Brief regering : Nationaal Isolatieprogramma

Nr. 787 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 4 april 2022

Met deze brief bied ik u namens het kabinet het Nationaal Isolatieprogramma (NIP)
aan1. Het programma bestaat uit vier actielijnen. Het doel is dat in 2030 2,5 miljoen
woningen zijn geïsoleerd. Het Rijk stelt daarvoor vier miljard euro beschikbaar. Onderstaand
worden de hoofdlijnen geschetst.

Urgentie voor energie besparen en isoleren groter dan ooit

Meer dan ooit tevoren zijn mensen bezorgd over de hoogte van hun energierekening.
De energieprijzen zijn al maanden aanhoudend hoog. Dat raakt mensen hard in de portemonnee.
Sinds de oorlog in Oekraïne neemt de onzekerheid over toekomstige prijsstijgingen
nog verder toe. Het is essentieel de vraag naar energie terug te dringen. Zo worden
we minder afhankelijk van aardgas uit Rusland en besparen we op de energierekening.
Van de circa 40 miljard m3 aardgas die we per jaar in Nederland verbruiken, wordt circa 30 procent gebruikt
om woningen en gebouwen te verwarmen, te voorzien van warm water, en om te kunnen
koken. Goed isoleren van woningen kan dit gebruik terugdringen, draagt bij aan de
betaalbaarheid van de energierekening, het halen van de klimaatdoelen en is een noodzakelijke
voorbereiding op de overstap naar een aardgasvrij alternatief. Circa 20 procent van
alle woningen heeft nog een energielabel E, F of G. Juist in deze woningen met de
slechtste energieprestatie is goed isoleren noodzakelijk.

Sneller, slimmer en socialer isoleren

Daarom gaan we sneller, slimmer en socialer isoleren via het Nationaal Isolatieprogramma,
een langjarige, programmatische aanpak van slecht geïsoleerde huur- en koopwoningen.
Deze aanpak is vormgegeven in lijn met het «Manifest nationaal isolatieprogramma».
We streven ernaar dat alle betrokken partijen, waaronder woningeigenaren, VvE’s, verhuurders,
huurders, Rijk, gemeenten, ngo’s en marktpartijen, in nauwe samenwerking in 2030 alle
slecht geïsoleerde woningen hebben verbeterd. Een landelijk programmaorganisatie ondersteunt
deze aanpak.

Doel is om 2,5 miljoen woningen te isoleren tot en met 2030

Het doel van het Nationaal Isolatieprogramma is om 2,5 miljoen woningen te isoleren
met de nadruk op de slecht geïsoleerde woningen2 (label E, F en G) waarbij één of meerdere stappen worden gezet richting de standaard
voor woningisolatie3. Daarbij dient het programma ook als ondersteuning van mensen bij het nemen van energiebesparende
maatregelen en het verlagen van de energierekening. Dit kan ook bijdragen aan het
voorkomen van energiearmoede bij mensen met relatief lage inkomens. Mijn ambitie is
dat met deze aanpak bewoners en VvE’s weten wat ze kunnen verbeteren aan hun woning
en dat zij daarbij zoveel mogelijk worden ontzorgd. Dit kan bijvoorbeeld straat voor
straat, buurt voor buurt, maar ook andere vormen – bijvoorbeeld gericht op gelijksoortige
woningen of per complex – zijn als onderdeel van de lokale aanpak van gemeenten denkbaar.
Gemeenten kunnen in deze lokale aanpak voor bewoners bijvoorbeeld een korting, voucher
of tegoedbon beschikbaar stellen in aanvulling op de landelijk beschikbare subsidies.
Daarnaast wordt ook een aantrekkelijk aanbod gedaan voor eigenaar-bewoners om zelf
– al dan niet als onderdeel van een bewonersinitiatief – actie te ondernemen voor
verdere verduurzaming en energiebesparing. Bijvoorbeeld met een subsidie van 30 procent
voor isolatiemaatregelen zoals vloer-, dak-, spouw- en gevelisolatie en voor het vervangen
van enkelglas door dubbelglas (HR++ glas) of triple glas. Hiermee ontstaat voor veel
mensen een aantrekkelijk aanbod om hun woning te isoleren en verder te verduurzamen.
Daarbij zullen zij de kosten die zij maken vaak snel terugverdienen, zeker met de
huidige energieprijzen.

Ongeveer 4 miljard aan rijksbijdrage beschikbaar

De basis voor deze aanpak is gelegd met de transitievisies warmte die gemeenten hebben
opgesteld, de prestatieafspraken die met Aedes zijn gemaakt over de uitfasering van
alle slechte energielabels4 en de inzet van gemeenten om energiearmoede te bestrijden. Hiervoor is recent, in
het kader van de compenserende maatregelen voor hoge energieprijzen, 150 miljoen euro
naar voren gehaald.5

We bouwen hierop voort met de middelen die vanuit Prinsjesdagbesluitvorming 2021 en
het Coalitieakkoord (Kamerstuk 35 788, nr. 77) beschikbaar komen voor het Nationaal Isolatieprogramma en de middelen die voor de
regeling Investeringssubsidie voor duurzame energie en energiebesparing (ISDE) beschikbaar
zijn. In totaal is daarmee ongeveer 4 miljard euro aan Rijksbijdrage beschikbaar tot
en met 2030. Aanvullend hierop wordt met de afschaffing van de verhuurderheffing extra
investeringsruimte voor corporaties vrijgemaakt.

In het Nationaal Isolatieprogramma zijn er 4 actielijnen:

Actielijn 1: Lokale aanpak isoleren 750.000 koopwoningen samen met gemeenten

Mijn ambitie is om met deze actielijn ongeveer 750.000 koopwoningen te isoleren via
een lokale aanpak samen met gemeenten. Gemeenten kunnen hiervoor meerjarige plannen
indienen, die aansluiten bij de transitievisies warmte en bewonersinitiatieven en
zich zoveel als mogelijk richten op het verbeteren van woningen met de slechtste labels.
Veel gemeenten zetten in de transitievisie warmte immers ook in op isolatie. De concrete
rol die gemeenten hierin kunnen spelen en welke bijdrage zij kunnen leveren aan deze
ambitie, werk ik de komende tijd verder uit met de Vereniging Nederlandse Gemeenten
(VNG). Voor de wijkgerichte aanpak en de transitievisies warmte blijft de ambitie
om 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen te verduurzamen tot en met 20306. De wijkgerichte aanpak en deze inzet op het isoleren van woningen met label E, F
en G via deze lokale aanpak, worden zo ingericht dat ze elkaar onderling zoveel mogelijk
versterken.

Actielijn 2: Isoleren van 1 miljoen huurwoningen door verhuurders

Het doel van deze actielijn is het isoleren van een miljoen huurwoningen naar de isolatiestandaard,
zowel in het sociale als het particuliere segment. In het Coalitieakkoord is afgesproken
dat met normering en positieve prikkels wordt gestimuleerd om slecht geïsoleerde huurwoningen
te verduurzamen. Dit moet ertoe leiden dat 700.000 sociale huurwoningen en 300.000
private huurwoningen naar het niveau van de standaard geïsoleerd worden. Er zijn naar
aanleiding van de motie van het lid Hermans7 afspraken gemaakt met Aedes over het goed isoleren van sociale huurwoningen met een
slechte energieprestatie. Deze afspraken zijn erop gericht dat energielabels E, F
en G, voor woningen van woningcorporaties eind 2028 nagenoeg niet meer voorkomen.
Dat betreft ongeveer 250.000 huurwoningen.8 De ambitie om 1 miljoen huurwoningen naar de isolatiestandaard te brengen, ligt dus
fors hoger. Deze ambitie beslaat de hele huursector en sluit aan bij de afspraken
uit het Coalitieakkoord. Over de corporatiewoningen maakt het Rijk met Aedes afspraken
naar aanleiding van de afschaffing van de verhuurderheffing in het Coalitieakkoord.
Kleine particuliere verhuurders met gereguleerde huurwoningen worden gestimuleerd
te verduurzamen via de Subsidieregeling Verduurzaming en Onderhoud Huurwoningen (SVOH).
Via normering zal worden geborgd dat alle slecht geïsoleerde woningen, zowel in het
sociale als het particuliere segment, in 2030 zijn verbeterd. De uitwerking van de
wijze van normering, die zowel sociale als particuliere verhuurders zal betreffen,
zal onderdeel uitmaken van het programma verduurzaming gebouwde omgeving dat ik eind
mei of begin juni zal presenteren. Daarnaast werk ik aan de aanpassing van de regelgeving
die betrekking heeft op het initiatiefrecht en het instemmingsrecht.

Actielijn 3: Versneld isoleren van 750.000 koopwoningen op eigen initiatief

Het streven van deze actielijn is het versnellen van de isolatie van ongeveer 750.000
koopwoningen op eigen initiatief en via collectieve inkoopinitiatieven. Dat stimuleren
we met aantrekkelijke, laagdrempelige, breed toegankelijke financiering en subsidie
en met de landelijke isolatiecampagne en het platform «Verbeter je huis». Om langdurige
zekerheid te waarborgen, wordt het beschikbare budget voor basissubsidies voor het
isoleren van koopwoningen voortgezet en geleidelijk verhoogd richting 2030. Bovendien
zijn de subsidiebedragen per 1 januari 2022 verhoogd naar 30 procent. Dit geldt bij
het nemen van twee of meer isolatiemaatregelen. Om te zorgen dat meer woningeigenaren
en VvE’s gebruik kunnen maken van de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing
(ISDE) en de Subsidie Energiebesparing Eigen Huis (SEEH), is het vanaf 1 januari 2023
ook mogelijk om subsidie voor enkelvoudige isolatiemaatregelen aan te vragen.

Actielijn 4: Samen energie besparen met laagdrempelige maatregelen

Deze actielijn richt zich op het besparen van energie en daarmee het verminderen van
energiearmoede bij mensen met een hoge energierekening en/of mensen die een woning
met een slechte energieprestatie hebben. Kwetsbare mensen met een relatief laag inkomen
worden op deze manier ook weerbaarder tegen hoge energieprijzen. Voor de meest kwetsbare
groepen continueren we de gemeentelijke aanpak die is gericht op het voorkomen van
energiearmoede en ondersteuning van kwetsbare mensen in koop- en huurwoningen. Omdat
energie besparen voor iedereen van belang is zal de communicatie zich ook breder richten.

Natuurinclusief, duurzaam en circulair isoleren met aandacht voor hittestress

Bij isolatiewerkzaamheden moet op grond van de Wet natuurbescherming, rekening worden
gehouden met de aanwezigheid van beschermde soorten die in woningen en gebouwen nestelen
en verblijven. Een natuurinclusieve aanpak gericht op soortenbescherming is daarom
randvoorwaardelijk voor het Nationaal Isolatieprogramma. Dit wordt samen met het Ministerie
van LNV ontwikkeld. Ook wordt bezien hoe bij isolatie het gebruik van materialen met
een lage milieudruk, – zoals natuurlijke materialen – kan worden bevorderd, onder
andere als onderdeel van de subsidieregelingen. Door klimaatverandering en het toenemende
isoleren van woningen, neemt oververhitting van woningen toe en daarmee de behoefte
aan actieve koeling. De mogelijkheid voor een subsidieregeling voor zonwerende maatregelen
ter voorkoming van overmatige opwarming en milieuonvriendelijke koeling, wordt onderzocht.
De inzet op natuurinclusief, duurzaam en circulair isoleren met aandacht voor hittestress
is ondersteunend aan de vier actielijnen.

Brede maatschappelijke coalitie en campagnes

Rijk, gemeenten, woningcorporaties, verhuurders en woningeigenaren kunnen dit niet
alleen. Het verduurzamen van de gebouwde omgeving en de versnelling van energiebesparing
op de korte termijn gaan we daarom ondersteunen met een campagne en een brede maatschappelijke
coalitie. Iedereen die hieraan een actieve bijdrage kan leveren, kan zich aansluiten.

Onder andere de NVDE, Urgenda, Vereniging Eigen Huis, de Woonbond, Milieu Centraal,
Consumentenbond, Klimaatverbond, Natuur & Milieu, Natuur en Milieufederaties, Platform
Duurzame Huisvesting, Aedes, Energie Samen, Klimaatstichting HIER, Bouwend Nederland,
Techniek NL, Onderhoud.nl, Ingenieurs NL, Netbeheer Nederland, LSA Bewoners, Buurkracht,
Doe het zelf, doe het duurzaam, de Nederlandse verwarmingsindustrie (NVI), Stroomversnelling
en het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) hebben zich al aangesloten.

Deze verduurzamingscoalitie gaat kennis delen, communicatie intensiveren, activiteiten
versnellen, opschalen en beter met elkaar verbinden. De gezamenlijke campagne van
EZK en BZK «Zet de knop om» is vandaag gestart met een structurele verlaging van het
energiegebruik in Rijkskantoren. Er zal in de winter minder verwarmd worden en in
de zomer minder gekoeld. We doen met deze kortlopende campagne ook een appèl op bedrijven
en bewoners om de knop om te zetten en snel energie te besparen. Daaropvolgend starten
we weer met de isolatiecampagne om woningeigenaren op te roepen zich voor te bereiden
op de volgende winter met betere isolatie.

Snelle en voortvarende start Nationaal isolatieprogramma

Het begin van het opschalen van het Nationaal Isolatieprogramma wordt gevormd door
de extra middelen die zijn vrijgemaakt om kwetsbare huishoudens (in huur- en koopwoningen)
te ondersteunen.9 Onder alle gemeenten is een bijdrage van 150 miljoen euro verdeeld om kwetsbare mensen
op korte termijn te ondersteunen bij het nemen van energiebesparende maatregelen om
zo hun energierekening te verlagen. Het programma loopt goed. Maar gelet op de huidige
situatie van de energiemarkt, zullen de uitgekeerde middelen op korte termijn niet
voldoende zijn om alle mensen die dat nodig hebben verder te ondersteunen. Het kabinet
heeft daarom besloten om bovenop de middelen die begin 2022 zijn uitgekeerd aan gemeenten,
middelen die in het Coalitieakkoord zijn gereserveerd voor energiebesparing, sneller
in te zetten. Dit betekent dat er dit jaar nog eens 150 miljoen euro versneld wordt
ingezet via gemeenten voor het ondersteunen van mensen bij het nemen van energiebesparende
maatregelen en verdergaande isolatie. Deze maatregel is de opstap naar een meer fundamentele
en structurele aanpak en grootschalige isolatie via het Nationaal Isolatieprogramma.

Moties

De motie van het lid Van der Plas10 verzoekt de regering het instrument van een isolatietegoedbon (een voucher) open
te stellen voor de doe-het-zelver. Daarmee kunnen mensen kosten kunnen besparen bij
het zelf isoleren van hun huis en kunnen schaarse professionals vooral worden ingezet
voor complexe werkzaamheden.

Mede gelet op de beperkte uitvoeringscapaciteit in de markt ben ik van plan om ook
doe-het-zelvers toegang te geven tot het aanvragen van subsidie. Om zo invulling te
geven aan de motie van het lid Van der Plas en het isoleren van woningen door doe-het-zelvers
te stimuleren. Op welke wijze dit kan waarbij zowel fraudegevoeligheid als ondeskundige
uitvoering van het werk kan worden voorkomen, zal ik nader onderzoeken.

Wat betreft de aangenomen motie van het lid Van Haga11 c.s. over het wegnemen van obstakels voor het isoleren van monumenten, merk ik op
dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) onderzoekt wat er aan informatie
beschikbaar is om eigenaren te helpen bij het isoleren van monumenten. Daarbij zal
de RCE ook kijken hoe een landelijke richtlijn hiervoor behulpzaam kan zijn. De uitkomsten
van dit onderzoek zal ik gebruiken bij de concrete uitwerking van hoe monumenten in
het Nationaal Isolatieprogramma opgenomen moeten worden.

Met deze brief en het bijgevoegde document geef ik daarnaast invulling aan de motie
van het lid Grinwis c.s.12, de motie van het lid Koerhuis13 en de motie Van Esch14, reageer ik op de punten die het lid Grinwis heeft aangekaart in de Kamervragen15 en geef ik invulling aan de toezegging van 8 november 202116.

Vervolg

Eind mei of begin juni zal uw Kamer de uitwerking van het gehele programma Versnelling
verduurzaming gebouwde omgeving ontvangen, waarin per programmalijn zal worden beschreven
hoe we via een combinatie van stimuleren, ondersteunen, normeren en beprijzen komen
tot het doel.

Graag ga ik met uw Kamer in gesprek om zo het Nationaal Isolatieprogramma binnen de
budgettaire kaders van het Coalitieakkoord samen (verder) vorm te geven.

De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, H.M. de Jonge