Brief regering : Opvang ontheemden uit Oekraïne

36 045
Situatie in de Oekraïne

Nr. 2857
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 april 2022

Inleiding

Door de voortdurende oorlog in Oekraïne zijn volgens de Europese Commissie inmiddels
meer dan 7 miljoen mensen ontheemd, waarvan bijna 5 miljoen de Oekraïense grens zijn
overgetrokken naar de EU. Nog steeds worden de meesten van hen opgevangen in de buurlanden.
70% van hen is vrouw en bijna 36% is minderjarig. Ik wil mijn waardering uitspreken
voor de veiligheidsregio’s en gemeenten die nog steeds hard werken om voldoende opvangplekken
te realiseren voor deze groep. Op het moment van schrijven zijn er bijna 41.000 plekken
beschikbaar, waarvan bijna 31.000 zijn bezet. In Nederland zijn op moment van schrijven
ongeveer 41.000 ontheemden uit Oekraïne geregistreerd in de BRP. Daarnaast ben ik
nog steeds de vele particulieren zeer erkentelijk die bijdragen aan de opvang van
ontheemden door hun huis open te stellen. Waarschijnlijk worden op deze wijze nog
enkele duizenden mensen opgevangen.

In deze brief informeer ik uw Kamer over de laatste stand van zaken met betrekking
tot huisvesting, onderwijs en zorg voor de ontheemden uit Oekraïne in Nederland. Daarnaast
informeer ik u over de stand van zaken van de nationale opvangorganisatie die, als
onderdeel van een Nationaal Programma, wordt opgezet om voor de langere termijn opvang
te borgen voor de groep ontheemden uit Oekraïne.

Gezien het brede scala aan onderwerpen schrijf ik deze brief mede namens alle kabinetsleden
van de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb).

Financiële afspraken met gemeenten (correctie)

In de brief van 6 april jl. over de stand van zaken rond de opvang van ontheemden
uit Oekraïne in Nederland (Kamerstukken 19 637 en 36 045, nr. 2854) is per abuis vermeld dat naast gemeenten ook veiligheidsregio’s € 700 per week per
gerealiseerde gemeentelijke opvangplek ontvangen. Veiligheidsregio’s zullen echter
geen € 700 per week per gemeentelijke opvangplek ontvangen. De wijze van vergoeding
voor veiligheidsregio’s voor hun rol in de coördinatie van de opvang en de extra daaraan
verbonden kosten worden in een aparte regeling opgenomen. Enkele gemeenten hebben
binnen hun veiligheidsregio’s deze coördinerende taken op zich genomen. Deze gemeenten
kunnen ook gebruikmaken van de regeling die voor veiligheidsregio’s hiervoor wordt
opgesteld.

Overlast in gemeentelijke opvang

Helaas ontvangt het kabinet de eerste signalen van gemeenten en de veiligheidsregio’s
over overlastgevende ontheemden in gemeentelijke opvanglocaties. Hoewel de groep die
overlast veroorzaakt op dit moment relatief klein is, ondermijnt ze wel het draagvlak
voor de opvang van ontheemden die onze bescherming echt nodig hebben. Het kabinet
neemt deze signalen zeer serieus en werkt samen met gemeenten aan een handelingsperspectief
hoe in situaties van overlast te handelen. Daarbij wordt ook gekeken naar ervaringen
en kennis van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en gemeenten op dit terrein.
Ook wordt reeds bestaand beleid ten aanzien van de aanpak van overlastgevende asielzoekers
meegenomen. Een kanttekening daarbij is dat dit beleid gericht is op de opvang van
asielzoekers op COA-locaties. Het kan daarom niet één op één worden overgenomen voor
de opvang van ontheemden uit Oekraïne. Het kabinet zal uw Kamer spoedig informeren
over het te ontwikkelen handelingsperspectief voor gemeenten.

Particuliere Opvang Oekraïners (POO)

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zijn er vele particuliere initiatieven
gestart ten behoeve van de ondersteuning van ontheemden uit Oekraïne. Particulieren
zamelen geld en goederen in en stellen hun huis open voor ontheemden uit Oekraïne.
Zoals gemeld in de brief van 30 maart jl. opereert het consortium van het Rode Kruis,
Vluchtelingenwerk Nederland, het Leger des Heils en TakeCareBNB onder de naam RefugeeHomeNL.
Zij coördineren en faciliteren de particuliere opvang. Op dit moment zit dit project
in de pilotfase. Dat houdt in dat het consortium actief is in twee gemeenten. Dit
doen zij door het werven, selecteren, screenen en begeleiden van gasthuishoudens en
ontheemden uit Oekraïne. De eerste 56 ontheemden zijn gekoppeld en wonen samen in
22 gasthuishoudens. Er hebben zich meer dan 30.000 potentiële gasthuishouden aangemeld.
Daarvan zijn inmiddels 8.290 gastgezinnen gescreend en geschikt bevonden. Op deze
locaties is plaats voor 22.190 ontheemden. Het koppelen van gasthuishoudens met ontheemden
is een zorgvuldig proces. Het betreffen vaak mensen die een traumatische ervaring
hebben meegemaakt. Daarnaast hebben de ontheemden andere gebruiken en gewoonten waardoor
samenwonen uitdagingen met zich mee kan brengen. Om mismatches en teleurstellingen
bij de gasthuishoudens en ontheemden te voorkomen, wordt er nauwkeurig gekoppeld.
Dit neemt veel tijd in beslag waardoor het opschalen van de pilot minder snel gaat
dan gehoopt. De verwachting is dat er nog lange tijd opvang nodig zal blijven. Het
consortium ondersteunt en houdt contact met de gasthuishoudens. Het consortium is
in overleg met de VNG over de communicatie en de verdere landelijke uitrol. Ten behoeve
van de gasthuishoudens is op 15 april jl. een ge-update versie van de Handreiking
Particuliere Opvang Oekraïners (POO) gepubliceerd op de website van de rijksoverheid.

Naast de particuliere opvang die door RefugeeHomeNL wordt gecoördineerd, zijn er ook
tal van particuliere opvang initiatieven waar het Ministerie van Justitie en Veiligheid
geen zicht op heeft. In samenwerking met de ketenpartners en het maatschappelijk middenveld
zet het Ministerie van Justitie en Veiligheid zich in om deze particulieren te informeren
over alles wat komt kijken bij het opvangen van een ontheemden uit Oekraïne. Verder
zijn de (WhatsApp)hulplijnen van het Rode Kruis ook te bereiken voor gasthuishoudens
en ontheemden die niet via het consortium zijn gehuisvest. Daarnaast worden de Oekraïners
tijdens hun reis – en na aankomst in Nederland, zo goed mogelijk geïnformeerd over
de risico’s van mogelijke uitbuiting. Ontheemden worden erop gewezen zich te registeren
bij de gemeente, zodat ze in beeld zijn en legale arbeid kunnen gaan verrichten. In
de Handreiking POO wordt hier ook aandacht aan besteed.

Registratiecode

Op dit moment wordt een nieuwe verblijfstitelcode voor de ontheemden ontwikkeld, code
46, die gelijk met het starten van het proces van de aanvragen tijdelijke bescherming
bij de IND (medio mei) wordt geïmplementeerd. Deze code geeft aan dat de vreemdeling
een asielaanvraag heeft ingediend en in aanmerking komt voor tijdelijke bescherming,
en dat de vreemdeling gedurende de periode waarin die bescherming vanuit de EU geldt,
arbeid in loondienst mag verrichten. BZK zal de nieuwe code opnemen in de Regeling
BRP.

Van crisisstand naar reguliere structuur

In reactie op het verzoek van het lid Kröger tijdens de regeling van werkzaamheden
van 19 april jl. (Handelingen II 2021/22, nr. 74, Regeling van Werkzaamheden) informeer
ik u graag als volgt. Bij brief van 8 maart jl. werd uw Kamer geïnformeerd dat met
ingang van 9 maart jl. tijdelijk op hoog ambtelijk en politiek-bestuurlijk niveau
wordt zorggedragen voor coördinatie en besluitvorming over het geheel van maatregelen
en voorzieningen in samenwerking met de betrokken publieke en private partners – met
het oog op een samenhangende aanpak (Kamerstukken 19 637 en 36 045, nr. 2829). De structuur voor nationale crisisbesluitvorming, die wordt gecoördineerd vanuit
de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), werd geactiveerd
specifiek ten behoeve van de opvangopgave voor ontheemden uit Oekraïne. Bij de aanpak
van de opvang van ontheemden uit Oekraïne zijn vele disciplines betrokken, zoals onderwijs,
gezondheid, veiligheid en arbeidsmarkt. Dit betreft met name de toegang tot en financiering
van onderwijs, zoals tijdelijke onderwijsvoorzieningen, en gezondheidszorg voor ontheemden
uit Oekraïne alsmede toegang tot de arbeidsmarkt en recht op toeslagen.

Het activeren van de structuur voor crisisbesluitvorming was noodzakelijk voor het
op korte termijn kunnen samenbrengen van alle disciplines en een goede coördinatie
voor samenhangende en tijdige besluitvorming. U kunt bij coördinatie daarmee concreet
denken aan de organisatie en inhoudelijke voorbereiding van overleggen, zowel de afstemming
en voorbereiding van documenten die voorliggen ter vergadering als tijdige verspreiding
van deze stukken, waken voor en vastleggen van tijdige besluitvorming en planning
en het daarvoor samenbrengen van alle betrokken partijen. In het verlengde hiervan
wordt ook de publiekscommunicatie gerealiseerd.

Hiermee is de coördinatie van de communicatie tussen en besluitvorming van alle betrokken
bewindspersonen rond de toestroom van ontheemden uit Oekraïne sindsdien via de Ministeriële
Commissie Crisisbesluitvorming (MCCb) verlopen. De MCCb werd ingesteld bij besluit
van de Minister-President, Minister van Algemene Zaken, van 6 september 2016 houdende
instelling van de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing1. Ook het Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie is operationeel. Iedere bewindspersoon
houdt hierin zijn eigen inhoudelijke rol. De inhoudelijke weging, besluitvorming en
uitvoering blijft hiermee dus altijd bij de inhoudelijke vakminister(s). De Minister
van Justitie en Veiligheid is voorzitter van de MCCb, de Staatssecretaris van Justitie
en Veiligheid is verantwoordelijk voor de migratieketen. Met de inrichting van een
Nationale Opvangorganisatie en een Programma-DG en de benodigde overlegstructuren
zal de coördinatie op korte termijn overgaan in de reguliere besluitvormingsstructuur
van de Ministeriële Commissie Migratie en Samenleving (MCMS) en de daaronder ressorterende
Ambtelijke Commissie Migratie en Samenleving (ACMS). Uiteraard wordt ten behoeve van
een zorgvuldige overgang van deze coördinatie waar nodig en voor een korte termijn
nog ondersteuning geboden aan de nieuw ingerichte opvangorganisatie en programma-DG.
Tot slot kunnen indien de situatie daartoe aanleiding geeft (elementen van) de structuur
voor nationale crisisbesluitvorming op ieder moment weer worden geactiveerd.

Naar aanleiding van de Regeling van Werkzaamheden d.d. 19 april vroeg het lid Omtzigt
om informatie over wie de hulp in Oekraïne binnen het kabinet coördineert. De coördinatie
van hulp vanuit overheidswege gebeurt door het Ministerie van Buitenlandse Zaken,
in nauwe samenwerking met andere departementen en valt buiten de structuur voor de
nationale crisisbesluitvorming die specifiek werd geactiveerd ten behoeve van de opvangopgave
voor ontheemden uit Oekraïne. Het kabinet zal zoals gevraagd door uw Kamer voor het
einde van het meireces de Kamer informeren over de uitvoering van de motie van het
lid Amhaouch c.s. (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1768) over een Europees herstelprogramma gericht op de wederopbouw van Oekraïne en zal
in deze brief ook nader ingaan op deze hulpcoördinatie.

Organisatie van de beschikbaarheid van zorg

In de brief van 17 maart 2022 (Kamerstuk 19 637, nr. 2834) en de brief van 1 april 2022 (Kamerstuk 35 925 XVI, nr. 182) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de wijze waarop de zorg aan Oekraïense ontheemden
is georganiseerd. Ontheemden uit Oekraïne hebben een bijzondere status, waardoor de
toegang tot de gezondheidszorg op een andere manier moet worden georganiseerd. Zij
vallen niet onder de Regeling Medische zorg Asielzoekers en kunnen ook geen zorgverzekering
afsluiten (tenzij de ontheemde gaat werken). Om de beschikbaarheid van medische zorg
en Wlz-verblijfszorg goed te organiseren is besloten dat de Staatssecretaris van JenV
de verantwoordelijkheid draagt voor de organisatie van de beschikbaarheid van zorg,
analoog aan diens verantwoordelijkheid voor de asielzoekers.

Het Ministerie van JenV werkt met ondersteuning van het Ministerie van VWS samen met
de zorgverzekeraars aan de invulling van een uitvoeringscontract, zoals dit ook is
georganiseerd voor asielzoekers. Het uitgangspunt hierbij is het zoveel mogelijk kopiëren
van bestaande systemen, contracten, en de aanspraken, zoals deze ook is opgenomen
in de regeling medische zorg asielzoekers.

In de tussenperiode kan gebruik worden gemaakt van de subsidieregeling medisch noodzakelijke
zorg voor onverzekerden (SOV). Om de administratieve lasten van de SOV te verlichten
is met terugwerkende kracht tot 1 maart het aantal in te vullen gegevens geminimaliseerd
en is de meldplichtperiode van 7 dagen afgeschaft. De melding kan ook later worden
gedaan. De administratieve lasten blijven echter te hoog. Het Ministerie van VWS en
het CAK werken daarom met spoed aan de aansluiting van de SOV op het declaratiesysteem
van zorgaanbieders. Ook zal de meldplicht zo snel mogelijk (met terugwerkende kracht)
worden opgeschort.»

Onderwijs

Stand van zaken

In navolging van het verzoek van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
op 17 maart jl. ontvangt uw Kamer hierbij de stand van zaken van de internationale
schakelklassen (ISK’s). Daarnaast informeren we uw Kamer over de recente ontwikkelingen
rondom het onderwijs aan Oekraïense kinderen in aanvulling op de Kamerbrief over de
stand van zaken van de opvang van ontheemden uit Oekraïne van 6 april jl.2

Het is verschrikkelijk als je je leven achter je moet laten omdat oorlogsgeweld je
eigen thuis te onveilig maakt om er te blijven. Door de oorlog in Oekraïne komen inmiddels
steeds meer mensen uit Oekraïne naar Nederland, waaronder veel kinderen. Het onderwijs
speelt voor hen dan een extra belangrijke rol: leerlingen kunnen zich verder ontwikkelen
en verder leren, een school biedt leerlingen structuur, de leerlingen komen in contact
met leeftijdsgenoten en de school is een veilige plek om naartoe te gaan. Ook de Onderwijsraad
heeft recent het belang van onderwijs aan vluchtelingen bij mij onder de aandacht
gebracht3.

We zien dat gemeenten en scholen, die in tijden van corona ook stevige uitdagingen
het hoofd hebben geboden, opnieuw enorme inspanningen leveren om deze kinderen en
jongeren – samen met leerlingen uit andere landen – onderwijs te bieden. Indien er
voldoende ruimte is, dan verdient het de voorkeur dat Oekraïense kinderen terecht
kunnen in het bestaande nieuwkomersonderwijs. In regio’s waar de bestaande voorzieningen,
ook de opgeschaalde variant, onvoldoende zijn, verkent het Ministerie van OCW het
inzetten van extra, tijdelijke onderwijsvoorzieningen. Dat zal gebeuren met inzet
van de expertise die in het bestaande nieuwkomersonderwijs voorhanden is.

Tijdelijke onderwijsvoorzieningen

Het reguliere nieuwkomersonderwijs is ingericht om onderwijs te bieden aan leerlingen
die uit het buitenland komen. Zo ook gevluchte Oekraïners. De huidige voorzieningen
voor nieuwkomers bestaan uit nieuwkomersklassen en -scholen in het po en internationale
schakelklassen (ISK’s) in het vo. Het Ministerie van OCW voert landelijk regie en
houdt het overzicht. Op lokaal/regionaal niveau is het de taak van de gemeente om
te zorgen voor de realisering van voldoende onderwijsplekken. Schoolbesturen zorgen
voor het realiseren van het onderwijs aan deze leerlingen.

Als de bestaande scholen niet verder kunnen opschalen binnen de bestaande kaders,
zijn wij met schoolbesturen in overleg over het inrichten van tijdelijke onderwijsvoorzieningen
voor kinderen en jongeren uit Oekraïne.

Mooie voorbeelden van initiatieven in het land

Er zijn op verschillende plekken in het land al tijdelijke onderwijslocaties gestart.
Een mooi voorbeeld hiervan is de locatie in Ederveen, die sinds dinsdag 5 april onderwijs
biedt aan circa 100 Oekraïense leerlingen in de leeftijd van het primair onderwijs.
De leerlingen komen hoofdzakelijk van opvanglocatie de Harskamp, van waaruit ook vervoer
wordt georganiseerd. Daarnaast zijn er leerlingen die uit de omgeving van Ederveen
komen, waar zij veelal opgevangen worden door particulieren. Het onderwijs wordt in
de ochtenden voor de helft in het Oekraïens en voor de helft in het Nederlands gegeven.
’s Middags vindt er op de locatie Harskamp een ondersteunend programma plaats met
onder andere sport.

Een ander mooi voorbeeld van een tijdelijke onderwijslocatie is te vinden in Arnhem.
Op deze locatie is gestart met meer dan 100 leerlingen in de leeftijd van het primair
en voortgezet onderwijs. De verwachting is dat dit aantal snel zal groeien. De PO
leerlingen krijgen onderwijs in het Nederlands met ondersteuning van Oekraïners. De
leerlingen in het voortgezet onderwijs krijgen onderwijs in zowel Nederlands als Oekraïens.
Daarnaast krijgen zij wiskunde in het Oekraïens en de vakken leefstijl en maatschappij
in een combinatie van het Nederlands en Oekraïens. Alle leerlingen volgen in de middag
een ondersteunend programma van sport en cultuur.

Handreiking

Om antwoord te geven op veelgestelde vragen en de betrokken partijen bij het inrichten
van onderwijs voor Oekraïense leerlingen is in afstemming met organisaties zoals PO-raad,
VO-raad, LOWAN, de Inspectie van het Onderwijs en de VNG een handreiking opgesteld
door het Ministerie van OCW. In deze handreiking (bijlage 1 en beschikbaar op de website:
www.rijksoverheid.nl/onderwijsvooroekraine) wordt alle informatie gegeven over de mogelijke invulling van het onderwijs, de
inzet van onderwijspersoneel (bevoegdheden), de bekostiging en het toezicht. De handreiking
zal in de komende tijd geactualiseerd worden wanneer er nieuwe informatie bekend is
of nieuwe besluiten zijn genomen.

Spoedwet

Zoals eerder aangegeven heeft het kabinet veel waardering voor scholen en gemeenten
die zich inzetten om in deze buitengewone omstandigheden onderwijs te organiseren
voor alle kinderen en jongeren in ons land. Binnenkort ontvangt u een wetsvoorstel
dat een oplossing biedt voor de situatie dat er in een regio onvoldoende onderwijsplaatsen
beschikbaar zijn ten gevolge van de toestroom van leerlingen uit Oekraïne. Indien
er voldoende ruimte is, dan verdient het de voorkeur dat Oekraïense kinderen terecht
kunnen in het bestaande nieuwkomersonderwijs. In regio’s waar de bestaande voorzieningen,
ook de opgeschaalde variant, onvoldoende zijn, maakt het wetsvoorstel het inzetten
van tijdelijke onderwijsvoorzieningen mogelijk. Dat zal gebeuren met inzet van de
expertise die in het bestaande nieuwkomersonderwijs voorhanden is. Schoolbesturen
die hiertoe overgaan, doen dit in nauwe samenwerking met de gemeente, andere scholen
in de regio. Er is deskundigheid beschikbaar vanuit bestaande nieuwkomersscholen en
vanuit LOWAN. Ook worden in het wetsvoorstel mogelijkheden gecreëerd om onverhoopte
impasses tussen schoolbesturen en gemeenten te doorbreken.

Leerlingenvervoer

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het regelen van leerlingenvervoer. Het leerlingenvervoer
is nodig voor alle leerlingen die niet dicht bij school wonen. Gemeenten zijn nu al
op zoek hoe zij vervoer van opvanglocaties naar schoollocaties kunnen regelen. Deze
locaties liggen niet altijd bij elkaar in de buurt, omdat leerlingen zoveel mogelijk
in het nieuwkomersonderwijs worden opgevangen. Dit vinden wij erg belangrijk omdat
daar de expertise is om leerlingen het beste op te vangen. Gemeenten kunnen dit vervoer
over het algemeen niet uit eigen middelen betalen. Het budget voor leerlingenvervoer
in het gemeentefonds past bij de leerlingen in het speciaal onderwijs. Hiervoor hebben
gemeenten contracten afgesloten met vervoerders die Europees zijn aanbesteed en geraamd
zijn op het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs. Het is dus niet altijd haalbaar
om de Oekraïense leerlingen zomaar mee te nemen in deze contracten. Om die reden stellen
we extra middelen beschikbaar tot aan de zomervakantie. Daarna zal opnieuw worden
bezien of de middelen nodig zijn en hoe deze verdeeld zullen worden.

Ambulante begeleiding

Een aantal van de Oekraïense leerlingen komen nog op reguliere scholen terecht. Dit
gaat dan om enkele leerlingen per school. Deze scholen hebben vaak niet de expertise
om een nieuwkomersleerling les te geven zoals een nieuwkomersschool dat wel heeft.
Daarom wordt ambulante begeleiding voor deze reguliere scholen mogelijk gemaakt vanuit
de nieuwkomersscholen die deze expertise wel hebben. De ambulante begeleiding zal
gelden voor de docenten die op reguliere scholen met Oekraïense leerlingen werken.
Vanuit de nieuwkomersbekostiging kunnen reguliere scholen zorgen voor extra aandacht
voor de nieuwkomersleerlingen, maar de specifieke expertise kunnen zij het beste verkrijgen
via ambulante begeleiding.

Maatwerk bij de nieuwkomersbekostiging

Scholen en de tijdelijke onderwijsvoorzieningen die aan Oekraïense leerlingen en andere
nieuwkomers onderwijs geven, kunnen hiervoor in aanvulling op de reguliere bekostiging
ook al zogenoemde nieuwkomersbekostiging ontvangen. Deze is afhankelijk van het aantal
nieuwkomers op een school. De reguliere nieuwkomersbekostiging wordt 4 keer per jaar
uitgekeerd op basis van 4 peildata.

Aangezien het aantal Oekraïense leerlingen op een school snel kan veranderen, kunnen
scholen vanaf 1 april jl. maandelijks bijhouden (peildatum = eerste dag van de maand)
aan hoeveel nieuwkomers ze lesgeven. De maatwerkbekostiging geldt in ieder geval voor
2022 en wordt opgedeeld in twee tijdvakken. Na afloop van een tijdvak kunnen scholen
een aanvraag doen middels een aanvraagformulier op rijksoverheid.nl. Scholen zijn
hierover reeds geïnformeerd. De bekostiging is daarop aangepast en deze is daarmee
voor de scholen beter op maat bij de huidige situatie.

Overige inzet

Naast een handreiking voor schoolleiders, besturen en gemeenten zet het ministerie
regiocoördinatoren in. De regiocoördinatoren voeren regie op landelijk niveau en bieden
ondersteuning aan scholen en gemeenten. Voor scholen en gemeenten is er een mailadres
en telefoonnummer om met de regiocoördinatoren in contact te komen en al hun vragen
te stellen. Daarnaast halen zij informatie op hoe het onderwijs in het land wordt
georganiseerd. Om hen daarin te ondersteunen starten wij binnenkort ook een peiling
waarin een aantal vragen hierover worden gesteld. Daarnaast is een extra financiële
ondersteuning aan LOWAN verstrekt. LOWAN is het inhoudelijke expertisecentrum voor
onderwijs aan nieuwkomers. Scholen kunnen direct contact met hen opnemen over de inhoudelijke
invulling van het onderwijs. Zoals eerder aan uw Kamer gemeld in de Kamerbrief4 van 6 april jl., is de ondersteuning aan LOWAN uitgebreid.

Budgettaire tabel

In onderstaande budgettaire tabel zijn enkel maatregelen opgenomen waar reeds door
het kabinet toe besloten is, inclusief een raming van het budgettaire beslag. Er zijn
andere maatregelen in voorbereiding dan wel besluitvorming.

Maatregel

Budgettair beslag (mln. euro’s)

Departement

Gemeentelijke en particuliere opvang (GOO en POO)

887

JenV

Gereedmaken Rijksvastgoed voor opvang

64

JenV

Uitvoeringskosten Rijksvastgoedbedrijf opvang

1,2

BZK

Verkenning tijdelijke uitvoeringsorganisatie

2

BZK

Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden

23

VWS

Tolken

1,6

JenV

Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS)

1,8

VWS

Zorgkosten medische evacuees

24

VWS

Transportkosten medische evacuees

8

VWS

Extra ondersteuning LOWAN en uitvoering

0,6

OCW

Tijdelijke compensatie Oekraïense studenten

2,5

OCW

Nieuwkomersonderwijs

79,3

OCW

Ambulante begeleiding

3

OCW

Leerlingenvervoer

9,2

OCW

Toelichting Gemeentelijke en particuliere opvang

Deze maatregel betreft de compensatie voor gemeenten voor de realisatie van noodopvangplekken
en verstrekkingen aan ontheemden. Dit bedrag is geraamd voor zes maanden, gezien de
regeling voorzien wordt voor drie maanden met eventueel verlenging met drie maanden
en uitgaande van 50.000 ontheemden. Voor de periode erna wordt een nieuwe regeling
uitgewerkt. Met deze middelen betalen gemeenten ook de huur voor het Rijksvastgoed
uit (zie post hieronder). Gemeenten mogen opvanglocaties tot 12 maanden vastleggen,
de kostenraming hiervoor wordt meegenomen bij de uitwerking van bovenstaande regeling.

Toelichting gereedmaken Rijksvastgoed voor opvang

Het Rijksvastgoedbedrijf (RvB) zal in overleg met gemeenten bestaand Rijksvastgoed
beschikbaar stellen voor de tijdelijke noodopvang van ontheemden uit Oekraïne. Om
hen een waardig onderkomen en noodzakelijke voorzieningen te bieden, moeten aanpassingen
worden gedaan aan de gebouwen.

Uitvoeringskosten Rijksvastgoedbedrijf opvang

Om de extra werkzaamheden van het RVB mogelijk te maken zijn middelen nodig t.b.v.
projectleiding en juridische/contractuele werkzaamheden.

Verkenning tijdelijke uitvoeringsorganisatie

Dit betreft een verkenning naar een tijdelijke uitvoeringsorganisatie die kan ondersteunen
in het realiseren van tijdige en goede huisvesting voor ontheemden. De bijbehorende
kosten worden gedekt binnen de begroting van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
De uitkomsten van deze verkenning worden politiek gewogen alvorens verdergaande stappen
richting vormgeving van de tijdelijke organisatie worden ondernomen.

Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden (SOV)

Ontheemden uit Oekraïne die naar Nederland komen zijn momenteel onverzekerd voor medisch
noodzakelijke zorg. Voor onverzekerden bestaat de SOV-regeling, op basis waarvan aanbieders
gecompenseerd worden voor medisch noodzakelijke zorg die zij aan hen verlenen. Het
kabinet heeft besloten de uitgaven in de SOV voor ontheemden uit Oekraïne generaal
te compenseren t/m het tweede kwartaal van 2022 en raamt het budgettaire beslag hiervan
op 23 miljoen euro.

Tolken

De wet verplicht zorgverleners om begrijpelijk te communiceren met patiënten. Dat
betekent dat bij een taalbarrière een professionele talentolk moet worden ingezet.
Omdat de ontheemden uit Oekraïne niet onder het COA vallen, waar talentolken voor
asielzoekers beschikbaar worden gesteld, wordt gebruikt gemaakt van het inkoopcontract
van JenV om 1,6 miljoen euro hiervoor beschikbaar te stellen.

Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS)

De Europese Commissie heeft haar lidstaten gevraagd te inventariseren hoeveel capaciteit
er in de lidstaat beschikbaar is om medische evacuaties van Oekraïense patiënten uit
EU-buurlanden uit te voeren en de betreffende patiënten op te vangen en zorg en ondersteuning
te bieden. De coördinatie en organisatie hiervan wordt aan Nederlandse zijde uitgevoerd
door het LCPS, onderdeel van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ). Het gaat om
een bedrag van 1,8 miljoen euro voor 6 maanden.

Zorgkosten medisch evacuees

Nederland kan in het tweede kwartaal 2022 maximaal 30 patiënten per dag opvangen en
raamt het budgettaire beslag van de zorgkosten voor medische evacuees op 24 miljoen
euro. De zorgkosten voor de medische evacuees worden vergoed via de SOV-regeling.

Transport medische evacuees

Voor de evacuatie van Oekraïense patiënten uit EU-buurlanden wordt gebruik gemaakt
van een Europees matchingsysteem. Na acceptatie door het ontvangende land, wordt het
transport vervolgens geregeld door het land waar de patiënt zich bevindt voor overplaatsing.
Binnen de EU is afgesproken dat de kosten van transport voor het ontvangende land
zijn. Hiervoor is een bedrag van 8 miljoen euro geraamd.

Extra ondersteuning LOWAN en uitvoering

Via LOWAN (de door OCW gesubsidieerde ondersteuningsorganisatie voor het nieuwkomersonderwijs)
worden scholen ondersteund om kinderen uit Oekraïne zo snel mogelijk les te kunnen
geven. Het ministerie verhoogt de subsidie aan LOWAN-po (via de PO-Raad) en LOWAN-vo
voor extra fte ondersteuning.

Tijdelijke compensatie Oekraïense studenten

Dit betreft een compensatie voor zittende Oekraïense studenten in het studiejaar 2021
– 2022 in het ho en mbo. Deze compensatie loopt via instellingen en bedraagt maximaal
1.000 euro (betreft de kosten voor leefgeld en studie, bedrag conform Nibudnorm) per
student per maand voor in beginsel drie maanden (maart – mei). Dit wordt via een subsidieregeling
aan instellingen uitgekeerd.

Toelichting Nieuwkomersonderwijs

Nieuwkomers uit Oekraïne in zowel het primair als het voortgezet onderwijs komen in
aanmerking voor de nieuwkomersbekostiging (po circa 11.000 euro per jaar, vo circa
12.300 euro per jaar). Op basis van beschikbare cijfers dient naar verwachting voor
18.000 nieuwkomers met leerplichtige leeftijd nieuwkomersonderwijs georganiseerd te
worden. Dit budgettaire beslag geldt voor de periode van 1 maart 2022 tot 16 juli
2022 (einde schooljaar).

Toelichting Ambulante begeleiding

Een aantal van de Oekraïense leerlingen komen nog op reguliere scholen terecht. Deze
scholen hebben vaak niet de expertise om een nieuwkomersleerling les te geven zoals
een nieuwkomersschool dat wel heeft. Ambulante begeleiding vanuit de nieuwkomersscholen
voor deze reguliere scholen zorgt ervoor dat ook reguliere scholen expertise tot hun
beschikking hebben. Het gaat hierbij om 2 fte voor 15 van de 25 veiligheidsregio’s.
De middelen worden in overleg met de PO en VO raad ingezet en zijn beschikbaar voor
een jaar.

Toelichting Leerlingenvervoer

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het inrichten van leerlingenvervoer. Nieuwkomersonderwijs
wordt zo veel als mogelijk centraal georganiseerd, waardoor de afstand tussen opvanglocaties
en de onderwijsinstellingen kan toenemen. Daarom worden gemeenten gesteund in het
organiseren van leerlingenvervoer voor nieuwkomersonderwijs. Dit betreft een eenmalige
decentrale uitkering voor de periode 1 maart 2022 – 16 juli 2022 (exclusief schoolvakanties).

Budgettaire verwerking

Uw Kamer ontvangt hiertoe een Incidentele Suppletoire Begroting (ISB) van de betreffende
departementen.

Conclusie

Tot slot wil ik benoemen dat de ontwikkelingen op het gebied van migratie en aangrenzende
werkvelden zich ten gevolge van de oorlog in Oekraïne razendsnel opvolgen, zowel op
nationaal, Europees als internationaal niveau. Dat heeft tot gevolg dat het beeld
zeer snel verandert en het kabinet zich daar continu op dient aan te passen. Ik span
mij, samen met mijn collega’s, in om uw Kamer tijdig en adequaat te informeren.

Actieve openbaarmaking stukken

In het kader van actieve openbaarmaking maakt het kabinet de stukken die ten grondslag
liggen aan de in deze brief beschreven besluitvorming openbaar. De stukken worden
op de website5 van de rijksoverheid gedeeld voor zover daar geen zwaarwegende belangen6 in de weg staan en zijn op korte termijn raadpleegbaar.

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
E. van der Burg

Bijlage 1. Nieuwkomers op ISK’s

Algemene cijfers

• Medio april zijn er circa 40.000 Oekraïense ontheemden in Nederland. Zo’n 36% daarvan
is minderjarig. Dit komt neer op zo’n 11.000 tot 12.000 leerlingen (4–18). Dit waren
er eind maart nog zo’n 4.000 tot 5.000. Deze cijfers zijn afkomstig van het dagelijks
beeld, vanuit het crisisteam J&V, de schatting van het aantal leerlingen komt van
OCW.

• Er zijn ruim 7.300 Oekraïense leerlingen op scholen ingeschreven (peiling van 11 april),
zo’n 4.600 in het PO en 2.700 in het VO. Deze cijfers zijn afkomstig uit het Register
Onderwijsdeelnemers van DUO.

• Het verschil tussen het geschatte aantal leerlingen en het aantal ingeschreven leerlingen
kan een aantal redenen hebben. Zo is er onder andere een korte periode tussen aanmelden
en inschrijven, alleen de inschrijvingen komen in het Register Onderwijsdeelnemers
terecht, hierdoor kan een verschil ontstaan tussen het aantal leerlingen in Nederland,
en het aantal ingeschreven leerlingen.

• Er zijn naar verwachting 386 scholen in het PO die nieuwkomersonderwijs verzorgen,
en 118 scholen in het VO met een Internationale Schakelklas7.

Informatie over ISK’s

• Nieuwkomer ben je in het voortgezet onderwijs als je vreemdeling bent (zoals bedoeld
in de vreemdelingenwet) en minder dan 2 jaar in Nederland.

• In 2021 waren er gemiddeld zo’n 8.300 nieuwkomers in het voortgezet onderwijs.

• Een lichte stijging was te zien in het peilmoment van 1 oktober 2021, wat zich met
een forse stijging heeft uitgebouwd naar 9.074 nieuwkomers per peilmoment van 1 januari
2022.

• De toenemende aantallen Oekraïense ontheemden zorgt voor een verdere verwachte toename
van nieuwkomers.