Brief regering : Diverse rapporten middelengebruik en tabaksontmoediging

32 279 Zorg rond zwangerschap en geboorte

32 011 Tabaksbeleid

Nr. 606 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 mei 2022

Met deze brief bied ik uw Kamer de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2021 van
het Trimbos-instituut aan1. Tevens bied ik uw Kamer een infographic2 aan waarin de belangrijkste bevindingen uit de monitor overzichtelijk in beeld zijn
gebracht en bied ik uw Kamer ook een infographic over derdehands rook van het Trimbos-Instituut
aan3. Verder doe ik met deze brief de motie van het lid Maeijer van 28 juni 2021 af waarin
de regering wordt gevraagd onderzoek te doen naar de effectiviteit van de overheidsmaatregelen
op roken uit het Nationaal Preventieakkoord4. In dit kader bied ik uw Kamer de Notitie Effectiviteit Nederlands Tabaksontmoedigingsbeleid
van het Trimbos-instituut aan5. Tenslotte ontvangt uw Kamer het onderzoekrapport Gezondheidseffecten van de 23 smaakstoffen
in vloeistoffen voor e-sigaretten van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
(RIVM)6.

Monitor Middelengebruik en Zwangerschap 2021

In de Monitor Middelengebruik en Zwangerschap is het tabak-, alcohol- en drugsgebruik
voor, tijdens en na de zwangerschap in 2021 onderzocht. Door de gevolgen van de coronapandemie
heeft de oorspronkelijke tweejaarlijkse monitor (2016 en 2018) een jaar vertraging
opgelopen. De monitor laat zien dat in 2021 7,7% van de vrouwen heeft gerookt tijdens
de zwangerschap. In 2018 was dit 7,4% (het verschil is niet significant). De percentages
laten zien dat de doelstelling van het Nationaal Preventieakkoord dat in 2020 minder
dan 5% van de vrouwen tijdens de zwangerschap rookt, niet is gehaald. De coronapandemie
kan mogelijk een negatieve invloed hebben gehad op de motivatie en succesvol stoppen-met-roken
van een deel van de zwangere vrouwen. Zo weten we uit cijfers onder de algemene volwassen
bevolking dat een deel meer is gaan roken. Een andere verklaring is dat zorgverleners
tijdens COVID-19-maatregelen minder contactmomenten hebben gehad of minder aandacht
voor stopondersteuning door drukte omtrent de coronapandemie. Uit de monitor blijkt
dat 47% van de vrouwen die tijdens de zwangerschap rookte een stopadvies heeft ontvangen
van een zorgverlener. In het Nationaal Preventieakkoord is als doelstelling opgenomen
dat elke vrouw die rookt in 2020 een stopadvies van een zorgverlener zou moeten krijgen.
In 2016 is de Taskforce Rookvrije Start opgericht waarin verschillende zorgverleners
met elkaar samenwerken om ervoor te zorgen dat kinderen een rookvrije start kunnen
maken. Ik ga in gesprek met de Taskforce om te kijken hoe we zorgverleners kunnen
stimuleren om vaker en effectiever een stopadvies te geven aan zwangeren.

Het percentage vrouwen dat vóór en tijdens de zwangerschap alcohol heeft gedronken
is in vergelijking met 2016 en 2018 stabiel gebleven. Het percentage vrouwen dat heeft
gedronken terwijl deze vrouwen wisten dat ze zwanger waren, is gedaald van 4,7% (2016)
naar 2,6% in 2021, maar deze daling is niet significant. Met het Nationaal Preventieakkoord
is de ambitie dit cijfer terug te dringen tot maximaal 2%. In 2021 gaf daarbij 24%
van de ondervraagde vrouwen aan alcohol te hebben gedronken in de periode dat ze zwanger
waren maar dit nog niet wisten en bijna 43% van de ondervraagden dronk in de vier weken voorafgaand aan de
zwangerschap. Deze cijfers maken duidelijk dat het nog niet vanzelfsprekend is dat
je zowel vóór als tijdens een zwangerschap niet drinkt. In overleg met het Samenwerkingsverband
Vroegsignalering Alcoholproblematiek bekijk ik wat er nodig is om hier verandering
in te brengen.

In het streven naar een gezonde generatie is het van groot belang dat zwangere vrouwen
niet roken en geen alcohol drinken tijdens de zwangerschap. Er is immers geen veilige
grens voor het roken of het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap gelet op de
risico’s voor het ongeboren kind. Op dit moment ben ik bezig met het uitwerken van
de (aanvullende) maatregelen op het gebied van alcohol- en tabaksontmoediging om de
doelstellingen uit het Nationaal Preventieakkoord voort te zetten en de gezonde generatie
te bereiken. De uitkomsten van deze monitor onder zwangeren zal ik hierin meenemen.
De monitor laat immers zien dat er zowel voor, tijdens, als na de zwangerschap nog
flinke stappen moeten worden gezet om ongeboren en jonge kinderen te beschermen tegen
alcohol- en tabaksgebruik.

Infographic Derdehands rook

Bij deze ontvangt uw Kamer een infographic van het Trimbos-Instituut over derdehands
rook. Het roken van een sigaret wordt eerstehands rook genoemd, en het meeroken van
tabaksrook tweedehands rook. Derdehands rook zijn rookdeeltjes die tijdens en na het
roken op bijvoorbeeld je handen, kleren of oppervlaktes terechtkomen en op een later
moment weer opgenomen worden. Derdehands rook krijg je binnen door het in te ademen,
via aanraking of door het in de mond stoppen van spullen waarop de deeltjes zijn terechtgekomen.
Volgens het Trimbos instituut lopen baby’s en kleine kinderen een groter risico derdehands
rook binnen te krijgen dan volwassenen. Kinderen kruipen namelijk rond, zitten meer
binnen, raken vaker dingen aan en stoppen vaker dingen in hun mond. Zij krijgen derdehands
rook dan onder andere via het huisstof binnen, omdat derdehands rook zich gemakkelijk
hecht aan huisstof. Veel ouders doen erg hun best door niet in het bijzijn van hun
kinderen te roken. Echter, de informatie over derdehands rook laat zien dat alleen
stoppen met roken ervoor zorgt dat kinderen niet worden blootgesteld aan de schadelijke
stoffen in tabaksrook.

Vandaag start de deelcampagne PUUR rookvrij gericht op rokende ouders van jonge kinderen.
Deze campagne zal tot medio juli te zien zijn op on- en offline locaties waar ouders
met jonge kinderen veel komen. Zij worden op een positieve manier aangezet tot het
doen van een stoppoging, want: stoppen met roken kan op ieder moment.

Notitie Effectiviteit Nederlands Tabaksontmoedigingsbeleid

Naar aanleiding van de motie van het lid Maeijer van 28 juni 2021 heb ik het Trimbos-instituut
gevraagd onderzoek te doen naar de effectiviteit van eerder ingevoerde overheidsmaatregelen
die met het Nationaal Preventieakkoord uit 2018 zijn afgesproken en die gericht zijn
op het terugdringen van het aantal jeugdige en volwassen rokers. Het Trimbos-instituut
heeft de effectiviteit van deze maatregelen beschreven in de Notitie Effectiviteit
Nederlands Tabaksontmoedigingsbeleid die u bij deze brief aantreft. Het Trimbos-instituut
concludeert op basis van de onderzochte wetenschappelijke literatuur dat de maatregelen
die door de rijksoverheid in het kader van het Nationaal Preventieakkoord zijn genomen,
direct of indirect bijdragen aan het verlagen van de rookprevalentie onder volwassenen
en jongeren. Dit gebeurt onder andere door het aantal stoppogingen te verhogen, de
stopmotivatie te verhogen, de manier waarop stoppen-met-rokenzorg gegeven wordt te
versterken, de blootstelling aan tweedehandsrook te verminderen of door het bewustzijn
van de schadelijkheid van roken te vergroten. Helaas is in 2021 de daling onder het
aantal rokers gestagneerd.7 Om de doelstellingen uit het Nationaal Preventieakkoord te behalen adviseert het
Trimbos-instituut nieuwe stappen te zetten en effectieve huidige maatregelen zoals
accijnsverhogingen te continueren of te intensiveren.

Rapport Gezondheidseffecten van de 23 smaakstoffen in vloeistoffen voor e-sigaretten

Voor het zomerreces van 2021 heeft uw Kamer de algemene maatregel van bestuur (AMvB)
ter regulering van de smaken van vloeistoffen voor e-sigaretten ontvangen in het kader
van de voorhangprocedure (Kamerstuk 32 011, nr. 85). Deze procedure is afgerond. Om de regelgeving voor e-sigaret tot stand te brengen
zal in een ministeriële regeling een limitatieve lijst van smaakbepalende additieven
worden vastgesteld die nog toegevoegd mogen worden aan de vloeistoffen voor e-sigaretten.
Het uitgangspunt hierbij is dat alleen nog maar vloeistoffen met een tabakssmaak op
de markt komen. Het RIVM heeft eerder een analyse uitgevoerd van de smaakstoffen in
e-liquids, en daarbij onder andere gekeken naar het feit of smaakstoffen vaker in
tabakssmaken worden toegevoegd of in zoete smaken. Op basis van deze analyse heeft
het RIVM een lijst van 23 smaakstoffen voorgesteld. Dit voorstel heeft mijn ambtsvoorganger
in november 2021 met uw Kamer gedeeld.8

In het bijgevoegde rapport heeft het RIVM onderzocht of de 23 smaakstoffen uit het
bovengenoemde voorstel een risico vormen voor de gezondheid bij gebruik in e-sigaretten.
Van 2 van de 23 stoffen heeft het RIVM geconcludeerd dat ze kankerverwekkend kunnen
zijn. Een andere stof kan allergie veroorzaken. Van 3 andere stoffen stelt het RIVM
dat deze gezondheidsrisico’s kunnen veroorzaken bij de hoogste concentraties die in
vloeistoffen in e-sigaretten zijn gevonden. Een andere stof is irriterend en kan daarom
schadelijk zijn voor de longen. Voor de overige 16 stoffen is onvoldoende informatie
om risico’s voor de gezondheid via e-sigaretten te beoordelen. De uitkomsten van dit
rapport zullen worden betrokken bij het opstellen van de ministeriële regeling. Naar
verwachting wordt deze regeling rond de zomer gepubliceerd voor de internetconsultatie.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, M. van Ooijen