Brief regering : Geannoteerde agenda JBZ-Raad 7-8 oktober 2021

Nr. 709
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID EN VOOR RECHTSBESCHERMING EN VAN
DE STAATSSECRETARIS VAN JUSTITIE EN VEILIGHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 28 september 2021

Hierbij bieden wij u de geannoteerde agenda aan van de Raad Justitie en Binnenlandse
Zaken op 7 en 8 oktober oktober 2021 in Luxemburg. De Minister van Justitie en Veiligheid,
de Minister voor Rechtsbescherming en de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid
zullen deelnemen aan deze JBZ-Raad.

Voorts informeren wij uw Kamer hierbij over de voortgang van de onderhandelingen over
de Richtlijn ten aanzien van de netwerk- en informatiebeveiliging (NIB-richtlijn)1 en over het bezoek van de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid aan Egypte
van 25-27 september jl.

Voortgang Richtlijn Netwerk- en Informatiebeveiliging

In februari heeft het kabinet u via een BNC-fiche geïnformeerd over het voorstel tot
herziening van de NIB-richtlijn. Voor de zomer hebben de lidstaten vragen kunnen stellen
bij het voorstel. In juni heeft de Telecomraad een voortgangsrapportage vastgesteld
waarin de belangrijkste onderwerpen voor het vervolg van de onderhandeling staan benoemd.2 De kanttekeningen van het kabinet over onder andere de uitbreiding van de reikwijdte,
het reguleren van overheidsdiensten, de samenhang met sectorale wetgeving en de administratieve
lasten komen hier ook in terug. Duidelijk is wel dat een meerderheid van de lidstaten
een uitbreiding van het aantal entiteiten en sectoren ten opzichte van de huidige
NIB-richtlijn steunt.

Nederland heeft samen met enkele andere lidstaten een non-paper opgesteld met een
alternatieve benadering voor het aanwijzen van entiteiten die onder de reikwijdte
van de richtlijn vallen. Dit was het voornaamste bezwaar van het kabinet bij het voorstel.
In het voorgestelde alternatief wijzen lidstaten op basis van een risicoanalyse zelf
essentiële entiteiten aan, in aanvulling op een brede groep belangrijke entiteiten
die wordt aangewezen op basis van EU-brede criteria.

Daarnaast heeft Nederland een non-paper gesteund waarin wordt voorgesteld om lidstaten
zelf relevante overheidsdiensten aan te laten wijzen die onder de reikwijdte van de
richtlijn worden gebracht. Ook wordt voorgesteld om lidstaten zelf te laten bepalen
welke verplichtingen uit de richtlijn op deze organisaties van toepassing zijn. Voorts
heeft Nederland in de Raadswerkgroep een nadere analyse gepresenteerd over de verhouding
met de wetgeving van de European Electronic Communications Code (EECC).

Een meerderheid van de lidstaten lijkt echter geen voorstander van een specifieke
wet die voorrang krijgt boven algemene wetgeving (lex specialis) voor aanbieders van
openbare elektronische communicatienetwerken of -diensten. Het kabinet zal bezien
of alternatieve inzet in de onderhandelingen of de nationale implementatie nodig is
om de samenhang met de EECC te verbeteren. Voor wat betreft de relatie met de eIDAS-verordening3 bestudeert het kabinet op dit moment de verhouding tussen de NIB2-richtlijn en het
voorstel voor herziening van eIDAS dat de Europese Commissie voor de zomer heeft gepresenteerd.4 Dit najaar zijn de onderhandelingen op basis van de compromisvoorstellen die het
voorzitterschap heeft voorbereid. De ambitie van het voorzitterschap is om in december
een raadspositie vast te stellen, maar dit lijkt op dit moment geen haalbaar tijdspad.

Werkbezoek Egypte

Van 25 tot 27 september jl. bracht de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid
een werkbezoek aan Egypte. Het werkbezoek had tot doel de migratiesamenwerking tussen
Egypte en Nederland verder te versterken. Naast het feit dat Egypte een belangrijke
partner is voor Nederland als herkomst- en transitland, focust de bredere bilaterale
relatie zich op duurzame ontwikkeling, sociale vooruitgang, handel, en veiligheid
en stabiliteit in de regio.

Tijdens het bezoek werd de Staatssecretaris ontvangen door de Egyptische Minister-President.
Verder heeft zij gesproken met de Minister van Emigratie, het Ministerie van Binnenlandse
Zaken en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In de gesprekken is de volle breedte
van migratiesamenwerking aan de orde gekomen: de aanpak van grondoorzaken van migratie,
opvang van vluchtelingen en migranten in Egypte, het tegengaan van irreguliere migratie,
het bestrijden van mensenhandel en -smokkel, het verder versterken van de grensbewaking,
informatie-uitwisseling over bestaande reguliere migratiemogelijkheden en het versterken
van de terugkeersamenwerking.

Nederland en Egypte zijn een intentieverklaring overeengekomen om de onderlinge samenwerking
op de bovenstaande terreinen verder te versterken.

De Minister van Justitie en Veiligheid,
F.B.J. Grapperhaus

De Minister voor Rechtsbescherming,
S. Dekker

De Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid,
A. Broekers-Knol

Geannoteerde agenda van de bijeenkomst van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken,
7–8 oktober 2021

I. Justitie, Grondrechten en Burgerschap

1. Werklunch: Strategic Lawsuits Against Public Participation (SLAPP)

= gedachtewisseling

In het BNC-fiche over de Mededeling Europees Democratie actieplan5 heeft het kabinet uw Kamer geïnformeerd over diverse initiatieven van de Commissie
om het strategische inzetten van rechtszaken ter ontmoediging van publieke participatie
(SLAPP) tegen te gaan. In sommige lidstaten kan dit type strategische rechtszaken
leiden tot zelfcensuur, vooral bij kleinere nieuwsmedia en freelancers omdat zij de
last van deze rechtszaken niet kunnen dragen. Het kabinet vindt dit een bedreiging
voor de rechtsstaat en grondrechten van de pers. Ook de Commissie heeft dit in het
onlangs verschenen Rechtsstaatrapport 2021 gesignaleerd6. Zij zal tijdens de JBZ-Raad haar initiatieven toelichten en de ervaringen en standpunten
van lidstaten willen vernemen.

In Nederland komen dergelijke rechtszaken maar zeer beperkt voor. In sommige lidstaten
komt SLAPP echter op grotere schaal voor en veroorzaakt het een inperking van de ruimte
voor het maatschappelijk middenveld en de journalistiek. In combinatie met het belang
van de onafhankelijkheid van de rechtspraak deelt het kabinet de noodzaak om dit in
Europees verband aan de orde te stellen. De Minister voor Rechtsbescherming onderstreepte
dit op 17 september j.l. in een bijeenkomst met Poolse journalisten, advocaten en
rechters. Het kabinet verwelkomt de agendering van dit onderwerp in de JBZ-Raad –
mede in het kader van de JBZ-betrokkenheid bij het EU Rechtsstatelijkheidsmechanisme
– en zal zich tijdens de werklunch sterk uit spreken tegen SLAPP en in beginsel de
initiatieven in EU-verband en van lidstaten om SLAPP tegen te gaan steunen.

2. Raadsconclusies EU strategie kinderrechten

= vaststelling

Op 24 maart jl. heeft de Europese Commissie een voorstel uitgebracht voor een Europese
Strategie voor de Rechten van het Kind. Met deze strategie beoogt de Commissie alle
nieuwe en bestaande EU-wetgeving, beleid en financieringsinstrumenten die raken aan
kinderrechten samen te brengen binnen een kader7. In reactie daarop heeft het Sloveense voorzitterschap een voorstel gedaan voor Raadsconclusies
ter versterking van kinderrechten bij de ontwikkeling van wetgeving en beleid. De
concept Raadsconclusies verwelkomen de strategie van de Commissie en doen suggesties
hoe de Commissie en lidstaten de borging van kinderrechten kunnen verstevigen. Zo
stellen de Raadsconclusies voor aandacht te besteden aan trainingen over kinderrechten,
het uitwisselen van goede praktijken en worden lidstaten opgeroepen gehoor te geven
aan de strategie van de Commissie. Tijdens deze Raad liggen deze Raadsconclusies ter
vaststelling voor.

Het kabinet onderschrijft het belang van deze Raadsconclusies. Nederland heeft in
de onderhandelingen aandacht gevraagd voor de subsidiariteit en de verhouding tussen
de verschillende thema’s uit de strategie. Dit heeft geleid tot een aangescherpte
tekst waarin de verhouding tussen de verschillende thema’s wordt verhelderd. Verder
is – in lijn met de algemene, proactieve inzet van het kabinet op deze thema’s in
EU-verband -aandacht gevraagd voor gendergelijkheid en de positie van LHBTIQ-kinderen.
Ten tijde van het schrijven van deze Geannoteerde Agenda is nog geen overeenstemming
bereikt over de tekst van de Raadsconclusies, dit mede vanwege verzet van enkele lidstaten
tegen aandacht voor voorgenoemde thema’s.

3. Europees Openbaar Ministerie

= stand van zaken

De Commissie zal de laatste stand van zaken rond de start van het Europees Openbaar
Ministerie (EOM) toelichten. Zo wordt de Raad onder andere geïnformeerd over in hoeverre
deelnemende lidstaten wetgeving hebben aangenomen om hun nationale justitiële systemen
aan te passen voor het implementeren van de Verordening voor de oprichting van het
EOM.8

4. Situatie voorlopige hechtenis

= beleidsdebat

Voor dit agendapunt voorziet de Commissie een brede discussie over de omstandigheden
in gevangenissen en voorlopige hechtenis. De JBZ-Raad heeft in december 2020 Raadsconclusies
aanvaard over het Europees Arrestatiebevel (EAB). Hier is ook aandacht voor detentieomstandigheden
en dat deze een reden kunnen zijn om niet over te gaan tot overlevering.

De Commissie maakt zich, net als de Raad, zorgen over detentieomstandigheden en de
gevolgen daarvan voor bijvoorbeeld overlevering in het kader van een EAB. Zo kan het
zijn dat overlevering niet mogelijk is omdat detentieomstandigheden worden meegewogen
in de toetsing van een verzoek tot overlevering en bij slechte omstandigheden kan
worden besloten de overlevering op te schorten.

Ook in Nederland doet de overleveringsrechter regelmatig uitvraag naar de detentieomstandigheden
na een verzoek tot overlevering. Hierbij wordt onderzocht hoe de omstandigheden in
het gevangeniswezen in algemene zin zijn, in welke inrichting de betrokken persoon
wordt gedetineerd, wat de omstandigheden en voorzieningen daar zijn en of de autoriteit
bereid is toe te zeggen dat de betrokkene volledig overeenkomstig de Europese gevangenisregels
van de Raad van Europa zal worden behandeld. Het is niet bekend of een dergelijke
uitvraag ook over Nederlandse detentiefaciliteiten is gedaan.

Voor zover bekend zal het gaan om een algemene, politieke discussie over de situatie
en hoe deze in de desbetreffende lidstaten kan worden verbeterd. Het kabinet verwelkomt
deze discussie en onderstreept het belang van menswaardige detentieomstandigheden.

5. Overige onderwerpen

a). Conferentie Regulation Artificial Intelligence

= presentatie van het Voorzitterschap

Het Sloveens voorzitterschap zal de Raad informeren over de digitale conferentie die
zij op 20 juli j.l. heeft georganiseerd over de bescherming van fundamentele rechten
bij regelgeving over kunstmatige intelligentie. Nederland heeft op ambtelijk niveau
deelgenomen aan deze conferentie.

Tijdens de conferentie is in twee panels gesproken over het voorstel voor de Verordening
over kunstmatige intelligentie9 van de Europese Commissie en de bredere internationale activiteiten van de Raad van
Europa, de OECD en UNESCO op het vlak van de bescherming van de fundamentele rechten
bij de ontwikkeling en het gebruik van kunstmatige intelligentie.

Het kabinet onderstreept het belang van bescherming van de fundamentele rechten en
de menselijke maat in de toepassing van digitale technologieën in de rechtspleging
en rechtshandhaving. Het blijft daarbij belangrijk om een goede balans te vinden tussen
de mogelijkheid voor rechtshandhavingsdiensten om kunstmatige intelligentie te gebruiken
en ontwikkelen bij de bestrijding van criminaliteit en het beschermen van fundamentele
rechten (zoals ook verwoord in het BNC fiche). Het kabinet vindt het daarom van belang
om de discussie over AI ook te blijven voeren in JBZ-verband.

b). Situatie van rechterlijke macht in Afghanistan

= gedachtewisseling

Italië heeft verzocht om onder overige agendapunten te spreken over de zorgen die
zij hebben over de positie van de rechterlijke macht in Afghanistan na de machtsovername
van de Taliban. Het kabinet verwelkomt dat wordt stilgestaan bij de rechterlijke macht
in Afghanistan en deelt deze zorgen.

c). Resultaten van de zesde evaluatie van de gedragscode Hate Speech Online

= informatie van de Commissie

De Commissie zal verslag doen van de zesde evaluatie van de Gedragscode Online Hate
Speech. De gedragscode een belangrijk instrument voor het creëren van meer verantwoordelijkheid
bij online platforms in het tegengaan van haatzaaien10. Het kabinet zal de informatie aanhoren en steunt het blijvend agenderen van dit
onderwerp in de JBZ-Raad.

II. Binnenlandse Zaken, Asiel en Migratie

1. Uitdagingen voor screening en detentie bij de grens

= beleidsdebat

Het Voorzitterschap beoogt een beleidsdiscussie over de screening en (mogelijke) detentie
aan de EU-grenzen. Bij het opstellen van deze geannoteerde agenda had het Voorzitterschap
hier nog geen stukken voor verspreid. Het kabinet verwacht dat deze discussie moet
worden gezien als vervolg op de informele JBZ-raad van 14-16 juli jl. waarbij een
grote groep lidstaten – waaronder Nederland – heeft aangegeven graag voortgang te
willen boeken op het Commissievoorstel inzake de screening aan de EU-buitengrenzen
door dit voorstel uit de pakketbenadering te lichten.11

Over dit voorstel en het standpunt van het kabinet is uw Kamer geïnformeerd via het
BNC-traject.12De Nederlandse inbreng zal daarop gebaseerd zijn. Kort gezegd steunt het kabinet de
mogelijke instelling van een screeningprocedure aan de buitengrenzen. Dit kan de efficiënte
uitvoering van het asiel- en terugkeerproces ten goede komen. Het draagt voorts bij
aan het opstellen van uniforme regels voor het identificeren van vreemdelingen en
van uniforme criteria voor doorverwijzing naar de juiste procedures. Dit draagt er
aan bij dat minder personen onrechtmatig in de EU doorreizen. Ten aanzien van het
mogelijke gebruik van detentie, of vreemdelingenbewaring, merkt het kabinet op dat
de Commissie heeft voorgesteld om het aan het nationale recht over te laten om te
bepalen in welke situaties detentie mogelijk is en hoe dat er uit ziet. Wel is het
zaak dat rekening wordt gehouden met de kwetsbaarheid van de betrokken personen op
wie een dergelijke screeningprocedure of detentiemaatregel wordt toegepast, aldus
de Commissie. Daarbij is het kabinet wel van mening dat verduidelijkt dient te worden
welke onderdelen deel uitmaken van deze kwetsbaarheidstoets die in de screening wordt
geïntroduceerd. Te ruime interpretaties, als ook te veel uitzonderingen, kunnen het
nuttig effect van de screeningsprocedure en daaropvolgende grensprocedure evenwel
sterk verminderen en zouden te zeer vooruitlopen op de inhoudelijke beoordeling in
de asielprocedure.

Een groot deel van de lidstaten steunt de introductie van een screeningprocedure aan
de buitengrenzen. In brede zin erkennen de lidstaten dat een dergelijke procedure
bij zal dragen aan de versterking van de buitengrenzen en daarmee aan de controle
op wie tot de EU wordt toegelaten. Wel heeft een groep lidstaten praktische en politieke
bezwaren tegen het voorstel. Ook heeft een groep lidstaten reeds aangegeven vast te
willen houden aan de volledige pakketbenadering. Het ligt dan ook niet in de lijn
der verwachting dat de Raad tijdens aankomende JBZ-raad overeenstemming zal bereiken
over het Commissievoorstel.

2. Situatie in Afghanistan: follow-up JBZ 31 augustus

= informatie van het Voorzitterschap en de Commissie

De JBZ-raad zal naar verwachting worden bijgepraat over de migratiesituatie in Afghanistan
en de verschillende stappen die zijn gezet naar aanleiding van de extra JBZ-raad over
Afghanistan die op 31 augustus jl. plaatsvond.13 Hierover heeft het kabinet uw Kamer op verschillende momenten geïnformeerd, waaronder
in de verslagen van de Raad Algemene Zaken en Raad Buitenlandse Zaken, en de brief
over de stand van zaken in Afghanistan.14 Op 7 oktober zal naar verwachting het high level forum plaatsvinden dat eerder door
de Commissie is aangekondigd. Op moment van schrijven is nog weinig informatie hierover
gedeeld met de lidstaten. Nederland is voorstander van inzet in EU-verband, in nauwe
samenwerking met UNHCR en IOM. Vooralsnog dient bezien te worden hoe de situatie zich
ontwikkelt in Afghanistan en de regio, en welke noden er in eerste instantie zullen
ontstaan.

Voorts zal de nieuwe EU contraterrorisme coördinator Ilkka Salmi naar verwachting
het actieplan contraterrorisme Afghanistan presenteren. Dit actieplan ziet onder meer
op veiligheidschecks aan de buitengrenzen, het belang van strategische duiding van
het dreigingsbeeld, het bestrijden van desinformatie en het tegengaan van terrorismefinanciering.
Het kabinet zal dit actieplan verwelkomen en hierbij het belang van informatie-uitwisseling
en een gecoördineerde aanpak benadrukken. Voor de verdere uitwerking van het plan
zet het kabinet in op het voorkomen van dubbeling met bestaande initiatieven en proportionaliteit
van de maatregelen.

3. Externe dimensie van migratie

a). Actieplannen migratie

= informatie van het voorzitterschap en de Commissie

Het voorzitterschap en de Europese Commissie zullen de leden van de JBZ-raad informeren
over de inspanningen van de Europese Commissie om te komen tot concrete actieplannen
om de samenwerking met enkele prioritaire landen te versterken (in Noord-Afrika, Sub-Sahara
Afrika, het Midden-Oosten en de Westelijke Balkan). Daarmee heeft de Commissie uitvoering
gegeven aan het verzoek van een grote groep lidstaten dat is gedaan tijdens de gecombineerde
Raad Buitenlandse Zaken en Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 15 maart jl.15 waar is gesproken over de externe dimensie van het EU-migratiebeleid in het kader
van het EU migratie- en asielpact. Ook de Europese Raad heeft hier in Conclusies van
juni jl. nog nadrukkelijk toe opgeroepen.16 De Europese Raad verzocht de Commissie en de hoge vertegenwoordiger om in nauwe samenwerking
met de lidstaten concrete acties en tastbare steun voor prioritaire landen van herkomst
en doorreis te versterken, en in het najaar 2021 te komen tot actieplannen voor prioritaire
landen van herkomst en doorreis. Ook verzocht de Europese Raad de Commissie om optimaal
gebruik te maken van Europese financiële middelen, en in november verslag uit te brengen
aan de Raad over haar intenties ter zake.

Nederland waardeert de stappen van de Europese Commissie, en zal blijven aandringen
op verdere concretisering van deze landenspecifieke aanpak waarbij effectief gebruik
wordt gemaakt van relevante instrumenten, zoals het Nabuurschaps-, Ontwikkelings-
en Internationale Samenwerkingsinstrument (NDICI) en artikel 25bis van de Visumcode.

b). Migratiesituatie op de verschillende routes

= gedachtewisseling

De Commissie en naar verwachting ook de EU agentschappen EASO, Frontex en Europol,
zullen de leden van de JBZ-raad informeren over de ontwikkelingen langs de belangrijkste
migratieroutes.

4. Digitale dimensie van het onderzoeken van seksueel kindermisbruik

= beleidsdebat

De Europese Commissie heeft op 24 juli 2020 een strategie ter bestrijding van seksueel
kindermisbruik gepresenteerd. In de strategie kondigt de Commissie verschillende concrete
initiatieven aan om de strijd tegen seksueel kindermisbruik, zowel online als offline,
in de EU doeltreffender te maken. Het BNC fiche dat op 25 september 202117 naar uw Kamer is gestuurd beschrijft de Nederlandse inzet ten aanzien van de strategie.
Over het algemeen steunt Nederland de voorstellen van de Europese Commissie om seksueel
kindermisbruik gezamenlijk aan te pakken.

Het discussiedocument is nog niet verschenen, maar de verwachting is dat de insteek
van het voorzitterschap zal zijn om te spreken over het belang van toegang tot gegevens
voor rechtshandhavingsdiensten voor de bestrijding van seksueel kindermisbruik. Het
kabinet onderschrijft dit belang en zal tijdens de Raad, in lijn met het BNC-fiche,
de noodzaak van intensivering van de inspanningen op het gebied van preventie om seksueel
kindermisbruik te voorkomen nogmaals onderstrepen.

5. Werklunch: Uitvoering van interoperabiliteit

= beleidsdebat

Tijdens de werklunch zullen de Commissie en het EU-agentschap voor grootschalige IT-systemen
(eu-LISA) de Ministers informeren over de voortgang van interoperabiliteit van de
verschillende IT-systemen en naar verwachting verslag doen van de ingelaste bijeenkomst
van de Management Board van eu-LISA die op 1 oktober a.s. zal plaatsvinden. De Ministers zullen hierna van
gedachten wisselen over de stand van zaken.

Eind juli 2021 is in een ingelast overleg van de eu-LISA Management Board gesproken over het aanpassen van de planning van de inwerkingtreding van het inreis-
en uitreissysteem (Entry/Exit System, EES). Dit zou nodig zijn om het hoofd te bieden
aan enkele implementatieproblemen aan de kant van eu-LISA en de beoogde startdatum
van mei 2022 alsnog te halen. In de planning zijn toen zogenaamde «Decision Gates» opgenomen: cruciale momenten waarop bepaalde mijlpalen moeten zijn gehaald. In de
ingelaste bijeenkomst van 1 oktober a.s. bespreekt de Management Boardde uitkomsten van de eerste «Decision Gate», de mogelijke consequenties voor het implementatietraject, en opties hoe verder
te gaan.

Het kabinet hecht groot belang aan de implementatie van de (nieuwe) Europese informatiesystemen
op het gebied van grenzen en interne veiligheid, waaronder het EES, het Europees reisinformatie
en -autorisatiesysteem (ETIAS) en het aangepaste Schengen Informatie Systeem (SIS).
Het kabinet heeft daarbij wel steeds aangetekend dat de integrale planning bijna geen
ruimte meer biedt voor onvoorziene omstandigheden en heeft daarom blijvende aandacht
voor dit onderwerp gevraagd op Raadsniveau.

Voor zowel EES als SIS geldt dat eerst en vooral de centrale systemen tijdig en stabiel
moeten worden opgeleverd door eu-LISA. Pas dan kan de nationale implementatie goed
worden getest. Het kabinet wil waken voor een overhaaste implementatie die problemen
gaat geven in de IT, op de werkvloer bij eindgebruikers, en op de grens met impact
op reizigers. In het bezoek op 8 september jl. van de Commissie aan Nederland heeft
Nederland hier ook aandacht voor gevraagd.

6. Overige onderwerpen: uitkomst Salzburgforum 23–24 juni 2021

Tsjechië zal de Raad informeren over de uitkomsten van het Salzburgforum van 23-24 juni
2021. Het Salzburgforum is een samenwerkingsverband tussen Oostenrijk, Bulgarije,
Kroatië, Tsjechië, Hongarije, Polen, Roemenië, Slowakije en Slovenië. Zij hebben in
juni onder andere gesproken over het tegengaan van irreguliere migratie, specifiek
de routes langs de oostkant van de Middellandse Zee en de Westelijke Balkan.