Brief regering : Commerciële radio: rapport SEO en toelichting

Nr. 548
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 24 september 2021

In mijn brief van 8 juli 20211 heb ik u nader geïnformeerd over het overleg met de landelijke radiosector over het
conceptrapport van SEO Economisch Onderzoek (SEO) met daarin opgenomen de bedragen
die de landelijke commerciële radiopartijen verschuldigd zijn voor een verlenging
van drie jaar.

Ik ben van plan op grond van artikel 3.15 van de Telecommunicatiewet (de wet), teneinde
een optimaal gebruik van frequentieruimte te waarborgen, een marktconforme vergoeding
in rekening te brengen bij het verlengen van de commerciële radiovergunningen. Om
dit te berekenen heb ik SEO als onafhankelijk expert gevraagd om – in lijn met de
al eerder door hen gehanteerde methodiek – de verlengingsprijzen te berekenen. SEO
heeft bij de waardebepalingen van radiospectrum in de afgelopen jaren invulling gegeven
aan het juridisch kader van de Telecommunicatiewet door de economische waarde te berekenen
op basis van de zogenoemde opportuniteitskosten. Dit is de waarde die een efficiënte
nieuwe toetreder toekent aan de vergunning, rekening houdend met de looptijd ervan.
Deze waarde is tevens gelijk aan de uitkomst van een hypothetische veiling. De waarderingsmethode
voor de verlenging van drie jaar moet zo dicht mogelijk aansluiten bij de eerder door
SEO gehanteerde systematiek. Temeer deze systematiek is getoetst en goedgekeurd door
het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Methoden die hiervan afwijken
zijn juridisch kwetsbaar.

Conform de procedure die ook is gevolgd bij de eerdere verlengingen van deze vergunningen
zijn partijen in de gelegenheid gesteld om te reageren op het conceptrapport van SEO
middels een zogenoemde preconsultatie. Met het volgen van deze procedure wordt tevens
recht gedaan aan de door uw Kamer op 3 juni 2021 aangenomen motie van het lid Grinwis
c.s.2 waarin u mij verzoekt om in goede samenspraak met de sector, rekening houdend met
de economische schade aan en krimp van de markt en op basis van transparante uitgangspunten,
te komen tot een proportionele en daarmee maatschappelijk verantwoorde vergoeding.

In mijn brief van 11 november 20203 heb ik u laten weten dat voor het vaststellen van een verlengbaarheidsbesluit een
deugdelijke motivering noodzakelijk is, ook als de grondslag voor een dergelijke verlenging
gebaseerd gaat worden op het mitigeren van de effecten van de coronacrisis. Temeer
omdat het bij de tijdelijke verlenging van de commerciële radiovergunningen gaat om
een derde verlenging op rij, daar waar de wet uitgaat van het beginsel «veilen tenzij».
Het berekenen van een proportionele vergoeding, op grond van artikel 3.15 van de wet,
gebaseerd op objectieve uitgangspunten ligt in het verlengde daarvan aangezien ik
naast een deugdelijke motivering van de verschuldigde bedragen ook gehouden ben aan
een correcte toepassing van het staatsteunkader. De economische waarde van de vergunningen
dient daarom (geheel) in het bedrag te worden uitgedrukt, zowel met het oog op doelmatig
frequentiegebruik als om te voorkomen dat de verlenging kan worden aangemerkt als
een verboden vorm van staatssteun aan de huidige vergunninghouders. Daarnaast is het
belangrijk om verstoring van het gelijke speelveld (level playing field) te voorkomen.
Een marktconforme verlengingsprijs dient daartoe.

Onder een proportionele en daarmee maatschappelijk verantwoorde vergoeding, die voldoet
aan de regels van het staatssteunkader, versta ik dan ook een marktconforme vergoeding
die conform de Telecommunicatiewet aansluit bij de reële waarde die deze vergunningen
vertegenwoordigen.

Gedurende de afgelopen weken hebben er gesprekken plaatsgevonden tussen vertegenwoordigers
van de Verenging voor Commerciële Radio (VCR) en vertegenwoordigers van het Ministerie
van EZK over het conceptrapport van SEO. Op 16 juli 2021 heeft de VCR eveneens een
schriftelijke reactie ingediend op het conceptrapport. In grote lijnen komt deze reactie
erop neer dat de VCR zich niet kan vinden in de uitkomsten van de door SEO gehanteerde
methodiek om de verlengingsprijzen te berekenen. Zij stellen daarom een aantal andere,
alternatieve methoden voor. De door de landelijke radiosector voorgestelde alternatieve
methoden zijn echter geen van alle in lijn met de Telecommunicatiewet, de hierboven
beschreven systematiek en laten zich dan ook niet kwalificeren als methoden die marktconforme
vergoedingen tot stand brengen. Bovendien zijn de alternatieve methoden niet nader
onderbouwd, zijn de gehanteerde uitganspunten onduidelijk en heeft de VCR (schriftelijk)
het voorbehoud gemaakt dat – aangezien zij niet over de onderliggende data beschikt
– de door haar aangedragen alternatieven wel moeten leiden tot een redelijke uitkomst
voor alle te verlengen vergunningen.

De ingebrachte reactie van de VCR van 16 juli jl. heeft SEO dan ook geen aanleiding
gegeven om een van de voorgestelde alternatieve methoden over te nemen of grote aanpassingen
in het conceptrapport door te voeren. Conform mijn eerdere toezegging in de bovengenoemde
brief van 8 juli 2021 doe ik u hierbij het rapport toekomen4.

Ik acht het van belang om nogmaals te benadrukken dat de in het rapport van SEO opgenomen
verlengingsprijzen marktconform zijn en daarmee dus ook maatschappelijk verantwoord.
De bedragen die partijen voor een verlenging van drie jaar verschuldigd zijn, kunnen
ter illustratie in een bredere context geplaatst worden. Niet alleen relevant is de
verlengingsprijs die partijen hebben betaald voor de afgelopen verlengingsperiode,
ook een vergelijking met de bedragen die de landelijke partijen in 2011 hebben betaald
voor een verlengingsperiode van zes jaar is daarbij van belang. Op deze wijze ontstaat
een reëel beeld over de hoogte van de bedragen die partijen moeten afdragen.

Vergelijking tussen de verschuldigde verlengingsprijzen afgelopen periode

Vergunning

Verlenging voor zes jaar

(2011–2017)

Verlenging

voor vijf jaar

(2017–2022)

Verlenging

voor drie jaar (2022–2025)

Sky Radio

A01

€ 25.726.000,–

€ 2.544.000,–

€ 11.195.000,–

Veronica

A02

€ 12.720.000,–

1

–

Q-music

A03

€ 26.935.000.–

€ 2.758.000,–

€ 11.372.000,–

BNR

A04

–

–

–

SLAM

A05

–

–

–

Radio 538

A06

€ 26.935.000,–

€ 2.324.000,–

€ 11.112.000,–

Radio 10

A07

2

€ 859.000,–

€ 6.929.000,–

Sublime

A08

–

–

–

100% NL

A09

–

–

–

Totaal

€ 91.962.000,–

€ 8.485.000,–

€ 40.608.000,– 3

X Noot

1

A2 is een geclausuleerd kavel waar geen verlengingsprijs meer voor in rekening wordt
gebracht.

X Noot

2

A7 is in 2011 uitgegeven via een veiling en is destijds dus niet verlengd.

X Noot

3

Ook indien de bedragen voor een termijn van drie jaar opgeteld worden bij de bedragen
die golden voor een termijn van vijf jaar blijven de betaalde bedragen voor een periode
van acht jaar ver beneden de bedragen die partijen in 2011 verschuldigd waren.

Daarnaast acht ik het van belang dat de berekeningen van SEO zijn doorgevoerd aan
de aan de hand van projecties van het Centraal Plan Bureau (CPB) voor de groei van
het bruto binnenlands product (en het bijbehorende prijspeil) in de periode tot en
met 20255, waarbij SEO uitgaat van een conservatieve inschatting. De prognoses zijn echter
dusdanig gunstig dat het verdienpotentieel van de ongeclausuleerde landelijke vergunningen
voor de komende drie jaar circa het viervoudige is van hetgeen deze partijen moeten
afdragen.

In de berekeningen van SEO zijn overigens ook de effecten van de coronacrisis op de
advertentiemarkt verdisconteerd met als gevolg dat de bedragen hierdoor lager uitvallen.
De bovengenoemde bedragen voor een verlenging met een termijn van drie jaar houden
derhalve wel degelijk rekening met de economische schade aan en krimp van de markt
waar de motie-Grinwis c.s. naar verwijst en zijn en op basis van transparante uitgangspunten
tot stand gekomen. De conclusies uit het rapport van SEO neem ik daarom over.

Om de verlenging van de landelijke commerciële radiovergunningen tijdig te realiseren,
is het noodzakelijk om zo spoedig mogelijk te starten met een aantal juridische processen
om te komen tot de vaststelling van de ministeriële regelingen die nodig zijn om de
verlenging voor individuele partijen mogelijk te maken. De consultatie van de ministeriële
regeling waarin de verlengingsprijzen uit het rapport van SEO zijn vastgelegd, zal
dan ook van start gaan. Eenieder is dan in de gelegenheid om een zienswijze in te
dienen op de ontwerpregeling. Op deze wijze wordt gewaarborgd dat recht wordt gedaan
aan alle betrokken belangen, waaronder ook die van potentiële nieuwe partijen. Na
weging van alle belangen zal ik, na de afronding van de consultatiefase, overgaan
tot het vaststellen van de definitieve regeling.

Resumerend merk ik nog het volgende op. Alle commerciële radiopartijen zijn voor hun
businessmodel sterk afhankelijk van advertentie-inkomsten als cruciale financieringsbron
voor hun economische en creatieve activiteiten. De effecten van de coronacrisis, die
ons allemaal raakt, heeft vorig jaar ook grote gevolgen gehad voor de commerciële
radiopartijen door het tijdelijk teruglopen van die advertentie-inkomsten. Ik ben
daarom conform de wens van uw Kamer overgegaan tot een tijdelijke verlenging voor
een termijn van drie jaar.

Doel van deze tijdelijke verlenging is – conform de motie-Van den Berg6 – commerciële radiopartijen in de gelegenheid te stellen additionele financiering
aan te trekken om zo de gevolgen van de coronacrisis te mitigeren en de continuïteit
van de sector te waarborgen. Het tijdelijk verlengen van de commerciële radiovergunningen
is geen geschikt middel om geleden verliezen c.q. geleden schade te vergoeden. De
Telecommunicatiewet en de daarop gebaseerde jurisprudentie biedt hiertoe geen ruimte.
De verlengingsprijzen moeten zijn gerelateerd aan omzet die nog moet worden gerealiseerd
over een toekomstige periode.7

Over de hoogte van de verlengingsprijzen zijn ook Kamervragen gesteld. Deze zal ik
afzonderlijk beantwoorden.

De Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,
M.C.G. Keijzer