Brief regering : Uitkomst traject verantwoord wisselen geneesmiddelen

Nr. 753
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 23 mei 2022

In Nederland heeft de patiënt via de apotheek toegang tot betaalbare geneesmiddelen.
Dat houden we graag zo. Uit oogpunt van doelmatigheid kan het daarom nodig zijn dat
patiënten overstappen op een vergelijkbaar, goedkoper geneesmiddel. Voor de meeste
patiënten is dat geen probleem, maar sommige patiënten kunnen daar toch negatieve
gevolgen van ondervinden. Na signalen daarover in 2018 heeft de toenmalig Minister
voor Medische Zorg en Sport het initiatief genomen tot een bestuurlijk traject om
veldpartijen afspraken te laten maken over het veilig en verantwoord wisselen van
geneesmiddelen.

In de brief van 10 februari 2020 heeft hij uw Kamer echter moeten berichten dat dit
niet gelukt was1. De standpunten van partijen lagen destijds te veel uit elkaar.

Deze teleurstellende uitkomst deed ook afbreuk aan het vertrouwen tussen partijen
onderling. Tegelijk was het belang om toch tot afspraken te komen groot. Ik ben daarom
blij dat Zorgverzekeraars Nederland (ZN), de Patiëntenfederatie Nederland en de apothekersorganisatie
KNMP afgelopen jaar het initiatief hebben genomen om samen met de Federatie Medisch
Specialisten (FMS), het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) en de Landelijke Huisartsen
Vereniging (LHV) onder begeleiding van een externe gespreksleider (Common Eye) het
onderlinge vertrouwen weer op te bouwen zodat alsnog tot bestuurlijke afspraken gekomen
kan worden. VWS heeft als toehoorder deelgenomen aan dit traject. Gelukkig kan ik
u bij deze berichten dat dit een succesvol traject is geweest en dat genoemde partijen
overeenstemming hebben bereikt over een leidraad verantwoord wisselen. Ik voeg de
leidraad hierbij toe.

Leidraad verantwoord wisselen

De leidraad bevat werkafspraken over het op verantwoorde wijze toepassen van wisselingen
tussen geneesmiddelen in de praktijk.

Het is een evenwichtig en helder stuk geworden, waarin alle partijen elkaars legitieme
belangen en rollen in de keten erkennen en gezamenlijk stellen verantwoordelijk te
zijn voor een goede uitvoering. Dat ziet natuurlijk ten eerste op de kwaliteit, maar
ook op doelmatigheid. Het gaat om de juiste balans daartussen.

In de leidraad is het streven opgenomen om het aantal wisselingen per patiënt waar
mogelijk te beperken tot maximaal éénmaal per twee jaar. Daarnaast zijn geneesmiddelen
ingedeeld in drie lijsten: rood, oranje en groen. Geneesmiddelen op de rode lijst
worden in principe niet gewisseld, tenzij dat echt niet anders kan, zoals bij een
tekort. Geneesmiddelen op de oranje lijst kunnen gewisseld worden, mits de patiënt
daarbij goed begeleid en gemonitord wordt. In de leidraad staat beschreven wat de
partijen hieronder verstaan. Geneesmiddelen op de groene lijst kunnen in principe
zonder meer gewisseld worden, tenzij er patiënt-specifieke factoren zijn die maken
dat het voor de individuele patiënt toch niet verantwoord is. De arts kan dan «medische
noodzaak» (MN) op het recept schrijven en de apotheker dient dit oordeel te volgen,
zo is op 9 juli 2021 ook bevestigd door de Hoge Raad2. Daarom is afgesproken dat de zorgverzekeraar de apotheker daarop niet (financieel)
mag afrekenen, bijvoorbeeld als dit leidt tot de verstrekking van een geneesmiddel
dat niet het preferente middel is van de zorgverzekeraar. Omgekeerd kan de zorgverzekeraar,
als toepassing van MN afwijkt van het landelijk gemiddelde, de arts en de apotheker
vragen om een toelichting. Betrokken partijen spreken bovendien af om het onderling
overleg over verantwoord wisselen voort te zetten op verschillende niveaus, van een
regionaal farmacotherapeutisch overleg tot een bestuurlijk landelijk overleg, zodat
de opvolging van de afspraken uit de leidraad gemonitord en besproken kan worden.
Zo dragen partijen gezamenlijk zorg voor een prudente en kwalitatief goede invulling
van de mogelijkheid om vergelijkbare geneesmiddelen te wisselen.

Ik wil de betrokken partijen complimenteren voor hun inzet en bereidheid om dit probleem
gezamenlijk, vanuit de hele keten, aan te pakken. Ik denk dat patiënten, maar ook
de premiebetaler, daarbij uiteindelijk het meeste gebaat zijn.

Ik ben met de partijen in gesprek over het vervolg, want nu de afspraken er liggen
moeten deze natuurlijk wel in de praktijk worden gebracht. De komende tijd zullen
er vervolgafspraken gemaakt worden over de communicatie (zowel richting de achterban
als meer algemeen richting de patiënt), de monitoring en het actueel houden van de
lijsten met geneesmiddelen. Als VWS bij de implementatie een rol kan spelen, bekijk
ik de mogelijkheden.

Onderzoek Medische Noodzaak

In opdracht van VWS heeft het NIVEL onderzoek gedaan naar de praktijk van «medische
noodzaak». Ik voeg het rapport bij deze brief. Het onderzoek bevat een kwantitatief
deel (hoe vaak schrijven artsen – medisch specialisten en huisartsen – «MN» op een
recept?) en een kwalitatief deel (wat zijn de redenen voor het toepassen van «MN»
door voorschrijvers?). Uit het rapport blijkt dat minder dan 4% van de recepten met
de aantekening «medische noodzaak» zijn voorgeschreven. Het rapport biedt een mooi
inzicht in de huidige stand van zaken met betrekking tot de toepassing van «MN».

De partijen die betrokken zijn bij de leidraad (zie hierboven) hebben aangegeven het
rapport bruikbaar te vinden als startpunt voor de monitoring van de gemaakte afspraken.

Tot slot

Mijns inziens past de leidraad goed in mijn bredere beleid voor de Nederlandse farmaceutische
zorg. Zoals ook eerder met u gedeeld, is deze gericht op drie belangrijke kernwaarden,
namelijk a) de kwaliteit van de geleverde zorg, b) de toegankelijkheid van de extramurale
farmaceutische zorg voor patiënten, in termen van beschikbaarheid en betaalbaarheid
voor patiënten, en c) de macrobetaalbaarheid van die zorg, nu en in de toekomst. Ik
zie de leidraad als een belangrijke bijdrage aan het verder verbeteren van de kwaliteit
van de geleverde zorg voor patiënten. Daarnaast spelen er, zoals met u ook gedeeld,
een aantal andere grote onderwerp in de extramurale farmacie, zoals de GVS-modernisering
en de voorraadverplichting voor geneesmiddelen. Ik ben mij bewust van de onderlinge
verwevenheid van de verschillende beleidsmaatregelen en mogelijke effecten over en
weer. Ik bekijk het beleid dan ook in zorgvuldige samenhang.

Ik ben blij dat veldpartijen, net als ik, zowel het doel van de betaalbaarheid als
van de kwaliteit van de geleverde zorg voor oog hebben gehad bij het komen tot de
leidraad.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
E.J. Kuipers