Brief regering : Opzet evaluatie gemeenteraadsverkiezingen 2022

Nr. 48
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 april 2022

Op 14, 15 en 16 maart jl. konden kiezers hun stem uitbrengen bij de gemeenteraadsverkiezingen
in 334 gemeenten. Dat dit mogelijk was is te danken aan de grote inzet van de duizenden
vrijwilligers en de gemeenten. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
(BZK) evalueert deze gemeenteraadsverkiezingen. In de evaluatieonderzoeken zal zowel
aandacht zijn voor de organisatie van de gemeenteraadsverkiezingen als de opkomst
daarvan. Met deze brief informeer ik u over de opzet hiervan.

1. Evaluatie van de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen

Met 50,9% was de opkomst tijdens de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen historisch
laag. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 was 55%. Het is van belang
om meer inzicht te krijgen in de redenen van de lage opkomst. Daarom heb ik gezegd
onderzoek te willen doen naar de opkomst en de redenen waarom kiezers niet zijn gaan
stemmen. Ook hebben verschillende gemeenten aangekondigd zelf onderzoek te willen
doen naar de opkomst bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen.

Het onderzoek dat ik heb toegezegd wil ik doen als aanvulling op en ter verdieping
van het al lopende Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). In dit onderzoek wordt onder andere
ingegaan op de redenen waarom kiezers wel of niet zijn gaan stemmen, de motieven voor
hun keuzes en hun verbondenheid met hun gemeente. Het LKO wordt uitgevoerd door de
Stichting Kiezersonderzoek Nederland (SKON)1. Aanvullend op het LKO wordt meer kwalitatief onderzoek gedaan naar de redenen om
niet te gaan stemmen onder verschillende groepen stemmers. Na het zomerreces informeer
ik uw Kamer over de onderzoeksresultaten.

2. De evaluatie van het verkiezingsproces

Het verloop van het verkiezingsproces wordt na iedere verkiezing geëvalueerd. De uitkomsten
van de evaluatie over het verkiezingsproces bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen
worden naar verwachting in de tweede helft van juni met de Tweede Kamer gedeeld. De
evaluatie van de gemeenteraadsverkiezingen wordt ondersteund door onder meer de volgende
onderzoeken:

– Via een online vragenlijst worden de ervaringen van kiezers tijdens het stemmen verzameld.
Daarbij wordt tevens ingegaan op de keuze om wel of niet te gaan stemmen. En indien
men gestemd heeft, waarom men op maandag, dinsdag of woensdag heeft gestemd.

– Aan de hand van de processen-verbaal van gemeenten wordt onderzoek gedaan naar de
opkomst per verkiezingsdag en het gebruik van volmachten.

– In focusgroepen worden de ervaringen in beeld gebracht van stembureauleden en stembureauvoorzitters
tijdens hun werkzaamheden bij deze verkiezingen. In deze focusgroepen wordt ook ingegaan
op de informatie en instructies die stembureauleden en stembureauvoorzitters voorafgaand
aan hun werkzaamheden ontvingen.

– Met een online vragenlijst wordt gemeenten gevraagd inzicht te geven in de organisatie
van de verkiezing en hun ervaringen met de ondersteuning vanuit het Ministerie van
BZK.

– Steekproefsgewijs is in een aantal gemeenten de toegankelijkheid van stemlokalen onderzocht.

– Op basis van data-analyse wordt onderzoek gedaan naar aantallen en typen stemlokalen.

– Onderzocht wordt of de financiële compensatie die gemeenten ontvingen ten behoeve
van corona-maatregelen bij deze gemeenteraadsverkiezing toereikend was.

– Het experiment centrale stemopneming waaraan 34 gemeenten deelnamen wordt geëvalueerd.

Ook bij deze verkiezingen waren internationale waarnemersmissies aanwezig. Het ging
hierbij om waarnemers van het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad
van Europa en van Democracy Volunteers. Indien deze tijdig zijn ontvangen worden de
rapporten van de waarnemersmissies bij de evaluatiebrief in juni verzonden aan de
Tweede Kamer, evenals andere rapportages die relevant zijn voor de evaluatie van de
gemeenteraadsverkiezingen.

Bij deze evaluatiebrief zal ik tevens uw Kamer informeren over de stand van zaken
rond de (lopende) wetsvoorstellen en beleidsvoornemens inzake onderhoud en vernieuwing
van het verkiezingsproces.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
H.G.J. Bruins Slot