Brief regering : Reactie op het verzoek van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor een stand van zaken over de Einstein Telescoop

Nr. 256
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 mei 2022

Hierbij stuur ik u de reactie op het verzoek van de commissie voor Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap van 15 april jl. om een stand van zaken te ontvangen over de Einstein
Telescoop als opvolging van de reactie van vorig jaar op het artikel «Groen licht
voor Einstein Telescoop».1 Ik informeer u graag over de huidige stand van zaken.

De Einstein Telescoop levert een geweldige kans op voor zowel de positionering van
Nederland op het gebied van de internationale wetenschap als het aanjagen van het
Nederlandse verdienvermogen op de middellange en lange termijn. Daarom is in het najaar
van 2021 voor de Einstein Telescoop door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap (OCW), met sterke betrokkenheid van het Ministerie van Economische Zaken
en Klimaat (EZK), een aanvraag ingediend voor de tweede ronde van het Nationaal Groeifonds.
Deelnemende partijen voor het opstellen van de aanvraag waren Nikhef, LIOF, OCW, EZK
en de provincie Limburg. De partijen zijn hierbij ondersteund door adviesbureau Lysias.

De uitslag van deze tweede ronde is op 14 april jl. bekend geworden. Voor de Einstein
Telescoop is voorwaardelijke financiering van € 42 miljoen toegekend om, samen met
België en Duitsland, de kandidatuur voor te bereiden om de Einstein Telescoop naar
de grensregio Zuid-Limburg te halen. Ook is er een reservering van € 870 miljoen gemaakt
voor de Nederlandse bijdrage aan de bouw van de Einstein Telescoop voor als het consortium
van Nederland, België en Duitsland de Einstein Telescoop ook daadwerkelijk binnenhaalt.
Meer informatie over de uitslag met betrekking tot de Einstein Telescoop is te vinden
op de website van het Nationaal Groeifonds.2

Parallel aan de indiening van het project bij het Nationaal Groeifonds zijn er ook
in internationaal verband belangrijke stappen gezet. Zo is er inmiddels een Board
of Governmental Representatives voor de Einstein Telescoop opgezet. In deze board
bereiden de vertegenwoordigers van de in de Einstein Telescoop geïnteresseerde landen3 de benodigde besluiten voor zoals de procedure en criteria voor de selectie van de
locatie waar de Einstein Telescoop gebouwd gaat worden. Deze board onderhoudt daarbij
nauwe contacten met de wetenschappelijke projectleiders. Zodra de procedure en criteria
zijn vastgesteld, kunnen landen aan hun bidbook gaan werken.

Voor de voorbereiding van de gezamenlijke kandidatuur om de Einstein Telescoop in
de Euregio Maas-Rijn/Zuid Limburg te vestigen, is de samenwerking tussen Nederland,
België (waaronder Vlaanderen en Wallonië) en Duitsland goed op gang gekomen. Nu vanuit
Nederland de financiering vanuit het Nationaal Groeifonds bekend is geworden, zal
dit samenwerkingsproces binnen een ambtelijke werkgroep verder geïntensiveerd worden.
Dit moet leiden tot een hecht consortium en goed bidbook. Op dit moment hebben België
en Duitsland nog geen financieel commitment kunnen afgeven. De Nederlandse stap in
het kader van het Nationaal Groeifonds is echter een belangrijke voorwaarde voor hen
om nu eigen afwegingen te kunnen maken en om financiële besluiten te gaan nemen.

In het kader van voorgaande worden ook de gesprekken en samenwerking op politiek niveau
geïntensiveerd. Zo sprak ik op 19 april jl. tijdens de Thalassa Top met mijn Belgische
collega over de stappen die we gezamenlijk moeten zetten om een sterk en aantrekkelijk
bidbook voor te bereiden voor de kandidatuur van de Euregio.4 Ook heeft overleg plaatsgevonden met diverse leden van het kabinet van Noordrijn-Westfalen,
waaronder de minister-president Wüst. Op deze gesprekken met België en Duitsland zal
ik, met mijn collega van EZK, in de komende tijd voortbouwen om zo verder te werken
aan het kunnen neerzetten van een goede kandidatuur om de Einstein Telescoop naar
de Euregio/Zuid-Limburg te halen. Daarnaast zal de Einstein Telescoop ook ter sprake
komen in de kennismakingsgesprekken met de relevante collega-ministers in Europa,
en eventuele andere landen.

Zoals blijkt uit voorgaande zijn we, mede dankzij de positieve uitkomsten van het
Nationaal Groeifonds, in een nieuwe volgende fase terechtgekomen wat betreft de Einstein
Telescoop. Op dit moment wordt de aanpak hiervoor verder uitgewerkt. Ik houd u graag
op de hoogte over de voortgang en streef erna u voor het einde van dit jaar een nieuwe
stand van zaken hierover te sturen.

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
R.H. Dijkgraaf