minister van Buitenlandse Zaken en de Minister van Defensie zijn voornemens deze Top
bij te wonen.

De definitieve agenda voor de Top is nog niet vastgesteld. Op basis van de nu beschikbare
informatie zal de Top door de Spaanse Koning geopend worden met een diner voor staatshoofden
en regeringsleiders. Vervolgens zijn er drie werksessies. Tijdens deze sessies zullen
de bondgenoten naar verwachting spreken over de stand van zaken in Oekraïne naar aanleiding
van de Russische inval, over mondiale uitdagingen voor de veiligheid van het Euro-Atlantische
gebied en ten slotte zullen zij spreken over NAVO 2030. Ook vindt een informeel diner
plaats voor staatshoofden en regeringsleiders met ook non-NAVO EU-lidstaten over de
trans-Atlantische relatie, met parallel daaraan een informeel diner voor NAVO-Ministers
van Buitenlandse Zaken en een informeel diner voor NAVO-Ministers van Defensie.

Tijdens de Top zullen staatshoofden en regeringsleiders besluiten over het nieuwe
Strategisch Concept, over de verhoging van het gemeenschappelijk budget, over de versterking
van de bondgenootschappelijke afschrikking en verdediging en over de herziening van
het Comprehensive Assistance Package for Ukraine. Staatshoofden en regeringsleiders zullen tijdens de Top een politieke verklaring
aannemen.

Werksessie I: Russische agressie tegen Oekraïne

De werksessie zal naar verwachting worden geopend met een videoboodschap van de Oekraïense
President Zelensky. Daarna wordt de sessie voortgezet door de dertig bondgenoten.
Zij zullen spreken over de situatie op de grond in Oekraïne, de implicaties van de
Russische invasie voor de bondgenootschappelijke afschrikking en verdediging en de
toekomstige betrekkingen met Rusland.

Het kabinet blijft zich inzetten voor maximale steun aan Oekraïne en maximale druk
op Rusland om de agressie te beëindigen. Nederland zal dat ook tijdens de Top benadrukken.
In deze fase van het conflict acht het kabinet het van belang dat individuele bondgenoten
de militaire steun aan Oekraïne voortzetten. Ook onderstreept Nederland het belang
van samenwerking en coördinatie tussen landen aangaande de leveringen aan Oekraïne,
alsmede van verbeterde samenwerking met de industrie. Uw Kamer is recent geïnformeerd
over de militaire goederen die Nederland tot en met 9 juni 2022 heeft geleverd, met
een waarde van ruim EUR 130 miljoen.1

In het kader van de Russische agressie in Oekraïne is de afschrikking en verdediging
van de NAVO-van essentieel belang voor de veiligheid van alle bondgenoten. Hiertoe
zijn voorafgaand aan en na de Russische invasie al verschillende stappen genomen wat
betreft de korte- en middellange termijn, met name aan de oostflank. Hierover werd
uw Kamer reeds geïnformeerd.2 Naar verwachting zal tijdens de Top ook gesproken worden over de benodigde versterking
van de bondgenootschappelijke afschrikking en verdediging op de langere termijn in
reactie op de verslechterde veiligheidssituatie in Europa. Belangrijk voor Nederland
is daarbij dat het geheel aan NAVO activiteiten uiteindelijk voldoende flexibel is
en langjarig kan worden volgehouden. Ook zal Nederland tijdens de Top het belang blijven
onderstrepen van trans-Atlantische eenheid, inclusief effectieve NAVO-EU samenwerking.
Nederland spant zich onder andere in NAVO-verband en met andere partners in om dit
front zo breed mogelijk te maken en te houden, onder andere door de Russische oorlog
in Oekraïne en de invloed daarvan op alle niveaus met derde landen te bespreken.

Werksessie II: veiligheidssituatie Georgië, Moldavië en Westelijke Balkan, en mondiale
veiligheidsuitdagingen

Voor deze sessie zijn ook de Ministers-Presidenten van Georgië, Australië, Japan,
Nieuw-Zeeland en Zweden, de Presidenten van Zuid-Korea en Finland, alsmede de voorzitters
van de Europese Commissie en de Europese Raad uitgenodigd. De werksessie zal gaan
over de Russische inmenging in Georgië, Moldavië en de Westelijke Balkan, en over
mondiale veiligheidsuitdagingen.

Georgië, Moldavië en Westelijke Balkan

Door de inval van Rusland in Oekraïne is het bewustzijn over de kwetsbaarheid voor
inmenging door Rusland en andere actoren in landen in de Russische nabijheid, zoals
Georgië en Moldavië en landen op de Westelijke Balkan, sterk toegenomen.

Nederland zal in de discussie aangeven dat de toekomst van Georgië (zoals verwoord
in de verklaring van Boekarest van 2008) verankerd ligt in het Euro-Atlantische gebied.
Daarnaast zal Nederland benadrukken dat Russische inmenging zich niet beperkt tot
de inval in Oekraïne, maar dat die zich ook manifesteert in Georgië, Moldavië en in
de landen van de Westelijke Balkan (waaronder Bosnië-Herzegovina), onder meer via
het verspreiden van desinformatie, disruptieve handelingen op cybergebied en pogingen
tot beïnvloeding van democratische processen. De NAVO kan een rol spelen om deze landen
weerbaarder te maken tegen dergelijke inmenging, onder meer door capaciteitsopbouw
gericht op het versterken van de veiligheids- en defensiesector. Nederland vindt het
daarom van groot belang dat de maatregelen ter ondersteuning van die landen die extra
kwetsbaar zijn voor Russisch disruptief gedrag verder worden uitgevoerd. Dit pakket
aan maatregelen is tijdens de bijeenkomst van NAVO-Ministers van Buitenlandse Zaken
op 6 en 7 april 2022 aangenomen.3

Mondiale uitdagingen

Tegelijkertijd is het van belang dat bondgenoten niet de ogen sluiten voor de uitdagingen
die elders ter wereld ontstaan voor de veiligheid van het bondgenootschap. Waar deze
uitdagingen voortkomen uit gebieden die buiten de territoriale reikwijdte van het
NAVO-verdrag liggen en alleen met niet-NAVO landen geadresseerd kunnen worden, zijn
partnerschappen van zeer groot belang. De aanwezigheid van de partners uit de Indo-Pacific
regio onderstreept de toegenomen verbondenheid op veiligheidsgebied tussen de NAVO
en deze regio.

China’s assertieve gedrag, zowel in de eigen regio, als door middel van ongewenste
inmenging in bondgenoten en partners, en de samenwerking tussen Rusland en China,
plaatst het bondgenootschap in toenemende mate voor veiligheidsuitdagingen. Om deze
uitdagingen het hoofd te kunnen bieden, is de EU een essentiële partner. Het kabinet
vindt dat de NAVO als bondgenootschap ook moet zoeken naar dialoog met China. Daarbij
wijst het kabinet in het bijzonder op strategische stabiliteit, wapenbeheersing en
non-proliferatie en het verantwoord gebruik van nieuwe technologieën.

Werksessie III: NAVO-2030

Bij de aftrap van de derde werksessie zal de voorzitter van de parlementaire assemblee
van de NAVO de staatshoofden en regeringsleiders toespreken. Daarna spreken de dertig
bondgenoten met elkaar over het nieuwe Strategisch Concept en over het gemeenschappelijk
budget van de NAVO.

Strategisch Concept

Op het moment van het versturen van deze brief zijn de onderhandelingen over het nieuwe
Strategisch Concept nog volop gaande4. De versie die uw Kamer ter vertrouwelijke inzage5 toegaat, is de vijfde herziene onderhandelingsversie. Het kabinet is van mening dat
deze versie duidelijk verbeterd is: de tekst is strategischer van aard en toegankelijker
geformuleerd. Ook worden de drie kerntaken van de NAVO (afschrikking en verdediging,
crisismanagement en coöperatieve veiligheid) evenwichtiger benoemd.

Overeenkomstig de inzet van het kabinet wordt de toekomstige verhouding met Rusland
omschreven als een waarbij onder de huidige omstandigheden afschrikking en verdediging
centraal staan. Het kabinet is van mening dat de parameters waaronder dialoog met
Rusland kan plaatsvinden nog verder moeten worden aangepast, opdat duidelijk is dat
de NAVO bereid blijft tot noodzakelijke contacten, niet in de laatste plaats op militair
niveau, en om misverstanden en ongelukken te voorkomen.

Ten aanzien van China zal het kabinet zich in de onderhandelingen over het nieuwe
Strategisch Concept ervoor inzetten dat in de relatie met China ook ruimte gehouden
wordt voor engagement daar waar Chinese betrokkenheid in het belang van de NAVO is,
zoals op het terrein strategische stabiliteit, wapenbeheersing en non-proliferatie
en het verantwoord gebruik van nieuwe technologieën. Ten slotte zal het kabinet zich
ervoor inzetten dat het belang van verdieping van NAVO-EU samenwerking op een ambitieuze
wijze wordt verwoord in de tekst.

Gemeenschappelijk budget

Al tijdens de NAVO-Top in juni 2021 besloten staatshoofden en regeringsleiders dat
bondgenoten voldoende financiële middelen beschikbaar moeten stellen om ervoor te
zorgen dat de NAVO militair sterk blijft en politiek sterker wordt. De NAVO moet nu
en in de toekomst het hoofd kunnen bieden aan de sterk toegenomen dreigingen en uitdagingen
waaraan het bondgenootschap bloot staat.6 De inval van Rusland in Oekraïne maakt het belang hiervan extra duidelijk. Adequate
financiering is onontbeerlijk om uitvoering te kunnen geven aan bestaand beleid, de
moderniseringsagenda van NAVO-2030 en om invulling te geven aan de versterking van
de bondgenootschappelijke afschrikking en verdediging. Verhoging van de gemeenschappelijke
financiering versterkt daarmee de collectieve veiligheid van het bondgenootschap.
Nederland staat dan ook tegenover de plannen tot verruiming en verbreding van het
gemeenschappelijke budget van de NAVO. Daarbij is voor Nederland leidend dat verhoging
en verbreding van gemeenschappelijke financiering ook daadwerkelijk bijdraagt aan
de gesignaleerde problemen ten aanzien van de gewenste versterking van de politieke
en militaire dimensie van de NAVO. Nederland zal zich inzetten voor een adequate verhoging
van het gemeenschappelijke budget om de NAVO robuust en toekomstbestendig te houden,
waarbij een gedegen onderbouwing van de verhoging en een effectieve besteding van
het budget van belang blijft.

NAVO-toetreding Finland en Zweden

Als de toetredingsonderhandelingen met Finland en Zweden nog niet van start zijn gegaan
voorafgaand aan de Top, zullen bondgenoten naar verwachting ook hierover met elkaar
spreken. Over het verloop van het proces, zodra een beslissing is genomen over de
start van de toetredingsonderhandelingen, werd u reeds geïnformeerd bij brieven van
25 mei en van 10 juni jl.7

Nederland zal opnieuw zijn steun uitspreken voor toetreding van Finland en Zweden
tot de NAVO. Toetreding van deze twee landen vormt een versterking van het bondgenootschap.
Nederland is ook van mening dat de toetredingsonderhandelingen het juiste kader zijn
om eventuele veiligheidszorgen te bespreken. Daarom is het van belang dat hiermee
snel van start gegaan kan worden. Als op de Top wordt besloten tot het openen van
de toetredingsonderhandelingen, dan kan de nationale goedkeuring van de toetredingsprotocollen
snel volgen, mogelijk in het reces van uw Kamer. Indien er ontwikkelingen zijn in
het toetredingsproces van Finland en Zweden en er meer duidelijkheid is over het tijdspad
zal het kabinet uw Kamer daar zo snel mogelijk van op de hoogte stellen.

Informeel trans-Atlantisch diner voor staatshoofden en regeringsleiders

Voor dit informele diner zijn naast de dertig NAVO-bondgenoten, ook de zes EU-lidstaten
die geen lid zijn van de NAVO uitgenodigd, alsmede de voorzitters van de Europese
Commissie en de Europese Raad. De NAVO is de hoeksteen van het Nederlandse collectieve
verdediging en tevens de basis voor ons integrale veiligheidsbeleid. Ook de EU speelt
in toenemende mate een rol op het gebied van veiligheid. Dat maakt de trans-Atlantische
relatie mogelijk nog belangrijker dan voorheen. Nederland zal tijdens het diner benadrukken
hoe essentieel de samenwerking tussen de NAVO en de EU is, zoals ook nu in de praktijk
blijkt uit de nauwe samenwerking tussen NAVO en EU met betrekking tot de inval van
Rusland in Oekraïne, en de complementariteit tussen de instrumenten van beide organisaties.
Het belang van de samenwerking wordt ook benoemd in zowel het nieuwe NAVO-Strategisch
Concept alsook in het Strategisch Kompas van de EU. Deze samenwerking dient verder
verdiept te worden, zonder dat daarbij onnodige overlap wordt gecreëerd. Nederland
zal daarnaast bepleiten dat na de gemeenschappelijke verklaringen over NAVO-EU samenwerking
van 2016 en van 2018, er voor het einde van het jaar een nieuwe verklaring dient te
worden aangenomen waarin een verdere verdieping van de samenwerking tussen beide organisaties
wordt bekrachtigd.

Informeel diner voor NAVO-Ministers van Buitenlandse Zaken

Ook de Ministers van buitenlandse zaken van Jordanië en Mauritanië zijn voor dit diner
uitgenodigd.

De inval van Rusland in Oekraïne bevestigt de primaire focus van de NAVO als organisatie
die is ingericht voor collectieve zelfverdediging. De uitdagingen waaraan de NAVO
blootstaat, zijn echter sinds de oprichting van het bondgenootschap in 1949 diverser
geworden, en komen niet alleen voort uit Rusland. Bovendien manifesteren de effecten
van het Russische handelen zich ook elders. Daarom zal Nederland in deze sessie onderstrepen
dat de NAVO een 360-gradenbenadering moet blijven hanteren. Dat wil zeggen een benadering
die niet uitsluitend gericht is op de directe dreiging die van Rusland uitgaat.

Dat geldt voor de wijze waarop Rusland en ook andere actoren zich in onder meer Afrika
en het Midden-Oosten mengen ook op het Euro-Atlantisch gebied bijdragen aan instabiliteit.
De gevolgen van conflict en instabiliteit houden zich niet aan landsgrenzen en met
deze regio’s delen we bepaalde veiligheidsuitdagingen, bijvoorbeeld op het gebied
van terrorismebestrijding. Dat maakt dat het voor de NAVO van groot belang blijft
de veiligheidssituatie in zowel Afrika als het Midden-Oosten nauw in de gaten te blijven
houden.

Bovendien heeft de inval van Rusland in Oekraïne niet alleen directe gevolgen voor
Oekraïne zelf, maar leidt deze ook elders ter wereld tot problemen. Zo is door deze
inval de beschikbaarheid van graan dramatisch afgenomen en zijn de prijzen voor voedsel
en energie sterk toegenomen. Dit kan mogelijk bijdragen aan instabiliteit, zeker in
die landen die sterk van import van graan uit Oekraïne afhankelijk zijn.

Ten slotte is het cruciaal dat de NAVO, onder meer door het voeren van een politieke
dialoog en door capaciteitsopbouw van de lokale veiligheidsactoren, zowel betrokkenheid
voor Afrika en het Midden Oosten toont als concrete steun biedt.

Informeel diner voor NAVO-Ministers van Defensie

Voor het informele diner van NAVO-Ministers van Defensie zal ook de Minister van Defensie
van Bosnië-Herzegovina uitgenodigd zijn. De Ministers zullen spreken over de Westelijke
Balkan en hybride dreigingen die zich in de regio manifesteren. De stabiliteit van
deze geopolitiek belangrijke regio staat sterk onder druk. Met name Rusland, maar
ook andere landen, maken gebruik van het politieke machtsvacuüm op de Westelijke Balkan
door hun aanwezigheid en invloed te vergroten. De regio staat in toenemende mate bloot
aan verstorende inmenging, onder meer in de vorm van desinformatie, beïnvloeding van
democratische processen en ook ongewenste economische afhankelijkheden.

NAVO-bondgenoten, waaronder Nederland, vinden dit een zorgwekkende ontwikkeling. Nederland
acht het van belang om samen met partners bij te dragen aan de bevordering van de
politieke en sociale stabiliteit en vreedzame co-existentie in de regio, waardoor
de kans op een nieuw (gewapend) conflict kan worden verminderd. In het coalitieakkoord
wordt benoemd dat Nederland zich zal inzetten op intensievere samenwerking met en
ondersteuning van landen op de Westelijke Balkan. Dit voornemen heeft door de Russische
inval in Oekraïne een extra dimensie gekregen. Nederland ziet hier een rol voor zowel
de NAVO als de EU, zoals beschreven bij werksessie II. Mede als gevolg van de situatie
aan de oostflank wordt op dit moment in EU-verband gekeken naar uitbreiding van EUFOR,
waar aanvullende behoeften uit zullen voortkomen.