Brief regering : Reactie op verzoek commissie over de brief van Stichting Kwaliteitsteam Buytenpark over maatregelen die haar bank neemt ter uitvoering van de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft)

Nr. 65
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 13 december 2021

Op 27 oktober 2021 heeft de vaste commissie van Financiën van de Tweede Kamer mij
verzocht om een reactie op de brief van Stichting Kwaliteitsteam Buytenpark d.d. 28 september
2021 te geven. In deze brief zet Stichting Kwaliteitsteam Buytenpark (hierna: de stichting)
uiteen dat zij vindt dat de maatregelen die haar bank Triodos neemt ter uitvoering
van de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft),
onredelijk zijn en niet overeenkomstig regelgeving.

De stichting geeft aan dat Triodos van de stichting verlangt om alle afzonderlijke
burgerservicenummers te verstrekken van haar bestuurders, alsmede duidelijke kopieën
van persoonlijke identiteitsbewijzen, waarbij het verboden is de foto op dat identiteitsbewijs
onherkenbaar te maken. Dit dient per e-mail en persoonlijk verzonden te worden via
een eigen e-mailadres. Tevens dient ter verificatie een betaling van € 0,01 gedaan
te worden vanaf een op eigen naam gestelde particuliere rekening door de eigenaar
van die rekening.

Voor het opstellen van deze reactie heeft het ministerie contact gezocht met zowel
de stichting als met Triodos bank om beide partijen in staat te stellen een toelichting
te geven. Beide partijen hebben schriftelijk gereageerd. Hieronder ga ik in op het
algemene wettelijke kader dat geldt voor banken en stichtingen.

Wet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering

Het doel van de Wwft is het voorkomen van witwassen en het financieren van terrorisme.
Daartoe zijn financiële instellingen en andere dienstverleners die gebruikt kunnen
worden door criminelen om criminele inkomsten te verhullen of te verplaatsen, aangewezen
als poortwachters. De Wwft verplicht deze poortwachters dat zij inzicht moeten verkrijgen
in de identiteit van hun cliënten, de herkomst van het vermogen van cliënten en dat
zij toezien op de transacties die cliënten gedurende de zakelijke relatie uitvoeren.
Op deze manier moet worden voorkomen dat financiële instellingen of andere dienstverleners
misbruikt worden om crimineel vermogen in het financiële systeem te brengen.

Door de toenemende aandacht voor de uitvoering van de Wwft door poortwachters, in
het bijzonder door financiële instellingen, zie ik dat burgers en bedrijven vaker
geconfronteerd worden met de gevolgen van de uitvoering van de Wwft en bijvoorbeeld
gevraagd worden meer informatie en documentatie aan te leveren dan voorheen. Ik kan
mij voorstellen dat het ingrijpend kan zijn wanneer een bank, na een reeds lange zakelijke
relatie, om uitvoerige documentatie verzoekt. Gelet op de enorme opgave voor de samenleving
om criminele geldstromen te stoppen, is het onvermijdelijk dat ook burgers en ondernemers
in aanraking komen met de gevolgen van de eisen die horen bij de poortwachtersfunctie.
Ik verwacht van banken en andere instellingen dat zij daarbij redelijk te werk gaan
en transparant hun klanten informeren over de verplichtingen die op hen rusten. Tot
slot zie ik het als mijn taak te zorgen voor heldere en uitvoerbare regelgeving en,
waar nodig, knelpunten weg te nemen.

Stichtingen

Op grond van de Algemene Verordening Gegevensbescherming mogen partijen gegevens verwerken
indien dit volgt uit de wettelijke verplichtingen die op de partij rusten. De Wwft
verplicht instellingen om de uiteindelijke belanghebbenden (UBO’s) van rechtspersonen
te identificeren als onderdeel van het cliëntenonderzoek. Een UBO is elke natuurlijk
persoon die de uiteindelijke eigenaar is of zeggenschap heeft over de cliënt of de
natuurlijk persoon voor wiens rekening een transactie of activiteit wordt verricht.
In het geval van een stichting is de UBO, indien er geen sprake is van een eigenaar
via meer dan 25% van het eigendomsbelang of stemrecht, het statutair bestuur.1 Juridische entiteiten zoals stichtingen moeten op grond van de Wwft zelf beschikken
over actuele gegevens en bescheiden over wie hun UBO’s zijn. De UBO’s hebben ook zelf
de verplichting om deze informatie te verschaffen aan de juridische entiteit, in dit
geval de stichting. Onderdeel van deze gegevens en bescheiden zijn onder meer het
burgerservicenummer en afschriften van de documenten waaruit de identiteit van de
UBO blijkt, zoals een paspoort.

Een instelling die op grond van de Wwft is aangewezen als poortwachter, zoals een
bank, moet vervolgens als onderdeel van het cliëntenonderzoek redelijke maatregelen
nemen om vast te stellen welke personen de UBO’s zijn. Deze instelling heeft de verantwoordelijkheid
om zelf vast te stellen welke maatregelen redelijk zijn om te voldoen aan de verplichting
om UBO’s te identificeren. Dit is immers in hoge mate afhankelijk van de fysieke en
digitale mogelijkheden van de instelling zelf en de beschikbaarheid van de benodigde
gegevens. De verplichting om de UBO’s te identificeren is in het bijzonder relevant
voor cliënten als stichtingen. Uit de laatste National Risk Assessment witwassen is gebleken dat stichtingen, vanwege hun ondoorzichtige eigendomsstructuur,
een verhoogd risico vormen op witwassen of het financieren van terrorisme.2 Dit kan er in de praktijk toe leiden dat instellingen grondige procedures hanteren
om te verzekeren dat een stichting niet wordt misbruikt voor illegale doeleinden.

Toelichting Triodos

In haar reactie zegt Triodos dat men weloverwogen en met aandacht voor de bescherming
van persoonsgegevens heeft gekozen voor haar werkwijze. Omdat Triodos geen beschikking
heeft over lokale bankkantoren waar men zich in persoon kan identificeren, dient de
verificatie geheel online plaats te vinden. Het verstrekken van de afschriften van
de bestuurders via één emailadres en zonder additionele verificatie is volgens Triodos
onvoldoende betrouwbaar en levert bovendien privacyrisico’s op. Uit de toelichting
van de stichting en Triodos begrijp ik dat beide partijen uitvoerig met elkaar hebben
gecorrespondeerd over deze werkwijze van Triodos. Uiteindelijk heeft dit helaas niet
tot wederzijds begrip geleid en heeft de stichting besloten niet mee te werken aan
het cliëntenonderzoek en de betaalrekening door Triodos te laten sluiten. Ik kan mij
voorstellen dat dit voor beide partijen een onbevredigende uitkomst is na een voor
beide partijen arbeidsintensief proces.

Dit signaal, alsmede de berichtgeving over de moeite voor vrijwilligersorganisaties
om bankrekeningen te openen, neem ik serieus en zal ik betrekken in mijn gesprekken
met de De Nederlandsche Bank en de Nederlandse Vereniging van Banken over de mogelijk
onbedoelde gevolgen van de Wwft.

De Minister van Financiën,
W.B. Hoekstra