Brief regering : Toezending kwartaalrapportage Herstellen, Verbeteren, Borgen, derde kwartaal 2021

Nr. 920
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 25 november 2021

In oktober 20201 heb ik het plan van aanpak Herstellen, Verbeteren, Borgen (HVB) aan uw Kamer toegestuurd.
Sindsdien is uw Kamer een aantal2 keer geïnformeerd over de voortgang van de verschillende trajecten. Tijdens het commissiedebat
Belastingdienst van 22 juni jl. heb ik uw Kamer toegezegd eens per kwartaal een rapportage
over HVB te sturen (Kamerstuk 31 066, nr. 876). Deze rapportagecyclus richt zich specifiek op de omgang met (persoons)registraties,
risicomodellen en het gebruik van persoonsgegevens zoals nationaliteit3. Met deze brief stuur ik uw Kamer de kwartaalrapportage HVB over het derde kwartaal
van 20214. Hieronder zal ik ingaan op drie belangrijke elementen binnen HVB: de compliantie
met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), het informeren van burgers
die geregistreerd stonden in de in februari 2020 uitgezette Fraudesignaleringsvoorziening
(FSV), en het vormgeven van de herstelacties bij de mogelijke onterechte gevolgen
van die registraties.

AVG-compliantie Belastingdienst

De afgelopen jaren zijn meermaals problemen aan het licht gekomen bij de Belastingdienst
op het gebied van gegevensbescherming. Het recente rapport5 van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over FSV bevestigt dat de verwerking van
persoonsgegevens in FSV strijdig was met de AVG. In mijn reactie6 op het rapport heb ik uw Kamer geïnformeerd dat de AP bij brief van 27 oktober jl.
heeft aangegeven nog steeds grote zorgen te hebben over de naleving van de AVG door
de Belastingdienst in brede zin. De AP wijst op het dringende belang van het opzetten
van een degelijke privacy-organisatie en vraagt ook aandacht voor het versterken van
het interne toezicht, integrale beoordeling van risico’s en een verbetering van het
totaaloverzicht van de keten van verwerkingen.

Ik onderschrijf het belang van deze verbeteringen en onderken dat er, naast de verbetertrajecten
in HVB, meer gedaan moet worden om de Belastingdienst zo snel mogelijk AVG-compliant
te maken. Daarom is de Belastingdienst bezig met de uitwerking van aanvullende maatregelen.
Op korte termijn wordt een plan van aanpak opgeleverd voor de versterking van de privacy-organisatie.
In de volgende kwartaalrapportage zal ik uw Kamer hierover nader informeren.

Met het programma HVB is ondertussen al een groot aantal acties in gang gezet. Belangrijke
onderdelen hierin zijn het toetsen van bedrijfsprocessen binnen de Belastingdienst
op het voldoen aan de AVG, de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en de
Archiefwet, en het vergroten van de bewustwording van medewerkers ten aanzien van
de AVG. Daarnaast worden de rollen, functies en werkprocessen voor gegevensbescherming,
privacy, databeheersing en beveiliging verduidelijkt en de posities van de Functionaris
Gegevensbescherming (FG) van het Ministerie van Financiën en de privacy officer van
de Belastingdienst versterkt.

Informeren burgers in FSV

Met twee moties van het lid Marijnissen7 heeft uw Kamer verzocht om iedereen die in FSV stond geregistreerd hierover te informeren
en tevens de reden van die registratie aan te geven. Daarom heeft de Belastingdienst
meer dan 200.000 brieven gestuurd aan burgers die in FSV geregistreerd stonden. In
de komende maanden krijgen zij – waar dat mogelijk is – ook de reden van hun registratie
te horen zoals die in FSV was opgenomen. Tot nu toe zijn ca. 60.000 brieven met daarin
de reden voor opname in FSV verstuurd. De planning is, als de benodigde informatie
aanwezig is, om voor het einde van 2021 het merendeel van deze brieven te versturen.

Onderzoek effecten FSV en herstel

Op 1 februari jl. heeft uw Kamer de motie van het lid Snels8 aangenomen. Hierin wordt de regering verzocht in kaart te brengen of mensen door
een vermelding in FSV ten onrechte geschaad zijn en welke schade deze mensen hebben
ondervonden, en op basis hiervan een mogelijke compensatieregeling uit te werken voor
onterecht geraakte burgers.

Uit eerdere bevindingen, zoals die in mijn brief van 28 april 20209 of het rapport van KPMG van 10 juli 202010, komt al een beeld naar voren van de werking van FSV en de rol ervan in het toezicht
van de Belastingdienst. Vast staat dat er bij de geleidelijke ontwikkeling en het
gebruik van FSV te weinig aandacht is geweest voor gegevensbescherming en het inbouwen
van waarborgen. Hierdoor is een complex systeem ontstaan waarvan het gebruik bovendien
per dienstonderdeel verschilde. Dit heeft in ieder geval tot schending van de privacy
van burgers geleid en in sommige gevallen, zoals bij minnelijke schuldsanering, tot
onacceptabele gevolgen. Tegelijkertijd moeten we erkennen dat er, juist vanwege de
complexiteit en de gebrekkige datakwaliteit in FSV, nog veel onduidelijkheid is over
de reden en gevolgen van registratie op individueel niveau. En ook met verder onderzoek,
waar ik hieronder op de stand van zaken in zal gaan, zullen niet alle vragen beantwoord
kunnen worden. Het beeld over FSV wordt scherper, maar dit heeft tijd gekost, en de
ongemakkelijke conclusie is dat het ook nog veel tijd zal kosten en dat er zelfs dan
niet altijd duidelijkheid zal komen.

Op 22 april jl.11 schreef ik uw Kamer dat ik PwC heb gevraagd onderzoek te doen naar de effecten van
FSV op burgers en bedrijven. Binnen dit onderzoek zijn drie deelonderzoeken gestart:
één naar de effecten van het gebruik door de directie Toeslagen, één voor de directie
Particulieren en één voor de directie MKB. Daarnaast heb ik PwC gevraagd nog twee
aanvullende onderzoeken uit te voeren: één naar de externe deling van gegevens uit
FSV en één naar de gebruikte query’s (zoekopdrachten) rond FSV. Het onderzoek voor
de directie Toeslagen ontvangt uw Kamer op korte termijn. Dat voor Particulieren is
eveneens bijna voltooid, maar dat voor MKB duurt langer doordat het volledig onderzoeken
van een dossier meer tijd kost dan verwacht. In de kwartaalrapportage ga ik verder
in op de achtergrond van deze vertraging. Ik streef ernaar de onderzoeken voor het
einde van het jaar te laten afronden en zal de bevindingen zo snel mogelijk daarop
met uw Kamer delen.

Zoals ik uw Kamer eerder heb geïnformeerd12zijn er aanwijzingen dat de Belastingdienst onterecht verzoeken tot minnelijke schuldsanering
natuurlijke personen (MSNP) heeft afgewezen op grond van een FSV-registratie, de kwalificatie
Opzet/Grove Schuld of de hoogte van iemands schulden. Hierop is begin dit jaar een
zoekactie gestart naar onterechte afwijzingen MSNP. Op 22 april13 en 17 juli jl.14gaf ik uw Kamer hierover een stand van zaken. Inmiddels is de voorlopige schatting
dat de verzoeken tot MSNP van mogelijk 5.000 tot 15.000 burgers onterecht zijn afgewezen.
In de kwartaalrapportage licht ik dit onderzoek nader toe.

Vooruitlopend op de uitkomsten van de hierboven genoemde onderzoeken wordt al nagedacht
over mogelijke oplossingen. Op 14 en 28 oktober jl. hebben ambtenaren van het Ministerie
van Financiën een technische briefing gegeven aan de vaste commissie voor Financiën
van uw Kamer over de mogelijkheden voor het bieden van herstel aan burgers in FSV.
De verschillende opties worden de komende periode verder uitgewerkt waarna besluitvorming
in afstemming met uw Kamer kan plaatsvinden.

Kwartaalrapportage HVB

In de bijgevoegde kwartaalrapportage vindt u een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen
op het plan van aanpak HVB van de afgelopen periode. Tevens zijn verschillende andere
documenten bijgevoegd15. In de relevante hoofdstukken van de kwartaalrapportage worden deze bijlagen nader
toegelicht.

Hoewel er met het plan van aanpak HVB stappen zijn gezet om de kans erop te verkleinen,
kan niet worden uitgesloten dat er opnieuw problemen bovenkomen, bijvoorbeeld uit
het verleden. In zulke gevallen hanteer ik de volgende drieslag: onderzoeken wat er
gebeurd is, waar nodig maatregelen nemen en uw Kamer informeren. Mogelijk zal dit
ook leiden tot uitbreiding of aanpassing van het plan van aanpak HVB.

Met de volgende rapportage wordt uw Kamer geïnformeerd over de voortgang op de HVB-trajecten
in het vierde kwartaal. Ik verwacht die begin 2022 aan uw Kamer te kunnen sturen.

De Staatssecretaris van Financiën,
J.A. Vijlbrief