Brief regering : Negende Voortgangsrapportage kinderopvangtoeslag

Nr. 932
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 3 december 2021

Hierbij informeer ik u op basis van een aantal documenten over de voortgang en de
herijking van de hersteloperatie.

• Over de voortgang van de lopende hersteloperatie stuur ik u bij deze brief de 9e Voortgangsrapportage kinderopvangtoeslag (VGR); de antwoorden op vragen van het lid
Inge van Dijk (Aanhangsel Handelingen II 2021/22, nr. 914); een afschrift van mijn reactie op de lijst van eisen die ik bij de Mars voor de
moeders op 11 november jl. kreeg aangeboden; en een afschrift van mijn reactie naar
de Nationale ombudsman op zijn brief van 17 november jl. 1

• Over de herijking stuur ik u vandaag een brief (Kamerstuk 31 066, nr. 933) en heeft op 25 november jl. een technische briefing plaatsgevonden

• Over de nieuwe en aanvullende regelingen heb ik op 29 oktober jl. (Kamerstuk 31 066, nr. 912) een brief gestuurd. Daarna heb ik u de antwoorden van het schriftelijke overleg
op 29 november jl. gestuurd en de onderliggende besluitvormende stukken op 30 november
jl. (Kamerstuk 31 066, nr. 928) Daarnaast is op 6 december een wetgevingsoverleg over het wetsvoorstel Delegatiebepalingen
Toeslagen voor deze regelingen.

• Voor het kerstreces is er op 6 december a.s. een technische briefing met uw Kamer. Daarna spreek ik uw
Kamer op 16 december a.s. over de hersteloperatie in den breedte. Voorafgaande aan
dat debat zal ook de analyse van de eerste vijftig representatieve adviezen van de
Commissie Werkelijke Schade met uw Kamer worden gedeeld.

In deze brief schets ik op hoofdlijnen waar we nu staan. Ik ga daarbij ook in op de
vraag hoe de herijking en de nieuwe aanvullende regelingen zich verhouden tot de voortgang
van de hersteloperatie en tot elkaar. Als laatste blik ik vooruit naar 2022, zowel
ten aanzien van het proces met uw Kamer alsmede naar wat dit allemaal betekent voor
de gedupeerden die ik herstel wil bieden: ouders, kinderen, jongeren en ex-partners.

Voortgang hersteloperatie

Verschillende organisaties werken op volle kracht door aan het bieden van herstel
aan ouders. In de afgelopen twee maanden hebben ongeveer 2.300 personen zich gemeld
bij de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT), waarmee het totaal op bijna
50.000 is gekomen. Bij ruim 40.000 van hen heeft UHT een eerste zorgvuldige toetsing
gedaan (81%). Uit die toets blijkt dat tot nu toe 23.000 ouders tot de doelgroep van
de hersteloperatie behoren (58%). Deze ouders krijgen € 30.000, pauzering en kwijting
van hun schulden en erkenning dat ze geen fraudeur zijn. Aan circa 21.500 ouders (93%)
is het bedrag van € 30.000 of meer uitgekeerd. Ouders die dit wensen ontvangen daarnaast
brede ondersteuning van hun gemeente. Een groot deel van de publieke schulden van
gedupeerde ouders is inmiddels kwijtgescholden en vanaf 5 januari 2022 wordt ook gestart
met het oplossen van private schulden. De voorbereiding daarvan is in volle gang.
Van de bijna 50.000 aanmelders in totaal heeft UHT er ruim 5.300 geholpen met een
integrale beoordeling2. Alles is er op ingericht om aan het einde van dit jaar de doelstellingen te realiseren
die wij in de 8e VGR (Kamerstuk 31 066, nr. 899) met uw kamer hebben gedeeld.

De organisatie van de hersteloperatie is in het afgelopen jaar fors opgeschaald. Inmiddels
werken ruim 1.000 FTE bij UHT. In veel gemeenten zijn teams ingericht voor brede ondersteuning.
Rijksorganisaties en lokale overheden werken aan het kwijtschelden van publieke schulden,
Sociale Banken Nederland werkt samen met de deelnemende kredietbanken aan het oplossen
van private schulden van gedupeerde ouders. Er wordt samengewerkt met het ouder- en
kindpanel, met de advocatuur en tal van (maatschappelijke) organisaties die een bijdrage
leveren aan het herstel van ouders en kinderen. Al deze partijen, UHT en gemeenten
voorop, zetten zicht onder hoge druk maximaal in voor gedupeerde ouders. Ik ben hen
daar zeer dankbaar voor.

Herijking

De ervaringen van ouders in de hersteloperatie en de grote hoeveelheid mensen die
zich hebben aangemeld creëren de noodzaak om het herstelproces tegen het licht te
houden. In de keuzes die dit kabinet voorstelt om het herstelproces te herijken staan
de behoeften van de gedupeerden voorop. De hersteloperatie moet beter en sneller,
maar zonder afbreuk te doen aan de zorgvuldigheid en met meer persoonlijke aandacht
voor individuele gedupeerden. We stellen aanpassingen voor in het herstelproces waarin
we op samenhangende wijze in de persoonlijke behoeften van gedupeerden voorzien, met
meer aandacht voor emotioneel herstel en op basis van duidelijke verwachtingen. Ook
zorgen de aanpassingen die we voorstellen voor een versnelling van het herstelproces
voor sommige burgers. In het bijzonder willen we de zwaarst gedupeerden als eerste
helpen. Tevens willen we versneld duidelijkheid bieden aan burgers die niet gedupeerd
zijn. Ook onderzoeken we twee alternatieven voor (een deel van de) schadeafwikkeling,
waar onder de route van een vso. In de brief over de opbrengsten van de herijking
ga ik uitgebreid in op alle voorgestelde oplossingsrichtingen. Voor het kerstreces
spreek ik over de oplossingsrichtingen met uw Kamer. Ook wordt besluitvorming met
het VNG-bestuur en de gemeenten doorlopen. Daarnaast zal ik het pakket aan oplossingsrichtingen
nog een bespreken met de ouders.

Vanzelfsprekend blijft de reguliere uitvoering van het herstel door UHT, gemeenten
en anderen uitvoerders doorlopen terwijl de uitvoeringstoetsen en de voorbereidingen
van de implementatie lopen. Hierbij worden ook al korte termijn verbeteracties doorgevoerd
door UHT en gemeenten, op basis van de lijst met hiervoor relevante verbetervoorstellen
uit bijlage 1 bij de brief over de opbrengsten van de herijking (Bijlage bij Kamerstuk
31 066, nr. 933). Ook in deze voortgangsrapportage kunt u lezen dat UHT intussen al dergelijke aanpassingen
in de organisatie doorvoert.

Nieuwe regelingen

In mijn brief van 29 oktober jl. heb ik de door het kabinet voorgenomen regelingen
geschetst voor ex-partners, kinderen van gedupeerde ouders van de kinderopvangtoeslag
en gedupeerden bij andere toeslagen (huurtoeslag, zorgtoeslag en kindgebonden budget).
In deze voortgangsrapportage schets ik de voortgang daarvan en ook de contouren van
het plan voor hulp aan ouders in het buitenland.

De lessen van de herijking zijn en worden meegenomen in de nieuwe regelingen. Dit
illustreer ik hier met een aantal voorbeelden, waarover ik graag verder met u in gesprek
gaan. Uit de herijking blijkt dat het belangrijk is om gedupeerden tijdig te betrekken
en aandacht te hebben voor het emotioneel herstel. De kindregeling is tot stand gekomen
in nauwe samenwerking met de kinderen en bij de uitvoering wordt de financiële steun
in de rug gekoppeld aan de ondersteuning voor breder herstel. In de ex-partnerregeling
wordt met de schaderegeling getracht zoveel mogelijk recht te doen aan de feitelijke
schade die gedupeerde ex-partners hebben opgelopen. Bij de regeling voor overige toeslagen
wordt gedupeerden met een zo snel mogelijk duidelijkheid gegeven.

Het streven is dat de nieuwe regelingen beheerst, zorgvuldig en uiteindelijk ook zo
snel mogelijk worden uitgevoerd. Daarbij is het uitgangspunt dat deze uitvoering niet
interfereert met de uitvoering van de huidige herstelregelingen. Dit terwijl UHT een
belangrijke rol speelt bij de uitvoering van de nieuwe regelingen. UHT kan vanuit
verschillende bronbestanden komen tot een overzicht van gedupeerden. Om deze reden
overweegt het kabinet de uitvoering van de regeling voor gedupeerden van andere toeslagen
en de forfaitaire vergoeding van de ex-partnerregeling bij UHT te beleggen. Tevens
onderzoekt het kabinet andere uitvoerders voor de uitvoering van de kindregeling,
de schadevergoeding aan ex-partners en ook voor de hulp aan ouders in het buitenland.

Vooruitblik richting 2022

Het helpen van ouders via de reguliere uitvoering van het herstel door UHT, gemeenten
en anderen uitvoerders zal in 2022 onverminderd door gaan. De verbetervoorstellen
van de herijking zullen stapsgewijs worden geïmplementeerd. Dit betreft enerzijds
verbetervoorstellen die we op afzienbare termijn in het lopende proces van UHT kunnen
implementeren. Anderzijds zijn er verbetervoorstellen die verder moeten worden uitgewerkt,
een juridische- en uitvoeringstoets vereisen, en na parlementaire goedkeuring, kunnen
worden geïmplementeerd door UHT en de gemeenten. In parallel werk ik de nieuwe regelingen
verder uit in wet- en regelgeving, waarop eveneens een juridische- en uitvoeringstoets
zal plaatsvinden, alvorens over te gaan tot uitvoering.

De 10eVoortgangsrapportage zal ik eind maart verzenden, met daarin de resultaten van de
uitvoeringstoetsen die betrekking hebben op herijking en van de nieuwe regelingen.
Vervolgens ben ik voornemens ieder kwartaal een VGR naar uw Kamer sturen. De budgettaire
gevolgen van alle veranderingen zullen worden verwerkt in een begrotingswet. Ik hoop
het wetsvoorstel Wet hersteloperatie toeslagen in het voorjaar van 2022 bij uw Kamer
te kunnen laten indienen. In dit wetsvoorstel zal ik ook verbeterpunten uit de herijking
betrekken en onderzoeken of die een wettelijke basis behoeven. Een voorbeeld hiervan
is gegevensuitwisseling met gemeenten. Ik ben ook voornemens de nieuwe regelingen
in dit wetsvoorstel op te nemen. Zoals u weet, wil ik de aanvullende regelingen, in
het geval van vertraging van genoemd wetsvoorstel, bij algemene maatregel van bestuur
kunnen vormgeven.3

Het belangrijkste in de vooruitblik richting 2022 is uiteraard wat onze inzet concreet
betekent voor ouders. Ik streef ernaar dat, op basis van het drie-gesprek tussen ouders,
gemeente en UHT, het proces sneller zal verlopen voor de ouders die het hardst geraakt
zijn. En dat het herstelproces transparanter is voor alle ouders op basis van een
heldere planning. waarin zij ervaren dat wij naast hen staan en zij de regie hebben
op hun herstel, waarin zij zich kunnen laten bijstaan door bijvoorbeeld door een ervaringsdeskundige,
lotgenoot, vriend of kennis. Daarnaast wil ik bepaalde groepen ouders sneller duidelijkheid
bieden, ook diegene die niet in aanmerking komen voor compensatie omdat zij geen kinderen
hebben, of zij die te maken hebben gehad met reguliere correcties op toeslagen. En
een sneller proces voor ouders voor wie de 30.000 euro voldoende is. Dit zal naar
verwachting meer ruimte geven om (zwaar) gedupeerden snel en goed te helpen. Verder
wil ik erop inzetten dat in de loop van 2022 zo veel mogelijk ouders eerder persoonlijk
contact hebben met een vaste contactpersoon. De verbeteringen van de herijking zullen
ook worden meegenomen in de hernieuwde planning van de integrale beoordelingen die
ik in het eerste kwartaal 2022 met ouders en uw Kamer zal delen. In de loop van 2022
hoop ik dat gedupeerde gezinnen merken dat de nieuwe regelingen van start kunnen gaan.
Hiervoor is het noodzakelijk dat de aanvullende regelingen, die bij voorkeur in de
Wet hersteloperatie toeslagen worden opgenomen, op dat moment in werking zijn getreden.
Ouders hoeven daar in principe niets voor te doen. Zowel voor kinderen als andere
toeslagen zal contact worden opgenomen met gedupeerden om hen de tegemoetkoming uit
te betalen. Kinderen en jongeren komen overigens nu al in aanmerking voor brede ondersteuning
via gemeentelijke hulp aan het gezin van de gedupeerde ouder. Bij ex-partners onderzoek
ik nog hoe we hen het beste kunnen benaderen.

Tenslotte

In de afgelopen weken zijn er verschillende nieuwe onderzoeken en rapporten verschenen
over het onrecht dat ouders en kinderen is aangedaan door de problemen met toeslagen.
Deze rapporten onderstrepen, evenals de Mars van de moeders en mijn wekelijkse gesprekken
met gedupeerde ouders, opnieuw dat hetgeen hen getroffen heeft onbeschrijfelijk is.
Het niet vertrouwd worden door de overheid, het gebrek aan mogelijkheden om recht
te krijgen en de onoverzienbare terugvorderingen en dat ze niet gehoord werden of
opgevangen, hebben voor veel ouders en hun kinderen geleid tot verschrikkelijk leed.
Wat hen is aangedaan, had nooit mogen gebeuren. Het demissionair kabinet zet, samen
met partners zoals de VNG, alles op alles om de gedupeerden recht te doen en te ondersteunen
bij een nieuwe start.

We hebben al veel kunnen doen voor ouders, maar er ligt ook nog veel werk om onze
missie te realiseren. Ik ga over deze brief, de 9e VGR en de over de voorgestelde oplossingen in de herijking graag met uw Kamer in
gesprek.

De Staatssecretaris van Financiën,
A.C. van Huffelen