Brief regering : Reactie op verzoek commissie over het bezoek van de minister-president en de minister van Buitenlandse Zaken aan Kiev

Nr. 65 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 januari 2022

Naar aanleiding van het verzoek de vaste Commissie Buitenlandse Zaken om per brief
te worden geïnformeerd over het bezoek van de Minister-President en de Minister van
Buitenlandse Zaken aan Kiev kan ik u als volgt berichten.

Het kabinet bevestigt dat de Minister-President en de Minister van Buitenlandse Zaken
voornemens zijn op korte termijn naar Oekraïne te reizen. Over de invulling van dit
bezoek wordt nu met de Oekraïense autoriteiten gesproken.

Het kabinet heeft bij diverse gelegenheden met uw Kamer gesproken over de opgelopen
spanningen met Rusland en de dreiging die van de Russische troepenopbouw aan de grens
met Oekraïne uit gaat. Sindsdien is de veiligheidssituatie niet verbeterd: tot op
heden heeft Moskou geen gehoor gegeven aan internationale oproepen te de-escaleren
en transparantie te betrachten over deze troepen.

Oekraïne is op vrijdag 14 januari jl. getroffen door een grootschalige cyberaanval
waarbij meerdere overheidswebsites ongewild van buitenaf zijn aangepast. Gezien de
huidige spanningen tussen Oekraïne en Rusland kan een dergelijke aanval een grote
destabiliserende impact hebben. Het is daarom goed dat de EU en de NAVO de aanval
snel publiekelijk hebben veroordeeld en dat direct steun is aangeboden aan Oekraïne.
Op 15 januari jl. maakte Microsoft bekend malware te hebben geïdentificeerd gericht
tegen Oekraïense overheidsinstellingen. Besprekingen over verdere reacties van EU
en NAVO op deze cyberoperaties zijn gaande. Tegelijkertijd onderzoekt Nederland met
andere EU landen de mogelijkheid om technische ondersteuning te bieden bij het mitigeren
van de effecten van de cyberaanvallen, als Oekraïne daar behoefte aan heeft.

De spanningen met Rusland staan internationaal hoog op de agenda en kwamen de afgelopen
dagen ook tijdens bilaterale contacten tussen het kabinet en EU- en NAVO-partners
volop aan bod.

Op 7 januari jl. vond er een ingelaste virtuele bijeenkomst van de NAVO-Ministers
van Buitenlandse Zaken (FMM) plaats over de zorgwekkende toestand aan de oostflank
van de NAVO (ref. verslag FMM). Vervolgens hebben bondgenoten tijdens de NAVO-Rusland
Raad van 12 januari jl. met Rusland gesproken over de situatie. Hoewel tijdens deze
bijeenkomst bleek dat de posities ver uit elkaar liggen, is het feit dat gesprekken
plaatsvinden in de optiek van het kabinet positief. De NAVO heeft ingezet op een drietal
verdere thematische gesprekken met Rusland, o.a. op het terrein van wapenbeheersing,
militaire transparantie en vertrouwenwekkende maatregelen. Rusland is op moment van
schrijven nog niet op dat aanbod in gegaan. Daarnaast werkt de NAVO op verzoek van
Rusland aan een schriftelijke reactie op de Russische voorstellen voor een nieuwe
«veiligheidsarchitectuur».

Op 13 januari jl. had een speciale zitting plaats van de Permanente Raad van de OVSE
in Wenen. Polen heeft, als roulerend voorzitter van de OVSE, voorgesteld een proces
te lanceren om te spreken over veiligheid in Europa. Consultataties hierover zijn
nog gaande. Per brief werd uw Kamer reeds geïnformeerd over de besprekingentijdens
de informele Raad Buitenlandse Zaken op 14 januari jl. (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2446) in Brest (ref. verslag Gymnich).

Al met al concludeert het kabinet dat de diplomatieke inspanningen tot op heden geen
doorbraak hebben opgeleverd en het onduidelijk is in hoeverre Rusland bereid is de
dialoog voort te zetten zolang zijn eisen niet zijn ingewilligd. De kans op escalatie
blijft vooralsnog reëel en het kabinet houdt op dit moment rekening met alle scenario’s.

Het kabinet hecht eraan te onderstrepen dat de kern van de Nederlandse inzet is en
blijft om de situatie via dialoog en diplomatie te de-escaleren. Dat is uiteindelijk
in het belang van alle betrokken partijen. Nederland zal zich blijven inzetten voor
een stevige en eensgezinde boodschap richting Rusland.

Tegelijkertijd is het belangrijk voorbereid te zijn op het onwenselijke scenario dat
gesprekken niet slagen. Daarom blijft het kabinet, als onderdeel van het tweesporenbeleid,
naast dialoog ook inzetten op afschrikking. Het kabinet kijkt naar verschillende opties,
op bilateraal vlak en via EU- en NAVO-sporen om Rusland af te houden van verdere agressie.
De combinatie van deze twee boodschappen zal het kabinet, zowel in bilateraal en multilateraal
verband, blijven herhalen en daarbij zo veel mogelijk optrekken met EU-partners en
NAVO-bondgenoten.

De Europese Raad heeft op 16 december 2021 (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1757) conclusies aangenomen die stellen dat elke verdere militaire agressie van Rusland
tegen Oekraïne grote gevolgen en zware kosten met zich zal meebrengen, waaronder met
partners gecoördineerde maatregelen. Conform de motie van het lid Brekelmans c.s.1 blijft Nederland zich actief in EU-kader inzetten om, naast voortzetting van dialoog
met Rusland en de-escalatie, zo spoedig mogelijk een geloofwaardig en zwaar pakket
afschrikwekkende (economische) maatregelen voor te bereiden. Over precieze opties
wordt momenteel gesproken in bilateraal en in EU-verband.

Zoals aangegeven in een verklaring van de Noord-Atlantische Raad op 16 december 2021
is ook de NAVO voorbereid op alle scenario’s en worden alle noodzakelijke stappen
ondernomen ten behoeve van de veiligheid van alle bondgenoten. Binnen de NAVO worden
in dat kader momenteel verschillende handelingsopties uitgewerkt. De Minister van
Defensie zal uw Kamer informeren over de Nederlandse bijdrage aan versterking van
de NAVO.

Nederland is gebaat bij het bevorderen van veiligheid, stabiliteit en welvaart ten
oosten van de EU. Daarom acht het kabinet het van belang om Oekraïne bij te staan.
Nederland steunt Oekraïne bilateraal, via de EU, NAVO en OVSE. Bilateraal gaat het
bijvoorbeeld om de revalidatie van gewonde Oekraïense militairen. Daarnaast geeft
Nederland steun op het vlak van hervormingen in de justitiële sector. Het kabinet
bekijkt op dit moment of aanvullende bilaterale steun gewenst is. De EU heeft vorige
maand, met steun van Nederland, besloten om EUR 31 miljoen steun te geven aan Oekraïne
voor cyberveiligheid, veldhospitalen en logistieke ondersteuning van het Oekraïense
leger.

Oekraïne is Enhanced Opportunity Partner van de NAVO, dat is de nauwst-mogelijke relatie van de NAVO die er met partnerlanden
is. Er is binnen de kaders van dit partnerschap intensieve samenwerking en substantiële
financiële steun. De NAVO ondersteunt Oekraïne via het zgn. comprehensive assistance package bij hervormingen in de veiligheids- en defensie sector op vlak van democratisch toezicht,
transparantie en corruptiebestrijding. Nederland droeg eerder bij aan trustfunds voor deze hervormingen en is voornemens dit te blijven doen. Ook is er samenwerking
op vlak van interoperabiliteit met de NAVO. Zo is er deelname van Oekraïne aan oefeningen
en is er sprake van het delen van best practices. In het licht van de huidige situatie spreekt NAVO over mogelijkheden voor additionele
steun aan Oekraïne. Zo heeft SG NAVO in reactie op de recente cyberaanval op Oekraïne
extra samenwerking op vlak van cyber aangeboden.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
W.B. Hoekstra