Brief regering : Update Europese Investeringsbank: jaarvergadering, bevindingen Audit Comité, terug- en vooruitblik
21 501-07 Raad voor Economische en Financiële Zaken
Nr. 1785
BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 14 oktober 2021
Met deze brief informeer ik u over een viertal onderwerpen met betrekking tot de Europese
Investeringsbank (EIB):
1. Verslag jaarvergadering Raad van Gouverneurs (toegezegd in mijn brief van 28 juni
jl.1);
2. Bevindingen Audit Comité (bijlage) (net als vorig jaar in mijn brief van 11 september
20202) inclusief het financiële jaarverslag3;
3. Terugblik: activiteiten in Nederland, COVID-19 steun, waaronder het pan-Europees garantiefonds,
klimaatactiviteiten en kapitaaltoereikendheid;
4. Vooruitblik: herziening financieringsbeleid van de transportsector, herziening «Environmental & Social Sustainability Framework» en stroomlijning van de activiteiten buiten de EU.
1. Verslag jaarvergadering: COVID-19 respons, groene en digitale transitie en activiteiten
buiten Europa staan centraal
De jaarvergadering van de Raad van Gouverneurs vond plaats op 18 juni jl.4 te Luxemburg en marge van de Ecofin en Eurogroep. Op de agenda stonden de vaststelling
van het jaarverslag van het Audit Comité en de (her)benoeming van de voorzitter en
leden van het Audit Comité. Daarnaast waren er toespraken van de voorzitter van de
Raad van Gouverneurs, de president van de EIB en de voorzitter van het Audit Comité.
In zijn toelichting sneed EIB president Hoyer een aantal thema’s aan. Ten eerste stond
Hoyer stil bij de COVID-19 respons van de EIB-groep5. Om het midden- en kleinbedrijf (mkb) in Europa te ondersteunen heeft de EIB vorig
jaar het pan-Europees garantiefonds (EGF) opgericht dat in juni 2021 al meer dan 100
miljard euro aan investeringen had gemobiliseerd in de deelnemende lidstaten. Vervolgens
ging Hoyer in op de voorziene rol van de EIB in de uitvoering van het meerjarig financieel
kader (MFK) 2021–2027 en de Resilience & Recovery Facility (RRF). De EIB zal ongeveer 20 miljard euro aan garanties van het InvestEU programma
(75% van het totaal) implementeren en zal uit eigen middelen een bijdrage leveren
van bijna 5 miljard euro. Verder is de EIB in gesprek met een aantal lidstaten over
de uitvoering van een deel van het RRF, waar de EIB mogelijk zal bijdragen door het
leveren van advies en het beheren van een deel van de financiële middelen. Inmiddels
heeft de EIB een overeenkomst getekend met Griekenland.6
Daarnaast benadrukte Hoyer de belangrijke rol van de EIB in de groene en digitale
transitie van de Europese Unie. De EIB heeft in 2020 de Climate Bank Roadmap aangenomen om de klimaatambities van de EIB verder uit te werken. Het aandeel van
klimaat- en milieufinanciering van de totale financiering steeg in 2020 naar 37%,
waarmee de EIB goed op weg is om het doel van 50% in 2025 te halen. Binnen deze context
onderstreepte Hoyer het belang van de samenhang tussen klimaat, innovatie en ontwikkeling
als onafscheidelijke delen van Europa’s toekomst en concurrentiepositie. Verder benadrukte
hij dat cohesie en rechtvaardigheid in deze dubbele transitie («Just Transition») bewaakt dienen te worden.
Tenslotte gaf Hoyer een update over de rol van de EIB buiten Europa naar aanleiding
van de recente conclusies van de Europese Raad over de Europese Financiële Architectuur
voor Ontwikkeling (EFAD)7.
2. Bevindingen Audit Comité: financieel jaarverslag goedgekeurd en voortgang op belangrijke
thema’s, maar werk te doen op o.a. niet-financiële risico’s en ICT
Rol Audit Comité
Het Audit Comité is volgens de statuten van de EIB verantwoordelijk voor: (1) de audit
op de boekhouding van de EIB-groep met behulp van een externe auditor, (2) de jaarlijkse
controle van de activiteiten en boekhouding van de EIB, met name op het gebied van
risicomanagement en compliance en (3) het controleren of de activiteiten van de EIB
in overeenstemming zijn met «best banking practice» (BBP), waaronder de relevante regelgeving en richtlijnen voor commerciële banken8. De EIB hoeft zich als Internationale Financiële Instelling (IFI) niet automatisch
aan deze regelgeving en richtlijnen te houden, maar past ze toe volgens het «comply or explain» principe.
Bevindingen Audit Comité
Het Audit Comité heeft de audit op het financieel jaarverslag 2020 voltooid. Hieruit
blijkt dat ondanks de COVID-19 pandemie de EIB in 2020 een stabiel operationeel resultaat
heeft behaald en een winst van 1,7 miljard euro heeft geboekt. Er is een dalende trend
in winstgevendheid te zien in vergelijking met voorgaande jaren (2,4 miljard euro
winst in 2019). De dalende winstgevendheid werd o.a. gedreven door stijgende provisies
gerelateerd aan COVID-19, dalende inkomsten door lage rentestanden, aangepaste waardering
van equity-deelnames en stijgende operationele kosten. De EIB keert geen dividend
uit aan haar aandeelhouders. Het eigen vermogen van de EIB in 2020 (73,5 miljard euro)
is vergelijkbaar met het eigen vermogen eind 2019 (73,7 miljard euro). Het eigen vermogen
beslaat daarmee 13% van de balans eind 2020. Het Audit Comité concludeert dat het
financiële jaarverslag van de EIB een waarheidsgetrouw beeld geeft van de financiële
positie en van de resultaten van de activiteiten van de EIB. Ook de externe auditor
KPMG heeft het financiële jaarverslag goedgekeurd.
In het eigen jaarverslag9 deelt het Audit Comité de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen op vier hoofdthema’s,
te weten: 1) duurzaamheid en bedrijfsvoeringsmodel, 2) group alignment, 3) ICT en 4) EIB Review and Evaluation Process. Hieronder volgt een samenvatting van de bevindingen en aanbevelingen per hoofdthema.
1. Duurzaamheid en bedrijfsvoeringsmodel
Het Audit Comité merkt op dat 2020 een buitengewoon jaar was. De EIB voerde haar activiteiten
uit in een uitdagende economische context als gevolg van het uitbreken van de COVID-19
pandemie, de aanhoudende lage rentetarieven en het ruime monetaire beleid van de centrale
banken.
Het Audit Comité benadrukt in dit rapport dat de activiteiten en mandaten van de EIB
voldoende vergoed moeten worden om de financiële duurzaamheid en de kapitaaltoereikendheid
van de EIB op lange termijn te waarborgen. De winstgevendheid van de producten moet
op peil blijven, opdat de EIB financieel zelfvoorzienend kan blijven.
Gezien de potentiële negatieve impact van de COVID-19 crisis op haar klanten heeft
de EIB een aantal additionele voorzieningen genomen. Het Audit Comité is positief
over deze voorzichtige benadering en benadrukt dat de EIB goed toezicht moet houden
op de ontwikkeling van het portfolio het komende jaar.
Verder benoemt het Audit Comité dat het van belang is om ook voor niet-financiële
risico’s (o.a. klimaatrisico’s, IT-risico’s) vast te leggen hoeveel en welke risico’s
de EIB op de balans kan dragen.
Ondanks de geboekte vooruitgang op het gebied van governance hervormingen, ziet het Audit Comité ruimte voor verbetering en benadrukt het dat
relevante governance (gedrags)codes, regels en processen herzien moeten worden.
2. Group alignment tussen de EIB en het EIF
Daarnaast merkt het Audit Comité op dat het van belang is een balans te vinden tussen
de operationele autonomie van en toezicht op het EIF. De EIB heeft inmiddels een aantal
procedures op groepsniveau ingericht (o.a. Equity Strategy, Capital Plan, stress-testing programma, ICAAP en ILAAP). Het Audit Comité onderstreept het belang van het voortzetten
van de uitbreiding van risicomanagement op groepsniveau.
3. ICT
Het Audit Comité benadrukt de toenemende rol van niet-financiële risico’s in de financiële
sector, in het bijzonder worden toenemende cyberbedreigingen genoemd. Het Audit Comité
verwelkomt de recente IT-en Digitalisatie strategie van de EIB en geeft aan dat de
implementatie hoge prioriteit verdient en significante investeringen vereist. Het
Audit Comité benadrukt het belang van voldoende adequaat personeel om de implementatie
tot een succes te maken en beschouwt de aanstelling van een Group Chief Information Officer hiervoor van essentieel belang.
4. EIB Review and Evaluation Process
Op basis van een voorstel van het Audit Comité heeft de EIB besloten een EIB Beoordeling-
en Evaluatieproces (REP) op te zetten gebaseerd op basis van richtlijnen van de Europese
Bankautoriteit (EBA). Het doel van de REP is het verbeteren van de opvolging van de
BBP. Ondanks opgelopen vertraging vanwege de COVID-19 crisis is het EIB REP team grotendeels
aangenomen en is de verwachting dat het team eind 2021 compleet zal zijn. Het EIB
REP-team werkt nauw samen met de Europese Centrale Bank (ECB/SSM) en de centrale bank
van Luxemburg.
Het Audit Comité merkt verder op dat de EIB vooruitgang heeft geboekt op het gebied
van de implementatie van het zogenoemde Three Lines of Defense (3LoD) model, het aanstellen van een Group Chief Risk Officer (GCRO) en het uitvoeren van stresstesten volgens de richtlijnen van de EBA.
Reactie EIB Management Comité op de aanbevelingen van het Audit Comité
Het Management Comité van de EIB heeft aangegeven de aanbevelingen van het Audit Comité
op te zullen volgen. Dit zal het Management Comité onder andere doen door: 1) het
monitoren van de winstgevendheid en de kostendekkendheid van de activiteiten van de
EIB, met name van de mandaatactiviteiten, 2) het implementeren van de IT en digitalisatie
strategie, ook met het oog op de toenemende cyberdreigingen, 3) het verder uitwerken
en uitvoeren van het Group Alignment Implementation Plan en 4) het ondersteunen van het REP-team. In het rapport is een uitgebreide reactie
van het Management Comité op de aanbevelingen voor de vier thema’s opgenomen.
Appreciatie Nederland
Nederland heeft tijdens de jaarvergadering het rapport van het Audit Comité verwelkomd
en een aantal bevindingen onder de aandacht gebracht. In het algemeen heeft Nederland
het belang benadrukt van het goed functioneren en besturen van de bank om de lange-termijn
uitdagingen van de Europese Unie (met name digitalisering & innovatie en klimaat)
goed te kunnen adresseren. Zo heeft Nederland aangegeven het belangrijk te vinden
dat nieuwe mandaten of programma’s volledig kostendekkend zijn. Op een aantal punten,
zoals group alignment, anti-witwasbeleid en cybersecurity, is volgens Nederland vooruitgang geboekt. Nederland
heeft de EIB aangemoedigd het functioneren van de bank verder te versterken door een
aantal gedragscodes te herzien, opdat deze de waardes van de EIB, zoals integriteit,
transparantie en respect, omarmen.
3. Terugblik: Activiteiten in Nederland, COVID-19 steun, waaronder het pan-Europees
garantiefonds, klimaatactiviteiten en kapitaaltoereikendheid
Activiteiten in Nederland
De EIB-groep investeerde in 2020 voor 3,18 miljard euro in Nederland, wat 2020 tot
een recordjaar voor Nederland maakte. Het geld ging onder andere naar projecten op
het gebied van zorg, ondersteuning van het mkb en klimaat en duurzaamheid. Recente
voorbeelden van EIB-groep financiering in Nederland in 2020 zijn: 1) een EIB/EIF-garantie
van bijna 800 miljoen EUR aan ING ten bate van het mkb, 2) een EIB-lening van 200
miljoen EUR aan zorgverlener ’s Heeren Loo voor nieuwbouw- en renovatieplannen en
3) een EIF-deelname van 150 miljoen EUR in het Dutch Future Fund in samenwerking met Invest-NL.
COVID-19 steun
De EIB-groep heeft op verschillende vlakken bijgedragen aan het oplossen en mitigeren
van de effecten van de COVID-19 crisis. Sinds het begin van de COVID-19-pandemie hebben
de EIB en het EIF meer dan 56 miljard euro aan steun goedgekeurd voor bedrijven die
het zwaarst waren getroffen door de crisis. Voor bestaande klanten heeft de EIB een
aantal crisismaatregelen getroffen om voldoende liquiditeit te creëren. Zo zijn bijvoorbeeld
liquiditeitslijnen voor banken opgezet om werkkapitaal voor mkb te kunnen blijven
lenen en is klanten de mogelijkheid geboden een aanvulling op een uitstaande lening
te krijgen.
Ook onderdeel van dit steunpakket was de bijdrage van de EIB aan de volksgezondheid
en de ontwikkeling en productie van vaccins. De EIB heeft een aantal research & development projecten gefinancierd voor de ontwikkeling en productie van vaccins. Hieronder viel
bijvoorbeeld een lening aan het Duitse BioNTech voor de ontwikkeling van een mRNA
vaccin tegen COVID-19.10
Het steunpakket van 56 miljard euro omvatte daarnaast EUR 6,5 miljard aan financiering
om de gezondheid en economische veerkracht buiten de Europese Unie te versterken als
onderdeel van «Team Europe». Hieronder viel onder andere een financieringsbijdrage van 600 miljoen euro aan
het COVAX-initiatief dat als doel heeft ervoor te zorgen dat wereldwijd zoveel mogelijk
mensen toegang krijgen tot vaccins.
Daarnaast heeft de EIB i.s.m. de Europese lidstaten het pan-Europees garantiefonds
(EGF) opgezet om de economische gevolgen van de crisis te mitigeren.
Pan-Europees garantiefonds
Zoals gedeeld in mijn brief van 11 september 2020 aan uw Kamer (Kamerstuk 21 501-07, nr. 1717), zal ik u periodiek informeren over ontwikkelingen omtrent het EGF. Om de economische
gevolgen van de COVID-19 pandemie in de reële economie op te vangen hebben de lidstaten
in 2020 het EGF opgericht. Dit nieuwe fonds van 24,4 miljard euro kan tot 200 miljard
euro aan financiering voor Europese bedrijven, met name mkb, te mobiliseren. De Nederlandse
deelname bestaat uit een garantie van 1,3 miljard euro.
De EIB is verantwoordelijk voor het beheer van het EGF. De deelnemende lidstaten11 hebben de EIB gemandateerd om transacties met EGF-dekking binnen bepaalde parameters
aan te gaan met financiële tussenpersonen en fondsen, waaronder ook voor de financiering
van bedrijven in Nederland. Zoals gedeeld in mijn brief12 van 12 juni 2020 aan uw Kamer, zijn de verwachte netto verliezen van het fonds geraamd
op 20%, wat voor Nederland neerkomt op 260 miljoen euro.
Het EGF is sinds eind 2020 operationeel en tot en met 31 augustus 2021 is voor 21,8
miljard euro aan transacties goedgekeurd door het EGF contributors committee, waar Nederland zitting in heeft. Dit komt neer op meer dan 89% van de beschikbare
middelen van het EGF ter ondersteuning van Europese bedrijven. Voor Nederlandse bedrijven
is reeds 256 miljoen euro aan transacties goedgekeurd, waarmee naar verwachting een
bedrag van EUR 1,1 miljard aan investeringen kan worden gemobiliseerd.
De ondertekening van (een deel van) de transacties heeft vorig jaar vertraging opgelopen
vanwege een staatsteunbesluit van de Europese Commissie. Gezien deze vertraging heeft
het EGF contributors committee besloten om de inclusieperiode van sommige producten te verlengen van eind 2021 naar
eind 2022. Dit is de einddatum waarop transacties met eindgebruikers (bedrijven) moeten
worden gesloten om in aanmerking te kunnen komen voor EGF-dekking.
Klimaatactiviteiten
Zoals aangekondigd in mijn brief van 11 september 2020 heeft de EIB eind 2020 de Climate Bank Roadmap (CBR) aangenomen. De CBR werkt uit hoe de in 2019 aangenomen klimaatambitie gerealiseerd
moet worden. De drie belangrijkste klimaatdoelstellingen van de EIB zijn: 1) het mobiliseren
van 1 biljoen euro aan financiering voor klimaatactie en duurzaamheid van het milieu
tussen 2020 en 2030 door de EIB-groep, 2) het geleidelijk verhogen van het percentage
EIB klimaatfinanciering naar 50% vanaf 2025 en 3) het in lijn brengen van alle EIB-groep
activiteiten met de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs vanaf eind 2020.
Verder heeft de EIB grote stappen gezet op het gebied van het in kaart brengen en
beheersen van klimaatrisico’s in haar portfolio. In 2020 heeft de EIB-groep een systeem
ontwikkeld om deze risico’s op klantniveau in kaart te brengen («Climate Risk Screening Tool»). Dit systeem is de eerste stap in een langer proces om klimaatrisico’s op te nemen
in het bredere risicomanagement van de bank. Op dit gebied werkt de EIB-groep nauw
samen met andere Europese financiële instellingen, zoals de ECB, De Nederlandse Bank
en de Franse centrale bank om het risicomanagement van klimaatrisico’s in de financiële
sector verder te ontwikkelen.
De aanpak van de EIB om duurzame financiering te ondersteunen is in lijn met de klimaatdoelstellingen
van de EU, in het bijzonder het Action Plan for Financing Sustainable Growth van de Europese Commissie. De EIB is voornemens haar activiteiten in lijn te brengen
met de recent aangenomen EU-Taxonomie om klimaatfinanciering te rapporteren en heeft
zich gecommitteerd om klimaat gerelateerde informatie te openbaren. In dit kader heeft
de EIB-groep een eerste TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) rapport gepubliceerd, waarin de strategie en risicobeheersing op het gebied van
klimaatrisico’s verder wordt toegelicht.13
Kapitaaltoereikendheid
Zoals vermeld in mijn brief van 11 september 2020 houd ik uw Kamer op de hoogte omtrent
ontwikkelingen m.b.t. de kapitaalpositie van de EIB. In 2020 heeft de Europese Raad
(ER) de EIB gevraagd om na te gaan of het huidige kapitaal van de EIB toereikend is
om de plannen van het meerjarig financieel kader (MFK) van de EU (o.a. InvestEU14 en NDICI15) uit te kunnen voeren. De EIB heeft geconcludeerd dat de EIB voldoende gekapitaliseerd
is om de plannen van het MFK uit te voeren.
4. Vooruitblik: Herziening van het financieringsbeleid voor de transportsector, herziening
«Environmental & Social Sustainability Framework» en stroomlijning activiteiten buiten
EU
Herziening van het financieringsbeleid voor de transportsector
Verdere uitwerking van de Climate Bank Roadmap wordt later dit jaar verwacht met de herziening van het financieringsbeleid voor
de transportsector. De publieke consultatie16 over deze herziening is inmiddels van start gegaan en loopt tot 29 oktober. Tijdens
de publieke consultatie zullen ideeën worden opgehaald om het beleid te verbeteren
en vorm te geven. De EIB heeft aangegeven dat de herziening in lijn zal zijn met de
doelen van de Climate Bank Roadmap en de Sustainable & Smart Mobility Strategy van de Europese Commissie.
Herziening van het «Environmental & Social Sustainability Framework»
Het «Environmental & Social Sustainability Framework» van de EIB schetst het beleid van de bank om te bewerkstelligen dat alle financieringsactiviteiten
bijdragen aan groene, inclusieve en rechtvaardige ontwikkeling. De publieke consultatie,
waarin de EIB ideeën en suggesties ophaalt voor de herziening van dit framework, is
inmiddels gesloten. De verwachting is dat de EIB later dit jaar met een voorstel naar
de Raad van bewind zal komen.
Stroomlijning activiteiten buiten EU
In reactie op de Raadsconclusies17 van de Europese Raad over de Europese Financiële Architectuur voor Ontwikkeling (EFAD)
en de daaraan voorafgaande haalbaarheidsstudie heeft de EIB recent een voorstel aan
de Raad van Bewind gepresenteerd om haar huidige activiteiten18 buiten Europa te stroomlijnen en haar ontwikkelingsimpact buiten de Europese Unie
te vergroten.
De EIB zal binnen de bestaande organisatie een aparte «branche» oprichten met toegewijde
strategieën voor activiteiten buiten de EU. Daarnaast zal de EIB lokale vertegenwoordiging
versterken en de samenwerking met verschillende partners (o.a. multilaterale ontwikkelingsbanken,
nationale ontwikkelingsbanken en lokale partners) verbeteren. De EIB zal tevens een
nieuwe adviesgroep oprichten voor haar activiteiten buiten de EU, waar ook Europese
en nationale beleidsmakers met een expertise in ontwikkeling kunnen plaatsnemen, opdat
de activiteiten van de EIB goed zullen aansluiten bij de prioriteiten van de Europese
Unie. Verder zal de EIB meer inzetten op een gezamenlijke Europese aanpak en hechte
samenwerking met andere Europese financiële instituties ten behoeve van een efficiënte
inzet van middelen en Europese zichtbaarheid.
Nederland steunt dit voorstel, aangezien het voldoet aan de voorwaarden van de Raadsconclusies
ten behoeve van meer ontwikkelingsimpact (toegewijde strategieën, nauwere aansluiting
bij ontwikkelingssamenwerkingsbeleid, lokale vertegenwoordiging, verdiepen partnerschappen),
binnen de bestaande organisatiestructuur en governance past en geen additioneel kapitaal vereist.
Ik hoop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.
De Minister van Financiën,
W.B. Hoekstra
Ondertekenaars
-
Eerste ondertekenaar
W.B. Hoekstra, minister van Financiën