Brief regering : Extra maatregelen ter versnelling afhandeling corona Wob-verzoeken

Nr. 1419
BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 september 2021

Op 21 juli 2021 (Kamerstuk 25 295, nr. 1385) heb ik uw Kamer geïnformeerd over een reeks maatregelen die ik heb genomen om de
afhandeling van de Wob-verzoeken over corona te verbeteren en te versnellen. Omdat
ik er zeer aan hecht om zo transparant mogelijk te zijn over de bestrijding van de
coronacrisis, heb ik besloten om bovenop de maatregelen van half juli nog een aantal
extra maatregelen te nemen, waaronder één ingrijpende betreffende het schrappen van
de zienswijze in de primaire fase van de Wob-afhandelingen. In deze brief informeer
ik u daarover.

Dat de afhandeling van de Wob-verzoeken over de coronabestrijding meer tijd in beslag
neemt dan gehoopt en verwacht, heeft een aantal oorzaken. Allereerst de enorme omvang.
Het gaat op dit moment om ruim 240 afzonderlijke Wob- verzoeken, waarmee in totaal
circa 5,6 miljoen documenten gemoeid zijn. Na een eerste schifting blijven er op dit
moment circa 1,8 miljoen documenten over die beoordeeld moeten worden. Dit aantal
verandert nog aangezien er door betere toepassing van zoektermen soms extra documenten
kunnen worden uitgesloten, terwijl er ook nog steeds nieuwe documenten worden gearchiveerd.

Bij het beoordelen van de documenten maak ik gebruik van software die kan ondersteunen
bij het lakken van informatie die gegeven de wettelijk geldende weigeringsgronden
niet openbaar gemaakt kan worden. Deze software is echter slechts een ondersteuning
en kan de beoordeling van de documenten door juristen niet vervangen.

Ik heb circa anderhalf jaar geleden gekozen voor een aanpak waarin gefaseerd naar
maand en inhoudelijke categorie documenten openbaar gemaakt worden. Hieraan lagen
een aantal redenen aan ten grondslag.

Allereerst de werklast ten gevolge van de crisis. Toen vorig jaar maart de eerste
Wob-verzoeken binnen kwamen, was mijn ministerie volop bezig met de bestrijding van
de crisis. Al snel was er een grote hoeveelheid Wob-verzoeken, waarvan veel Wob-verzoeken
zagen op meerdere aspecten van de crisisbestrijding. Een reguliere aanpak waarbij
de Wob-verzoeken per verzoek zouden worden behandeld, zou meer tijd in beslag nemen
dan de gekozen gefaseerde aanpak. Afhandeling per individueel Wob-verzoek zou immers
betekenen dat sommige handelingen en beoordelingen bij elk afzonderlijk Wob- verzoek
steeds opnieuw gedaan moeten worden.

Een ander belangrijk argument voor de gefaseerde en gecategoriseerde aanpak was dat
via de klassieke Wob-aanpak de gevraagde informatie gefragmenteerd openbaar zou worden.
Ik heb daarom gekozen om documenten waar door de verschillende verzoekers om werd
gevraagd, gezien de overlap tussen de verschillende verzoeken, op zo een manier openbaar
te maken dat alle verzoekers die om soortgelijke informatie hebben gevraagd gelijktijdig
van de documenten worden voorzien.

Aangezien het mijn prioriteit heeft om de documenten zo snel als mogelijk te beoordelen
heb ik een aantal aanvullende maatregelen genomen bovenop de maatregelen die reeds
zijn gemeld in de vorige brief, ter verdere versnelling van het beoordelingsproces.
Hieronder ga ik daarop in.

Schrappen zienswijze

Om het tempo van openbaarmaking te verhogen, heb ik besloten dat er niet langer een
zienswijze gevraagd wordt aan belanghebbenden in de primaire fase van de afhandeling
van in het kader van corona ingediende Wob-verzoeken. Dit is een ingrijpende maatregel,
die ik desondanks neem om waar mogelijk tegemoet te kunnen komen aan de brede wens
tot snelle transparantie. Het vragen van zienswijze vooraf is conform de Algemene
wet bestuursrecht de gangbare praktijk, maar vormt tegelijkertijd helaas ook een praktische
bottleneck als het gaat om de snelheid van het proces. Uiteraard wil ik dat met deze
wijziging de rechtsbescherming van de belanghebbenden gewaarborgd blijft. Er wordt
daarom dan ook een afschrift van het besluit aan hen toegestuurd met hierbij de documenten
zoals ik voornemens ben deze openbaar te maken. De belanghebbenden hebben dan vier
weken de tijd om aan te geven dat ze bezwaar hebben tegen de openbaarmaking van een
document. Wanneer tijdens deze fase blijkt dat er zich evidente onjuistheden in de
beoordeling hebben voorgedaan, zullen die worden gecorrigeerd zonder dat daarvoor
een onnodige juridische procedure doorlopen hoeft te worden. Wanneer dit niet tot
een oplossing leidt en in deze periode ook formeel bezwaar wordt ingediend als bedoeld
in de Algemene wet bestuursrecht, zullen de betreffende documenten zolang de procedure
loopt en daarover niet onherroepelijk is beslist, niet openbaar gemaakt worden. Het
indienen van een bezwaarschrift door de belanghebbende is daarvoor voldoende.

Rechterlijke toetsing van de aanpak in hoger beroep

Op 8 september 2021 is er een zitting bij de Afdeling bestuursrechtspraak van Raad
van State naar aanleiding van het hoger beroep dat ik heb ingediend tegen de uitspraak
van de rechtbank Midden-Nederland van 28 juni 2021. Het hoger beroep dat ik heb ingesteld
tegen de uitspraak van de rechtbank Amsterdam van 6 juli jl. wordt op dezelfde zitting
behandeld.

In de hoger beroepschriften die zijn ingediend bij de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State, heb ik uiteengezet hoe de grote druk op mijn ministerie door
de bestrijding van de coronacrisis ertoe heeft geleid dat ik, om recht te kunnen doen
aan het belang van en het recht op openbaarheid, een aangepaste werkwijze heb moeten
opzetten voor het afdoen van de grote hoeveelheid Wob- verzoeken over corona. Daarnaast
wordt in de hoger beroepschriften een toelichting gegeven op de maatregelen die reeds
genomen zijn en nog genomen zullen worden om de afhandeling van de verzoeken te versnellen.
Daarop wordt hieronder ook verder ingegaan.

Voorrang bepaalde categorieën

De verzoekers die een beroep hebben ingediend wegens niet tijdig beslissen hebben
hiermee duidelijk laten weten dat zij een groot belang hechten aan het openbaar maken
van de gevraagde documenten. Ik erken het recht dat zij hebben en deel hun wens om
de documenten zo snel als mogelijk te ontvangen. Om die reden heb ik ervoor gekozen
om binnen de gefaseerde werkwijze voorrang te geven aan besluitvorming over de categorieën
en maanden waarvan gebleken is dat daarvoor maatschappelijk grote belangstelling bestaat.
Dit betekent dat ik in ieder geval die documenten over deze categorieën en maanden
met voorrang zal beoordelen met het oog op openbaarmaking daarvan. Doordat dit binnen
de gefaseerde werkwijze gebeurt, hebben de besluiten die genomen zullen worden effect
voor alle verzoekers die een verzoek hebben ingediend over dezelfde categorie en periode.
In het schema hieronder wordt dit verduidelijkt voor de ondergenoemde categorieën
en perioden.

Aanpassing werkwijze: individualisering besluiten

Naar aanleiding van de uitspraken van de rechtbank Midden-Nederland over het algemene
karakter van de besluiten, heb ik de besluiten die verzoekers binnen de gefaseerde
werkwijze ontvangen zodanig aangepast dat dit ook daadwerkelijk (deel)besluiten op
de individuele verzoeken zijn. Verzoekers wordt medegedeeld op welk (onderdeel van
hun) verzoek het deelbesluit ziet. Ook krijgen zij informatie of er met het deelbesluit
volledig op hun verzoek is beslist, of dat er nog deelbesluiten zullen volgen en zo
ja, welke deelbesluiten dit zijn. Daarnaast ontvangen verzoekers bij het deelbesluit,
naast een algemene inventarislijst, ook een gepersonaliseerde inventarislijst. Hierop
staan de documenten die specifiek betrekking hebben op hun Wob-verzoek met hierbij
een ID-nummer. Aan de hand van dat ID-nummer kunnen verzoekers in de ontvangen documenten
met het gebruik van de zoekfunctie van Adobe eenvoudig de documenten terugvinden die
specifiek op hun Wob-verzoek zien.

Extra juristen

Om de documenten op een hoger tempo te beoordelen en openbaar te maken zijn er sinds
juli 2021 ongeveer 70 extra juristen aangetrokken. Dit aantal komt bovenop de reeds
eerder aangetrokken 30 juristen. Een deel van deze juristen is inmiddels begonnen.
Half september en begin oktober zullen er nog twee groepen met nieuwe juristen beginnen.
Zodra zij zijn ingewerkt zijn er in totaal ongeveer 100 juristen bezig met de beoordeling
van de documenten over corona. Naar verwachting zal deze versterking van het team
als ook de aanpassingen in de werkwijze een versnelling van de afdoening van de WOB
verzoeken teweegbrengen, hoewel ook het aantal Wob-verzoeken en daarmee het aantal
documenten sinds april natuurlijk verder is toegenomen en ook de komende tijd nog
verder zal toenemen.

Op de lange termijn

Om in de toekomst de openbaarmaking van documenten beter beheersbaar te maken en in
de door iedereen gewenste snelheid te voorzien, zal ik bezien hoe de reeds genomen
maatregelen het proces op de lange termijn kunnen verbeteren. Dit zal ik doen in samenwerking
met de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, die de Wob in portefeuille
heeft.

Voor een structurele verbetering zal het ook nodig zijn om te investeren in een betere
informatiehuishouding en digitalisering van de documenten. Hiertoe verwijs ik naar
het Generieke actieplan Open op Orde zoals dat op 6 april 2021 (Bijlage bij Kamerstuk
29 362, nr. 291) naar uw kamer is gestuurd.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
H.M. de Jonge