Brief regering : Reactie op artikel 'Rabobank sluit kleine autodealers uit vanwege risico's op witwassen'

Nr. 62 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 september 2021

De vaste commissie voor Financiën heeft op 6 juli 2021 het kabinet gevraagd een reactie
te geven op het FD-artikel «Rabobank sluit kleine autodealers uit vanwege risico op
witwassen» van 1 juli 2021.

In dit artikel wordt beschreven dat de Rabobank heeft aangekondigd geen nieuwe betaalrekeningen
meer te openen voor autobedrijven met minder dan 50 miljoen euro aan omzet per jaar.
Rabobank licht in het artikel toe dat op basis van onderzoek blijkt dat de tweedehands
autosector gevoelig is voor criminele activiteiten, in het bijzonder witwassen. De
Rabobank wil om deze reden voorwaarden stellen aan de nieuwe instroom van klanten
uit deze sector. Daarnaast geeft de Rabobank aan dat nieuwe rekeninghouders, ongeacht
hun achtergrond, maximaal 5.000 euro aan contanten per negentig dagen kunnen afstorten.

Het is in algemene zin aan een bank zelf om haar strategie te bepalen en te bepalen
met welke cliënten zij een zakelijke relatie aangaat of voortzet. Banken kennen ook
verschillen in hun strategie en focus op klantgroepen, waardoor er doorgaans voor
alle klantgroepen voldoende toegang is tot bancaire dienstverlening. In het licht
van de toegenomen aandacht voor de bestrijding van witwassen is het begrijpelijk dat
banken bestaande en nieuwe klanten kritisch tegen het licht houden, zeker bij klanten
actief in een branche waarvan risico’s bekend zijn. Dat is ook wat ik van de banken
verwacht. Anderzijds vind ik het belangrijk dat dit proces zorgvuldig gebeurt en met
oog voor de klant. De maatregelen die banken nemen moeten proportioneel blijven en
burgers en ondernemers niet onnodig in de problemen brengen.

Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme

Op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft)
is een bank verplicht om risico-inschattingen te maken en daar het klantenacceptatiebeleid
op af te stemmen. Ook kan een bank eventueel mitigerende maatregelen treffen om risico’s
te beperken. De Wwft verplicht banken alleen om van een klant afscheid te nemen of
een nieuwe klant te weigeren als een bank de geconstateerde risico’s niet kan mitigeren
of als de klant de benodigde informatie om een goede risicobeoordeling te maken niet
aanlevert. Daarbij is het van belang dat de bank per klant een individuele risicobeoordeling
maakt. Een verhoogd risico betekent niet dat een groep klanten categoraal geweigerd
moet worden.1 De bank in kwestie heeft bij bestaande klantrelaties in alle gevallen een zorgplicht
jegens de klant en dient oog te hebben voor de belangen van de klant. Bij het weren
van een groep klanten op basis van een bepaalde jaaromzet lijkt er geen sprake te
zijn van een individuele risicobeoordeling en dat vind ik, mede in het licht van de
zorgplicht, onwenselijk.

Wanneer een bank bij een bepaalde groep klanten ziet dat deze groep vaak een verhoogd
risico met zich meebrengt vind ik het belangrijk dat een bank in overleg treedt met
deze groep klanten om te vast te stellen om welke risico’s dit precies gaat, welke
maatregelen de sector zelf kan nemen en welke voorwaarden de bank vervolgens nog aan
individuele klanten moet stellen om de resterende risico’s te mitigeren. Deze aanpak
vergroot de weerbaarheid van de sector en de kans dat witwassen wordt voorkomen.

Ik vind het in dat kader positief dat de BOVAG haar leden onlangs heeft opgeroepen
om niet langer het 500 eurobiljet te accepteren in verband met de hoge witwasrisico’s.
Deze maatregel is genomen mede naar aanleiding van de gesprekken die ik met verschillende
brancheorganisaties heb gevoerd over de risico’s van het 500 eurobiljet in het kader
van het plan van aanpak witwassen.2

Contant geld

Ik zie de verhoogde risico’s bij zeer omvangrijke contante betalingen. Daarom bereid
ik op dit moment een wetsvoorstel voor dat het verrichten van contante betalingen
voor goederen van 3.000 euro of meer verbiedt om de risico’s op witwassen te beperken.
Tegelijkertijd speelt contant geld nog steeds een belangrijke rol in de samenleving
aangezien groepen mensen nog steeds afhankelijk zijn van het gebruik van contant geld,
en omdat contant geld als terugvaloptie dient als er verstoringen zijn in het pinverkeer
aan de toonbank. Zoals ik uw Kamer eerder heb gemeld wordt om deze reden in het Maatschappelijk
Overleg Betalingsverkeer gewerkt aan een convenant over de acceptatie van contant
geld en de chartale infrastructuur.3

Vervolg

Ik constateer dat de toegenomen aandacht voor de bestrijding van witwassen kan betekenen
dat sectoren en klantgroepen worden geconfronteerd met strengere eisen vanuit banken
dan voorheen. Ik vind het belangrijk dat deze eisen niet tot maatschappelijke onwenselijke
situaties leiden en personen onterecht de toegang tot het betalingsverkeer wordt ontzegd.
De banken en de automotive sector dienen allereerst zelf afspraken te maken om de
risico’s op witwassen te verkleinen en zo de toegang tot het betalingsverkeer te garanderen.
Ik zal ik met de banken, de Nederlandsche Bank en de automotive sector in gesprek
treden teneinde vast te stellen welke maatregelen effectief en proportioneel zijn
om de risico’s op witwassen te verkleinen. Daarbij teken ik aan dat partijen die niet
voldoen aan mogelijk toekomstige afspraken om risico’s te verkleinen het risico lopen
geen betaalrekening te kunnen openen of behouden.

Daarnaast ben ik voornemens om op korte termijn de Leidraad ter voorkoming van witwassen
en financieren van terrorisme zo aan te passen dat duidelijk wordt dat het feit dat
bepaalde typen cliënten of producten een inherent verhoogd risico met zich meebrengen
geen reden kan zijn om dit type cliënten categoraal te weigeren.4

Op de langere termijn zal ik mij in internationaal en EU-verband inzetten om de verhouding
tussen de toegang tot het betalingsverkeer en anti-witwasregelgeving te verduidelijken.
Dat zal ik doen in de daarvoor speciaal opgezette projectgroep van de Financial Action
Task Force, de mondiale organisatie die standaarden voor anti-witwasregelgeving stelt.
Daarnaast zal ik in de onderhandelingen voor het nieuwe anti-witwaspakket van de Europese
Commissie5 voorstellen dat er richtlijnen worden gesteld voor effectieve en proportionele maatregelen
waar financiële instellingen en toezichthouders gebruik van kunnen maken. Daarnaast
heeft de Europese Commissie aangekondigd dat de evaluatie van de richtlijn betaalrekeningen
binnenkort wordt gepubliceerd. Ik breng de problemen die bedrijven ervaren onder de
aandacht bij de Europese Commissie met het verzoek om een verdere uitbreiding van
de basisbetaalrekening naar zakelijke rekeningen te overwegen in een eventuele herziening
van de richtlijn.

De Minister van Financiën, W.B. Hoekstra