Brief regering : Aanvulling op het ‘tijdelijk beleidskader voor het waarborgen acute zorg in de COVID-19 pandemie’ voor de IC-afhankelijke kritiek planbare zorg

Nr. 338
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 november 2021

Met deze brief informeer ik uw Kamer over de aanvullende afspraken die ik met alle
betrokken partijen in de zorg heb gemaakt over het waarborgen van de toegang tot IC-afhankelijke
kritiek planbare zorg.

Bestaande afspraken afschalen reguliere zorg

In oktober 2020 is over het afschalen van reguliere zorg het «Tijdelijk beleidskader
voor het waarborgen acute zorg in de COVID-19 pandemie» (hierna: tijdelijk beleidskader)
opgesteld.1 De afspraken in het kader hebben tot doel dat overal in Nederland de toegang tot
de zorg voor patiënten gelijk blijft en dat permanente gezondheidsschade en verlies
van levensjaren bij patiënten zo veel mogelijk wordt voorkomen. Het kader is nog steeds
van kracht en is een waardevol instrument voor de afwegingen rondom het afschalen
en opschalen van zorg die door de betrokken partijen in de praktijk van de patiëntenzorg
moeten worden gemaakt.

Sinds de tweede helft van oktober 2021 stijgt het aantal COVID-19 patiënten in de
ziekenhuizen snel. Dit zorgt opnieuw voor toenemende druk op de capaciteit in de ziekenhuizen.
Op 3 november kondigden de voorzitters van de Regionale Overlegorganen Acute Zorgketen
(ROAZ) «fase 2b» af en op 10 november werd «fase 2c» afgekondigd.2 In fase 2c is er grote druk op ziekenhuiszorg, waardoor de zorgcontinuïteit in gevaar
kan komen. De COVID-19 capaciteit wordt opgeschaald en zorg die medisch verantwoord
kan wachten wordt afgeschaald, conform het geactualiseerde «Opschalingsplan COVID-19»
van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ).3 Dat betekent dat patiënten met planbare behandelingen langer moeten wachten of dat
een behandeling wordt uitgesteld, zodat de zorgprofessionals kunnen worden ingezet
voor het verlenen van (semi-)acute zorg (bijvoorbeeld aan COVID-19 patiënten of aan
mensen die een ernstig ongeluk hebben gehad) of van zorg aan patiënten die planbare
zorg nodig hebben die niet op een verantwoorde manier lang kan worden uitgesteld.
Deze wijze van op- en afschaling is in lijn met de urgentieclassificering uit het
raamwerk4 van de Federatie Medisch Specialisten (FMS), dat deel uitmaakt van het tijdelijk
beleidskader.

Noodzaak aanvullende afspraken IC-afhankelijke kritiek planbare zorg

Uit de actuele inzichten rond de capaciteitsvraagstukken in de ziekenhuizen komt nadrukkelijk
naar voren dat de IC-afhankelijke kritiek planbare zorg onder steeds grotere druk
komt te staan. Kritiek planbare zorg moet binnen een termijn van zes weken plaatsvinden,
omdat er anders een hoog risico is op permanente gezondheidsschade en/of verlies van
levensjaren voor de patiënt. IC-afhankelijke kritiek planbare behandelingen zijn in
het algemeen operaties waarbij, vanwege de complexiteit of ingrijpendheid, intensieve
bewaking of stabilisatie na de operatie noodzakelijk is, zoals beademing of ondersteuning
van het hart of de bloeddruk. Voorbeelden hiervan zijn openhartoperaties, hersenoperaties
of grote oncologische chirurgie. De IC-afhankelijke kritiek planbare zorg staat onder
druk, omdat voor behandelingen in deze categorie zowel operatiekamer (OK)- als IC-capaciteit
noodzakelijk is, terwijl juist op deze afdelingen sprake is van schaarste. Dit komt
door de sterk toenemende COVID-druk in combinatie met de inhaalzorgopgave en het streven
om de reguliere zorg zoveel mogelijk door te laten gaan, terwijl tegelijkertijd schaarste
is aan personeel wegens uitval, uitstroom of omdat bijvoorbeeld OK-personeel als buddy
moet bijspringen op andere (COVID-)afdelingen. Om de professionals en de ziekenhuizen
te ondersteunen bij de afwegingen die zij moeten maken rond de inzet van de beschikbare
capaciteit, is het daarom nodig om – aanvullend op het tijdelijk beleidskader – afspraken
te maken over de IC-afhankelijke kritiek planbare zorg.

Aanvulling op het beleidskader

Samen met de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en partijen uit het veld is een aanvulling
opgesteld op het tijdelijk beleidskader dat bedoeld is om in fase 2 de toegang tot
de IC-afhankelijke kritiek planbare zorg te borgen. Deze aanvulling vindt u als bijlage
bij deze brief5. Samenvattend beoogt deze aanvulling de volgende werking:

• Het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) blijft COVID-19 patiënten
op een evenwichtige manier spreiden over de regio’s volgens het huidige fair share
model.

• In de regio’s wordt bij het spreiden van COVID-19 patiënten expliciet rekening gehouden
met het borgen van reguliere IC-afhankelijke kritiek planbare zorg. Dat kan betekenen
dat in een regio het ene ziekenhuis verhoudingsgewijs meer COVID-19 patiënten opvangt,
zodat in een ander ziekenhuis de IC-afhankelijke kritiek planbare zorg doorgang kan
vinden.

• Het afschalen en opschalen van non-COVID zorg gebeurt aan de hand van de handvatten
van de Federatie Medisch Specialisten (FMS), waarbij voorop staat dat besluitvorming
begint én eindigt bij het goede gesprek tussen individuele patiënt en de zorgprofessional.
Voorkomen moet worden dat IC-afhankelijke kritiek planbare zorg eerder moet worden
afgeschaald dan de minder urgente planbare zorg.

• Maximale samenwerking in de regio is nodig om dit mogelijk te maken. De ROAZ-voorzitter
initieert het gesprek hierover en alle betrokken partijen hebben de verantwoordelijkheid
om hieraan oplossingsgericht deel te nemen. De afspraken in dit aanvullende kader
zijn niet vrijblijvend.

• Zorgverzekeraars hebben vanuit hun zorgplicht de verantwoordelijkheid om in het ROAZ,
samen met de betrokken zorgaanbieders, de goede randvoorwaarden scheppen om deze afspraken
mogelijk te maken.

• De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en NZa zien er samen op toe dat iedere
ROAZ-regio dit gesprek voert en dat de noodzakelijke afspraken worden gemaakt.

• Daarnaast is afgesproken dat zelfstandige klinieken tijdens fase 2 planbare zorg blijven
leveren, zolang dit de (semi-)acute zorg en IC-afhankelijke kritiek planbare zorg
niet in de weg staat. Op het moment dat dit wel het geval is, wordt in ROAZ-verband
het gesprek gevoerd over de vraag waar zorgprofessionals uit de zelfstandige klinieken
kunnen helpen om te voorkomen dat de toegankelijkheid tot de (semi-)acute zorg en
IC-afhankelijke kritiek planbare zorg in het geding komt.

Om bovenstaande afspraken mogelijk te maken zijn ook enkele randvoorwaarden geformuleerd.
De NZa vraagt verdiepende informatie uit over de mate waarin ziekenhuizen IC-afhankelijke
kritiek planbare zorg kunnen leveren. Daarnaast worden door zorgverzekeraars, samen
met de betrokken zorgaanbieders, de juiste (financiële) randvoorwaarden gecreëerd
om uitvoering te geven aan de afspraken die in ROAZ-verband zijn gemaakt. En bovenal
is het van groot belang dat de patiënten weten waar zij aan toe zijn en goed worden
geïnformeerd. Daarvoor wordt continu ingezet op communicatie van de zorgprofessional
richting de patiënt, bijvoorbeeld over de mogelijkheid van zorgbemiddeling via de
zorgverzekeraar, en op het uitleggen van de keuzes die worden gemaakt om de zorg tijdens
deze pandemie zo goed mogelijk toegankelijk te houden.

Samenwerking en commitment

De veerkracht en het samenwerkende vermogen die partijen in de zorg tijdens de COVID-19
pandemie hebben laten zien, zijn indrukwekkend. De aanvullende afspraken vragen opnieuw
om solidariteit en nauwe samenwerking in de regio. Als fase 2 van kracht is en het
aantal COVID-19 patiënten toeneemt, vraagt dit een systeemgerichte benadering met
als doel het voorkomen van een ernstige crisis (fase 3). Het vraagt van alle partijen
om hetzelfde doel voor ogen hebben, namelijk de patiënten met de meest urgente zorgvraag
helpen om permanente gezondheidsschade en verlies van levensjaren zoveel mogelijk
te voorkomen én om de toegang tot zorg voor patiënten in heel Nederland gelijk te
houden. Het is niet reëel om er als samenleving vanuit te gaan dat er een oneindig
beroep kan worden gedaan op zorgprofessionals. Zorgprofessionals werken al ruim 1,5
jaar onder hoogspanning en de schaarste aan zorgprofessionals maakt dat soms lastige
keuzes gemaakt moeten worden. Het op peil houden van de kwaliteit en toegankelijkheid
van de acute zorg (voor zowel COVID-19 als non-COVID patiënten) en specifiek ook de
kritiek planbare zorg, kan alleen als iedereen samenwerkt. Daar zijn de aanvullende
afspraken op het tijdelijk beleidskader voor bedoeld. Het is daarom goed om vast te
kunnen stellen dat alle partijen hun commitment hebben uitgesproken voor deze aanvullende
afspraken.

Als laatste wil ik benadrukken dat mensen contact moeten blijven opnemen met hun zorgprofessional
als zij een zorgvraag hebben en dat de levering van acute zorg niet ter discussie
staat. In de communicatie, waar ik samen met de NZa, de Patiëntenfederatie en anderen
aan werk, zal ik hier nadrukkelijk aandacht aan besteden.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
H.M. de Jonge