Brief regering : Resultaten Team Bestrijding Ondermijning (TBO) in Curaçao en Sint Maarten 2019-2021

Nr. 37 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 december 2021

Zoals aangekondigd1 informeer ik u, mede namens de Minister van Justitie en Veiligheid, over de geleverde
inzet en de resultaten van de ondermijningsaanpak die de afgelopen jaren zijn behaald
in Curaçao en Sint Maarten door de projectaanpak onder de naam Team Bestrijding Ondermijning
(TBO).

De aanpak van ondermijning is een aangelegenheid van de autonome landen zelf. Nederland
ondersteunt de landen bij de bestrijding ervan. In het kader van deze ondersteuning
is in 2015 door de landen gezamenlijk besloten tot een projectmatige aanpak van ondermijning
via het TBO. Hiervoor stelde ik tussen 2016 en 2021 jaarlijks € 12 miljoen beschikbaar.
Met deze brief informeer ik u over de invulling van de besteding van deze middelen
en de resultaten die dit heeft opgeleverd. Ik heb hiervoor het Parket Procureur-Generaal
van Curaçao, van Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba (hierna Parket
PG) verzocht om mij informatie aan te leveren over de resultaten van deze projectmatige
aanpak van ondermijning in Curaçao en Sint Maarten vanaf de tweede helft van 2019
tot heden.

Algemeen beeld inzet

Met de beschikbaar gestelde middelen ten behoeve de ondermijningsaanpak in Curaçao
en Sint Maarten is capaciteit toegevoegd aan het Recherche Samenwerkingsteam (hierna:
RST), aan het Parket PG en aan het Gemeenschappelijk Hof van Justitie (hierna: Hof).
De afgelopen jaren hebben er door de inzet van deze extra capaciteit verschillende
strafrechtelijke onderzoeken kunnen plaatsvinden. De capaciteit is besteed aan zowel
het opstarten van nieuwe onderzoeken, het afronden van grote en langdurige onderzoeken
en (in St. Maarten) op kortlopende onderzoeken. De strafrechtelijke onderzoeken hadden
betrekking op criminaliteit met een financieel-economische component en met betrokkenheid
van zgn. Politically Exposed Persons (PEP), ambtenaren, overheids-NV’s, facilitators
of organisaties in de collectieve sector. De onderzoeken richtten zich naast corruptie
op ernstige vormen van belastingfraude, verduistering van overheidsgeld, vervalsing
van documenten en witwassen2. Daarnaast hebben er in eerste aanleg ook veroordelingen plaatsgevonden waarop veelal
hoger beroep is aangetekend.

Naast de inzet van capaciteit op strafrechtelijke onderzoeken, is er tussen 2019 en
2021 capaciteit ingezet voor de uitvoering van rechtshulpverzoeken uit verschillende
landen. Dit betreft o.a. verzoeken van de FIOD met betrekking tot strafrechtelijke
onderzoeken naar corruptie, witwassen of andere criminele feiten van financieel-economische
aard. Daarnaast is capaciteit ingezet voor de samenwerking met diverse ketenpartners
ten aanzien van strafrechtelijke interventies.

Bestuurlijke aanpak

Naast de strafrechtelijke aanpak, worden de mogelijkheden benut om ook bestuurlijk
op te treden bij signalen van ondermijning. Zo is tijdens het Justitieel Vierpartijen
Overleg (JVO) van juli 2021 door Nederland, Aruba en Sint Maarten een gezamenlijke
werkgroep bestuurlijke aanpak ondermijning ingesteld welke reeds van start is gegaan3. Ondertussen is ook Curaçao formeel aangesloten bij dit traject. De werkgroep richt
zich in de eerste plaats op het opstellen van een probleemanalyse waar versterking
van de bestuurlijke aanpak bij ondermijning gewenst is en het inventariseren van de
bestaande en gewenste bestuurlijke initiatieven tegen ondermijning binnen de landen.
In het kader hiervan is er op 15 en 16 november jl. een bijeenkomst bestuurlijke aanpak
georganiseerd in Curaçao, waaraan verschillende stakeholders vanuit de landen deelnamen.
De opbrengst van deze bijeenkomst zal tezamen met de probleemanalyse en de inventarisatie
van bestaande en gewenste bestuurlijke initiatieven in het JVO van januari 2022 worden
besproken, waarna er door de landen plannen van aanpak worden opgesteld.

Resultaten inzet

Hieronder worden enkele resultaten uiteengezet, zoals deze zijn op te maken uit de
verstrekte jaarverslagen en informatie die is opgevraagd bij het Parket PG. Een groot
deel van de opgestarte opsporingsonderzoeken is nog gaande of onder de rechter. Vanuit
het opsporingsbelang is er daarom voor gekozen een korte schets te geven van de resultaten
van de ondermijningsaanpak.

Sint Maarten

In Sint Maarten is onderzoek gedaan naar grootschalige fraude in de haven, wat tot
een aantal veroordelingen heeft geleid. Een ander onderzoek richtte zich op illegaal
opererende transactiekantoren. Deze bedrijven vormen mogelijk een witwasvehikel voor
opbrengsten uit criminele activiteiten en daarmee een gevaar voor de integriteit van
het financiële systeem van Sint Maarten. Dit heeft geleid tot een strafrechtelijke
regeling met de kantoren in kwestie.

Curaçao

In Curaçao is ondermijningscapaciteit ingezet voor verschillende nog lopende onderzoeken.
Er zijn ook verschillende veroordelingen geweest naar aanleiding van afgeronde onderzoeken,
bijvoorbeeld de veroordeling van verdachten in het onderzoek rondom omkoping bij de
overname van een olieraffinaderij. Verder heeft onderzoek, gericht op vermoedelijke
witwaspraktijken, ertoe geleid dat een bank afstand heeft gedaan van vermoedelijk
uit een misdrijf afkomstig vermogen.

Structurele inzet en verantwoording

Vanaf 2022 zal de projectmatige aanpak van ondermijning stoppen en overgaan in een
structurele duurzame aanpak4. Daarnaast heb ik besloten om de middelen voor de ondermijningsaanpak uit te breiden5. De aanvullende middelen lopen via een ingroeimodel op tot 13 miljoen euro extra
per jaar in 2025, naast de reeds bestendigde 12 miljoen euro per jaar. Met deze middelen
kunnen de organisaties vanaf 2022 extra capaciteit werven voor de ondermijningsaanpak
in de Cariben. Als gevolg van deze structurele ondersteuning zullen het RST, het Parket
PG en het Hof vanaf 2022 langs de reguliere lijnen van de organisaties verantwoording
afleggen over inzet en resultaten. Deze verantwoordingswijzen zijn vastgelegd in het
Protocol Recherchesamenwerking, de Rijkswet Openbare Ministeries (van Curaçao, van
Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba), de Rijkswet Politie (van Curaçao,
van Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba) en de Rijkswet Gemeenschappelijk
Hof van Justitie.

Concluderend

De middelen die ten behoeve van de ondermijningsaanpak zijn vrijgemaakt, hebben geresulteerd
in vergroting van de beschikbare opsporings- en vervolgingscapaciteit welke is ingezet
voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Zoals u heeft kunnen lezen lopen er
op dit moment verschillende onderzoeken en is een aantal onderzoeken ook al afgerond
door de uitvoerende organisaties. De betreffende zaken hebben echter een lange doorlooptijd,
kennen mogelijk hoger beroep, en zijn vaak (financieel) complex en/of verweven met
andere vormen van criminaliteit. Dat onderstreept het belang van een gerichte, integrale
aanpak. Daarom wordt, naast de samenwerking op het gebied van de strafrechtelijke
aanpak, nu ook ingezet op de mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van een
preventieve bestuurlijke aanpak.

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
R.W. Knops