Brief regering : Gegevens over aanvaringen met ganzen

Nr. 888 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 oktober 2021

In het Commissie Debat Vliegveiligheid van 8 september jl. (Kamerstuk 31 936, nr. 878) is op vragen van het lid Van der Plas (BBB) en het lid Geurts (CDA) toegezegd dat
er informatie zal worden gegeven over cijfers m.b.t. aanvaringen (botsingen) en bijna-aanvaringen
met ganzen. Het lid Geurts vroeg hierbij specifiek om de cijfers over de laatste tien
jaar betreffende deze aanvaringen. Ook kwam dit verzoek om gegevens weer aan de orde
in het Twee minuten debat Vliegveiligheid van 7 oktober jl. (Handelingen II 2021/22,
nr. 9, Tweeminutendebat Vliegveiligheid).

Maatregelen om vogelaanvaringen en specifiek ganzenaanvaringen te voorkomen

Op en rond Schiphol worden diverse maatregelen genomen om het aantal vogelaanvaringen
en met name aanvaringen met ganzen, te beperken. Aanleiding om maatregelen specifiek
op ganzen te richten was een zeer ernstig incident in 2010 waarbij een toestel van
Air Maroc in aanvaring kwam met een groep Canadese ganzen. De OVV1 heeft destijds onderzoek naar dit incident gedaan en kwam met aanbevelingen om de
ganzenpopulatie rond Schiphol terug te brengen en het gebied rond de luchthaven onaantrekkelijker
te maken voor ganzen. Begin 2012 is naar aanleiding hiervan een specifieke regiegroep
samengesteld met vertegenwoordigers uit de overheid, luchtvaartsector, natuurbescherming
en landbouw. Deze regiegroep werkt op basis van een convenant waarin afspraken zijn
opgenomen over de te nemen maatregelen en de verantwoordelijkheden van de verschillende
partijen. De maatregelen worden onderverdeeld in vier sporen; technisch spoor, ruimtelijk
spoor, foerageer spoor en als laatste het beheer spoor.

Een maatregel binnen het foerageerspoor is de regeling voor het versneld onderwerken
van de graanresten. Om het foerageren op de graanresten na de oogst te beperken is
er sinds 2012 een overeenkomst met ruim 70 boeren om deze graanresten direct na de
oogst onder de grond te werken, zodat ganzen hier niet meer op gaan foerageren. Een
maatregel in het ruimtelijk spoor is de bepaling in het Luchthavenindelingbesluit
Schiphol voor een verbod voor nieuwe vogelaantrekkende bestemmingen rond Schiphol
die al sinds 2003 van kracht is. Voorbeelden van technische maatregelen zijn het vogelradarsysteem
van Schiphol waarmee vogelbewegingen kunnen worden gemonitord en allerlei verjaagmiddelen
die op Schiphol worden ingezet. Met betrekking tot het beheer zijn er ontheffingen
voor het bejagen van ganzen en zijn er jaarlijks vangacties rond Schiphol gedurende
de ruiperiode.

Cijfers over aanvaringen

De registratie van aanvaringen is afhankelijk van meldingen die van diverse kanten
kunnen komen, zoals piloten van luchtvaartmaatschappijen, de vogelwacht op de luchthaven,
de luchtverkeersleiding en vliegtuig onderhoudspersoneel. Meldingen zijn niet altijd
even betrouwbaar, ook speelt de meldingsbereidheid mee en komt het geregeld voor dat
de cockpit bemanning helemaal niets merkt van de aanvaring. Naast meldingen van piloten
worden door Schiphol ook dood gevonden vogels (en andere dieren) op of naast de start-
en landingsbaan geregistreerd. Deze worden vergeleken met de meldingen van de luchtvaartmaatschappijen
en zo blijft er een restcategorie over die fauna-incidenten worden genoemd.

Aanvaringen met ganzen of andere grote risicovolle vogelsoorten worden door hun impact
– bijna altijd met schade – vrijwel allemaal geregistreerd. Het Analyse Bureau Luchtvaartvoorvallen
(ABL) maakt echter geen onderscheid naar vogelsoort, maar geeft wel algemene informatie
over het aantal vogelaanvaringen, het aantal mogelijke aanvaringen en het aantal incidenten
met andere dieren. Ook maakt ABL onderscheid naar luchthaven en type vliegtuig dat
erbij betrokken was. Hieronder de grafiek van de meest recente ABL gegevens over vogelaanvaringen
op Schiphol. De ABL informatie is vinden op: https://dashboards.ilt.rijkscloud.nl/luchtvaartvoorvallen/#shiny-tab-bi…

In deze grafiek is duidelijk de zomerpiek te zien. Vanwege het geringere aantal vliegbewegingen
in 2020 en 2021 vanwege de Covid-19 pandemie, is het aantal aanvaringen in die periode
duidelijk lager dan de jaren daarvoor. Hieronder een tabel van het totaal aantal aanvaringen
2017–2019.

2017

2018

2019

Totaal aantal aanvaringen Schiphol per jaar

372

533

656

Bron: ABL

Schiphol maakt wel onderscheid naar de betrokken vogelsoort. Hieronder de cijfers
van Schiphol met een overzicht van het aantal geregistreerde aanvaringen met ganzen
in de laatste 15 jaar, aangevuld met 2021 tot 1 oktober.

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

tot

01/10

Totaal aantal aanvaringen met ganzen Schiphol per jaar

0

2

2

0

10

7

1

8

0

5

4

2

4

3

0

1

Bron: Schiphol en het Ganzenbeheerplan omgeving Schiphol 2018–2024

Op de wat hogere aantallen in 2010, 2011 en 2013 na, is het aantal aanvaringen met
ganzen relatief laag. In de jaren voor 2010 waren de overzomerende ganzen, die hier
jaarrond verblijven, in aantal aanzienlijk toegenomen. De jaren 2020 en 2021 geven
vanwege het lagere aantal vliegbewegingen een vertekend beeld. Om die reden concentreert
Schiphol zich op de aanvaringsgegevens van de periode 2015 t/m 2019.

Hoewel ganzen door hun gewicht en groepsvormend gedrag het hoogste risico vormen,
is het aandeel ganzenaanvaringen, ten opzichte van het totaal aantal aanvaringen per
jaar, gering. In vergelijking met andere soorten is het aantal door Schiphol geregistreerde
aanvaringen met ganzen zelfs heel laag. Zo was het aantal aanvaringen met bijvoorbeeld
roofvogels in de periode 2015–2019 totaal 272, wat gemiddeld meer is dan 54 per jaar.
Voor ganzen is het gemiddelde in die periode nog geen 4. Onderstaande grafiek met
de aanvaringsgegevens van alle diersoorten in de periode 2015–2019 op Schiphol maakt
dat duidelijk.

Bron: Schiphol (opm: Bij de categorie met «–» met een aantal van 47, is de vogelsoort
eveneens onbekend maar zijn ook andere gegevens onbekend

Mogelijke aanvaringen

Niet alle meldingen over vogels betreffen een feitelijke vogelaanvaring, soms is de
melder er niet zeker van of er daadwerkelijk een aanvaring heeft plaatsgevonden. Andere
meldingen gaan over aangetroffen vogelresten, of soms is een melding juist een waarschuwing
voor vogels. Hieronder een overzicht hiervan.

2017

2018

2019

Totaal aantal mogelijke aanvaringen per jaar Schiphol

341

368

332

Bron: ABL

Op de vraag om specifieke informatie over bijna aanvaringen met ganzen kan geen antwoord
worden gegeven, deze gegevens zijn niet bekend. Hier speelt bijvoorbeeld mee hoe een
bijna aanvaring wordt gedefinieerd. Ook speelt mee dat de piloot dit moet waarnemen
en moet melden.

Afsluitend

Ondanks het relatief beperkte aantal aanvaringen met ganzen wordt er sterk ingezet
op maatregelen om deze aanvaringen te voorkomen. Daarvoor is en blijft het genoemde
convenant met de viersporenaanpak van belang. Als uitvloeisel van dit convenant zal
er, bij de herziening van het Ganzenbeheerplan omgeving Schiphol, door IenW worden
ingezet op een gezamenlijk beleid ten aanzien van het ganzenbeheer in de provincies
Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht rondom Schiphol.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
B. Visser