Brief regering : Besluit vervolg vuurtoren Kijkduin

Nr. 76
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 31 januari 2022

Op 9 december jl. is uw Kamer geïnformeerd (Kamerstuk 35 925 XII, nr. 72) over de zorgelijke situatie van de monumentale vuurtoren Kijkduin, beter bekend
als de Lange Jaap, en de vervolgstappen die worden gezet in een uiterste poging de
vuurtoren te behouden. In september/oktober 2021 bleek uit inspectie en aanvullend
onderzoek dat niet langer voor de constructieve veiligheid van de toren kon worden
ingestaan en is er een gebiedsverbod ingesteld.

Uit de reacties die mijn ministerie sindsdien heeft ontvangen en nog steeds ontvangt,
blijkt hoeveel waarde gehecht wordt aan deze beeldbepalende vuurtoren voor Den Helder
en wijde omgeving. Een vuurtoren waarvan de toekomst zeer onzeker is geworden gelet
op de staat waarin deze vuurtoren, in beheer bij Rijkswaterstaat, terecht is gekomen.
Ik betreur ten zeerste dat het zover is gekomen. Dit had niet mogen gebeuren. Binnen
de beperkingen die gelden rondom en in de vuurtoren, zal ik mij tot het uiterste inspannen
om de toren te behouden. Met deze brief informeer ik u over de stappen die ik hiervoor
zet.

Allereerst informeer ik u over de resultaten van het aanvullende onderzoek van hoogleraar
Maljaars en technisch uitvoeringsdeskundige Spelt (hierna samen TNO), in samenspraak
met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) en Rijkswaterstaat. Dit onderzoek
ligt ten grondslag aan de komende vervolgstappen. Tevens wordt u geïnformeerd over
het behoud van de functionaliteit van de radarsystemen in vuurtoren en het onderzoek
naar de staat van de andere monumentale vuurtorens van Rijkswaterstaat1. Separaat ontvangt u de beantwoording van de vragen van het lid De Groot (D66) (Aanhangsel
Handelingen II 2021/22, nr. 1497) en een deel van de beantwoording van de vragen van het lid Omtzigt (Omtzigt) (Aanhangsel
Handelingen II 2021/22, nr. 1498). U heeft op 7 januari jl. een uitstelbrief ontvangen voor de vragen van het lid
Omtzigt in verband met het diepgaande uitzoekwerk bij een tweetal vragen (Aanhangsel
Handelingen II 2021/22, nr. 1303). Om de beantwoording van de andere vragen niet onnodig te vertragen, ontvangt u
deze alvast. De beantwoording van de twee resterende vragen ontvangt uw Kamer dit
voorjaar.

Uitkomsten aanvullend extern onderzoek

Het onderzoek van TNO concludeert dat het instellen van een gebiedsverbod in september
op dat moment een juiste keuze was. Het onderzoek van TNO laat echter ook zien dat
een aantal scheuren in de buitenwand, dat hoofdzakelijk de reden was tot instelling
van het gebiedsverbod, twee decennia oud is. Dit nieuwe inzicht verandert de inschatting
van de kans op bezwijken van de toren. Tegelijkertijd wordt geconstateerd dat de ontwikkeling
van de gebreken niet goed voorspelbaar is. De onderzoekers geven aan dat het gebiedsverbod
kan worden opgeschort of opgeheven als wordt voldaan aan een tweetal voorwaarden:
periodieke inspecties in de toren, de eerste keer uitgevoerd met een drone, laten
geen of nauwelijks groei van de scheuren in het lijf van de schachtpanelen zien én
de windsnelheid is lager dan die waarbij een trekkracht in de schacht optreedt.

Zoals in de brief van 9 december is aangegeven, is een belangrijke belemmering dat
de toren en de nabije omgeving niet veilig betreden kunnen worden om herstel- of stutwerkzaamheden
uit te voeren in of aan de vuurtoren. Het opheffen van het gebiedsverbod is van belang
om nader onderzoek te kunnen doen naar de mogelijkheden tot conserveren en renoveren
van de vuurtoren. TNO geeft ook aan wat minimaal technisch benodigd is voor een renovatie
en geeft een aantal renovatievarianten mee voor een langdurig behoud van de toren.

Rijkswaterstaat heeft vele ideeën en oplossingen ontvangen voor behoud van de vuurtoren.
De vele inzendingen laten de grote betrokkenheid bij de Lange Jaap zien. Ik ben alle
indieners heel erkentelijk voor hun adviezen. Deze oplossingsrichtingen zijn meegenomen
in het aanvullend onderzoek van TNO. Rijkswaterstaat zal met de indieners contact
opnemen voor een persoonlijke terugkoppeling. Daarna zullen de ideeën en beoordeling
door TNO ook gepubliceerd worden op de website van Rijkswaterstaat.

Vervolgstappen

Uit het rapport van TNO volgt het inzicht dat een significant aantal van de langere,
kritisch bevonden scheuren in het lijf waarschijnlijk al twee decennia aanwezig is
en dat daarmee de inschatting verandert van de kans op bezwijken van de vuurtoren
ten opzichte van de analyses in oktober 2021. Maar zoals de onderzoekers ook aangeven
is het schadeproces niet gestopt en is dit proces ook niet goed te voorspellen. Ik
heb daarom Rijkswaterstaat opdracht gegeven om, in afstemming met de gemeente Den
Helder en de RCE, een onderzoek met een drone in de vuurtoren uit te voeren om te
achterhalen of aan de voorwaarden voor opheffing van het gebiedsverbod voldaan kan
worden (geen/nauwelijks groei van de scheuren en een lagere windsnelheid dan die
waarbij een trekkracht in de schacht optreedt).

Als uit het drone onderzoek blijkt dat de toren te betreden is, zal ik Rijkswaterstaat
opdracht geven uit te zoeken of en zo ja wat de verdere mogelijkheden zijn om de toren
te behouden. Vanzelfsprekend zal dit in nauw overleg met bewoners, gemeente en de
RCE gebeuren. De verwachting is dat dit al met al een traject van jaren kan zijn.
Maar iedere mogelijkheid die er is om de toren te behouden, zal ik benutten. Mocht
uit het drone onderzoek blijken dat de toren toch niet te betreden is, zal ik Rijkswaterstaat
vragen om samen met experts te bezien of er nog andere mogelijkheden zijn voor verder
onderzoek. Wanneer dit niet mogelijk blijkt en de veiligheid in het geding blijft,
dan is ontmanteling van de toren helaas een reële optie.

Bij het hiervoor geschetste vervolg zal ik alle belanghebbenden blijven betrekken.
Alle indieners van een reactie aan Rijkswaterstaat krijgen een individuele inhoudelijke
reactie. Tevens worden in samenwerking met de gemeente Den Helder informatiemomenten
voor bewoners georganiseerd waarin zij vragen kunnen stellen en mee kunnen denken.

Extern onderzoek doorlopen proces onderhoud Lange Jaap

In de brief van 9 december jl. is aangegeven dat mijn ambtsvoorganger aan de Secretaris-Generaal
van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gevraagd heeft om een extern onderzoek
uit te laten voeren om het doorlopen proces ten aanzien van het onderhoud van de Lange
Jaap van de afgelopen jaren te evalueren en hierbij ook relevante omgevingspartijen
te betrekken. Dit onderzoek is inmiddels opgestart. De resultaten worden dit voorjaar
verwacht, waarna uw Kamer over de uitkomsten zal worden geïnformeerd.

Functionaliteit van systemen in de Lange Jaap

Op de vuurtoren Lange Jaap bevindt zich een aantal systemen, zoals het walradarsysteem
voor de scheepvaart. In samenspraak met betrokken partijen zijn direct na sluiting
van het gebied rondom de toren fall-back opties uitgewerkt voor het geval er storingen
optreden in deze systemen. Eén van deze fall-back opties is inmiddels ook daadwerkelijk
ingezet en functioneert. Samen met de betrokken partijen wordt momenteel gewerkt aan
middellange en lange termijnscenario’s voor behoud van de functionaliteiten.

Beheer en onderhoud vuurtorens

In de brief van 9 december jl. is aangegeven dat ik u zal informeren over het geheel
van de uitkomsten van de inspectierapporten van de 18 monumentale vuurtorens in beheer
bij Rijkswaterstaat. De conclusie van de inspectierapporten is dat vanuit de conditiemetingen
en – bij enkele vuurtorens – aanvullende constructieve onderzoeken, op dit moment
geen reden is om aan te nemen dat de constructieve veiligheid in het geding is bij
de andere vuurtorens dan de Lange Jaap. Ook niet waar de huidige staat van onderhoud
van de vuurtorens als matig is beoordeeld. Voor de zekerheid worden voor een aantal
vuurtorens nog aanvullende inspecties en berekeningen gemaakt om het gevaar voor de
constructieve veiligheid verder uit te sluiten. De inspectierapporten zijn te vinden
op de website van Rijkswaterstaat2. Ook worden er aan verschillende vuurtorens onderhoudswerkzaamheden voorbereid.

Tot slot

Het TNO-onderzoek biedt aanknopingspunten voor vervolgstappen voor een mogelijk behoud
van de vuurtoren. Met een drone-inspectie in de vuurtoren wordt een begin gemaakt
van een vervolg dat helaas nog lang zal duren en veel onzekerheden zal kennen, maar
iets meer hoop geeft op de kans van behoud van de vuurtoren. Een kans die ik ten volle
zal grijpen om alle mensen die zo betrokken zijn bij het lot van de Lange Jaap snel
duidelijk te geven over de (on)mogelijkheden van renovatie. Ik zal uw Kamer blijven
infomeren over de voortgang van dit traject en de stappen die ik hierin neem.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers